Koyunlarda Aktinobasillosis özellikle yaşlı koyunlarda bulaşıcı olmayan, baş bölgesindeki yumuşak dokularda kronik ve irinli yangılara yol açan bir hastalıktır. Hastalık genelde dilde, baş ve boyun lenf yumrularında, ayrıca iç organlarda yerleşir.
Etiyolojisi ve Epidemiyolojisi
Koyunlarda Aktinobasillosis etkeni anaerob, hareketsiz, sporsuz ve gram negatif (-) bir bakteri olan Actinobacillus lignieresi dir. Bütün dünyada görülür. Özellikle tüm ruminantların deri ve ağız mukozası ile gaitalarında her zaman saprofit olarak bulunabilen bu bakteriler sağlam deri ve mukozadan geçemezler. Dış ortamlarda hemen ölürler ve mutat dezenfektanlara karşı duyarlıdırlar. Vücut direncinin kırılması ve dudakların dış derisi ve ağız mukozasında portantrelerin bulunması ile enfeksiyon oluşur.
Etkenin yayılması dildeki lezyonlar sırasında salya ve lenf yumrularındaki fistüllerin çevre ve yemleri kontamine etmesi ile olur. Bulaşma mukoza ve derideki yaralanmalarla meydana gelir. Morbiditesi ve mortalitesi düşüktür. İnkubasyon süresi birkaç hafta veya ayla arasında değişkendir.
Koyunlarda Aktinobasillosis Klinik Semptomlar
Koyunlarda Aktinobasillosis klinik belirtileriden deri altı ve baş yumruları ve diğer organlarda granulom veya apseler oluşur. Apseler sert, soğuk ve sarımsı irin ihtiva eder. Yem alımı güçleşir, hayvanlar zayıflar veya hastalık haftalarca sürer. Akciğerlere yerleşirse burun akıntısı, öksürük ve solunum güçlüğü görülür. Genel olarak jeneralizasyon sonucu ölüme neden olur.
Ayırıcı Tanı
- Lenf yumrusu büyümelerinin baş bölgesinde sınırlı kalması ve dışarı doğru fistülleşmesi ile Tüberküloz ve Leukosisin ayrılır.
Tedavisi
Koyunlarda Aktinobasillosis tedavisi zordur ama 2 metodu vardır.
1- Metod Operatif Tedavi:
En iyisi kapsülü ile birlikte soğuk apsenin çıkarılmasıdır. Ancak bu mümkün olmazsa, iyot pomadı ile olgunlaştırılan apseler açılır temizlenir, fistülüze olanlar kürete edilir. Lugol solüsyonu ile irrigasyon yapılır. Aynı solüsyondan lezyonun muhtelif yerlerine enjekte edilir. Ayrıca yüksek dozda 3-4 gün süreyle sulfonamitler verilir. Eritromisin veya tetrasiklin grubu da kullanılabilmektedir.
2- Metod Medikal Tedavi:
A-) Antibiyotik Tedavisi; En az 5 gün süreyle antibiyotik tedavisi uygulanır. Aktinomikozda penisilin, aktinobasillozda streptomisin etkili olmasına rağmen pratikte penisilin-streptomisin kombinasyonu kullanılır. Dil Aktinobasillosisinde streptomisin 1-2 gr dile 2-3 gün süreyle uygulanır.
B-) İyot Tedavisi; Potasyum iyodur, Lugol solüsyonu, Sodyum iyodür veya Triiyodit solüsyonu kullanılır. Ana solusyondan 100 kg canlı ağırlığa 15 ml hesabıyla ve 5 misli distile su ile tekrar sulandılırıp 1. , 5. ve 12. günlerde i.v. verilir. Gebe koyunlara uygulanmaz.
Ağır hasta olan koyunlar kesime sevk edilmelidir.
Korunma
Koyunlarda Aktinobasillosis den korunma ağız mukozasını yararlanmaya yol açacak keskin ve sert yem maddeleri ile beslememek ve bu tür maddelerin yedirilmesinden kaçınmakla kısmı korunma sağlanabilir.
