Artıkların çiftlik hayvanlarına verilerek yem olarak değerlendirilmesi mümkündür. Tarla artıkları, manav, market artıkları, gıda sanayii artıkları, unlu mamuller ve fırın artıkları, konservecilik ve meyve suyu sanayii artıkları çiftlik hayvanlarına verilebilir.
Çiftlik hayvanlarının yemeği reddetmediği herşey yem olabilir.
Biracılık artıkları, şeker pancarından şeker elde eden fabrikaların artıkların, un sanayii artıkları zaten çiftlik hayvanlarına verilmektedir.
Artıkları ve atıkları gözden geçirelim. Karnabahar (Brassica oleracea B), lahana yaprakları (Brassica oleracea C), domates posası (Lycopersicon esculantum), muz kabukları (Musa acuminata), havuç ve havucun ucundaki yapraklar (Daucus carota), enginar (Cynara scolymus), elma posası (Malus domesticus), armut (Pirus communis), portakal (Citrus sinensis), narenciye (Citrus), şalgam (Brassica rapa), turp (Brassica sativus), radish turpu (Raphanus sativas), karpuz kabuğu (Citrullus lanatus), kavun kabuğu (Cucumis melo), bezelye ve bezelye kabuğu (Pisum sativum), ıspanak (Spinacia oleracea), patates (Solanum tuberosum), ananas (Ananas comosus), üzüm (Vitis vinifera), fasulye (Phaseolus vulgaris), avocado çekirdeği unu (Küspesi), kabak çekirdeği, kabak (cucurbita) artıkları, meşe palamudu (Quercus ithaburensis), fıstık kabukları (Arachis hypogaea), pirinç kavuzu (Oryza sativa), soya fasulyesi kabukları (Glicine max) belli koşullar ile sütçü sığırlara, besi danalarına, koyun ve keçilere, buzağılara verilebilir.
Bu artıkları kullanmak aslında bir çeşit katma değer yaratacaktır.
Kural ve koşullara uyarak kullanımları yararlıdır. Dünyanın her yerinde bolca kullanım olanağı vardır. Kullanırken silolama veya kurutma yöntemlerinden yararlanılır.
Örneğin; patates, havuç, elma, domates artıkları ot ve samanla birlikte silolanabilir. Böyle bir karışım kalın polietilen torbalara konulup basılır, sıkıştırılır ve hayvanlara verilir.
Yaş şeker pancarı (Beta vulgaris) posası zaten hayvanlara verilmektedir. Şeker pancarı yaprakları da soldurularak yem olarak verilebilir.
Aşırı su içeren atıklar saman ile birlikte sıkıştırılarak suyu emdirilir, daha dayanıklı hale getirilir.
Artıklarda yararlı maddeler vardır ve kullanımları hayvanları doyurmak kadar vitamin, mineral, izmineral yönünden de yararlı olur.
Örneğin; muz kabukları demir, bakır ve çinko’dan zengindir.
Havuç (Daucus carota) karoten içerdiği için döl veriminde büyük fayda sağlar.
Narenciye artıkların saman ile birlikte depolanırken, içine mermer tozu katılarak asitli yapısı da önlenmiş olur. Kabak çekirdeği ve kabak (cucurbita) vitamin, izmineral ve mineralden zengin olması yanı sıra kurt düşürücü etkisiyle de yarar sağlar.
Yukarıda sayılan artık ve atıkların verilmelerinde bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Örneğin; meşe palamudu %6 ham protein içeren, potasyum ve magnezyumdan zengin bir besin kaynağıdır. Ama yeşilken verilmesi kesinlikle tavsiye edilmez. Çünkü tannic asit ve tanen içerdiği için zehirlenmeye, kabızlığa yol açabilir.
Avokado çekirdeğinin unu %20 protein içeriğiyle çok zengin bir besin maddesidir.
Patatesten çok yararlanılır. Özellikle parmak patates imalatından çıkan artıklar besi danalarına rahatlıkla verilebilir.
Ama, yumru halde patates verilirse, bütün yumrularda olduğu gibi, yemek borusu tıkanmaları konusunda bilinçli hareket edilmelidir. Patateslerde mantar hastalığı varsa, “insan gıdası olmaz” deyip hayvanlara yedirilmemelidir. Patates solanin içerdiği için, özellikle yeşillenmiş patates, kesinlikle hayvanlara verilmemelidir.
Lahana, turp, karnabahar gibi bitkilerin artıkları iyot eksikliğine yol açabilir. Verildikleri zaman iyot takviyesi yapılmalıdır. Ayrıca fitoöstrogen içeren bitkilerin döl verimini olumsuz yönde etkileyeceği bilinmelidir.
Havuç süte renk verebilir. Lahana, karnabahar ve turp süte koku verebilir. Bunlar besi danalarına verilirse bu gibi sakıncalar olmaz.
Fırıncılık ve unlu mamuller artıkların işkembe asidozuna yatkınlık oluştururlar.
Tüm artık veya atıkların küflenmiş, bozulmuş olmaması gerekir. Böyle bir durum söz konusu ise “nasıl olsa hayvan yiyecek” diye düşünülmemeli, kesinlikle hayvanlara yedirilmemelidir.
Artıkların bazıları aşırı su içerir. Yani kuru maddeleri düşüktür. Enerji ve nakliye masrafları her zaman göz önünde tutulmalıdır.
