Türkiye’de veteriner dernekleri, İkinci Meşrutiyetin ilânına kadar derneklerin kurulması mümkün olamamıştır. Saray bu çeşit kuruluşları daima engellemiştir. 24 Temmuz 1908 ‘de ikinci Meşrutiyetin ilânı üzerine Selanik’te menfada bulunan Mehmet Ali hemen İstanbul’a dönmüştür. İstanbul’da bulunan sivil veterinerler bunu fırsat bilerek Mehmet Ali Beyin başkanlığında 13 Ağustos 1324 (1908)’de Osmanlı Cemiyet-i İlmiye-i Baytariyesi adı altında bir dernek kurdular.
Cemiyetin faal heyeti şöyle idi:
- Reis: Mehmet Ali Bey
- Muavin: Mehmet Âkif (Ersoy)
- Umumi Kâtip: Ali Rıza (Uğur)
- Hususi Kâtip: Fazlı Faik (Yeğül)
- Veznedar: Nikolaki Bey
Derneğin kuruluş amacı o zaman memlekette salgın halde bulunan sığır vebası ile mücadeleyi kolaylaştırmak, veterinerler arasında görüş birliğini sağlamak ve serbest bilimsel tartışmalar yapabilmekti. Veteriner dernekleri olarak ilk iş olarak Mehmet Ali Beyin teklifi ile Mecmua-ı Fünuni Baytariye adlı dergiyi çıkarmağa başlamıştır. 1 Eylül 1324 (1908).
Daha çok bilimsel nitelikte olan bu derneğe sonradan askeri veterinerler de üye olmuşlardır. 1910’da bu kuruluş Baylar Mektebi Alisi Mezunin Cemiyeti adını almış ve 7 Haziran 1914 tarihine kadar yaşamıştır.
İkinci veteriner dernekleri olarak Aralık 1324 (1909)’de Mülkiye Baytarları İttihat ve Teâvün Cemiyeti adı ile kuruldu. Bu derneğin İstanbul veterinerlerinin şahsi emellerini elde etmek amacı ile kurulduğu anlaşılınca taşrada görevli veterinerler de kendi aralarında 1327 (1911)’de Taşra Baytari Cemiyeti‘ni kurmuşlardır.
İstanbul dışındaki ikinci dernek 1920’de kurulan Türk Baytarlar Birliği‘dir. 1924 yılına kadar faaliyetine devam etmiştir.
1927 yılına kadar yeni bir kuruluşa rastlanmaz. Bu yıllarda mesleğin derneksiz kalması üzerine gösterilen gayretler sonucu Baytar Mektebi Alisinde 70 kadar veteriner toplanır ve İstanbul Etıbba-i Baytariye Muhadenet Cemiyeti kurulur. Başkanlığa mektebin eski müdürlerinden ve o zaman milletvekili olan Mehmet Nuri (Ural), umumi kâtipliğe de Mehmet Halit (Civelek) getirilir.
İstanbul’daki bu derneğin daha yapıcı, mesleğe daha fazla yararlı olabilmesi için çareler düşünülmektedir. Yalnız İstanbul’daki değil bütün Türk veterinerlerini içine alabilen, problemleri genel olarak mütalâa edebilecek olan bir cemiyete ihtiyaç duyulmaktadır. İşte bu amaçla 6 Şubat 1930 Ettibba-ı Baytariye Muhadenet Cemiyeti yıllık kongresinde Türk Baytarlar Cemiyeti adını alır. Bugün bu teşekkülün adı Türk Veteriner Hekimleri Derneği‘dir. Ankara’da bir binaya sahiptir. Her yıl genel bir kongre ile faal Merkez Kurulu ve programı tespit edilir. 1948’de Türk veterinerleri bir yardımlaşma sandığı kurmuşlardır.
1954’de ise Veteriner Hekim Odaları kanunu kabul edildiğinden veteriner odaları teşekkül etmiştir. Türkiye’de 16 mahalli odanın Merkez Konseyi Ankara’da faaliyet göstermektedir.
Memleketimizde veteriner hekimliği ilgilendiren ilk dergi sivil veteriner okulunun kurucusu olarak bilinen Mehmet Ali Bey tarafından 1880’de çıkarıldı. Vasıta-i Servet adlı bu dergide ziraate alt yazılar da çıkıyordu. Mehmet Ali bu yayını ile memlekette sığır vebası savaşında ve sivil veteriner okulunun açılması konusunda aydınlatıcı ve teşvik edici yazıları ile çok hizmet etmiştir. Fakat bir yıl sonra, Mehmet Ali Beyin 6. Orduya tayini ile İstanbul’dan ayrılması üzerine, dergi de yayımlanamaz olmuştur. Aynı dergi 1888’de yeniden çıkmağa başlamışsa da ne kadar sürdüğünü bilmiyoruz.
Bundan sonra yukarıda bahsettiğimiz ilk veteriner derneği olan Osmanlı Cemiyeti-i İlmiye-i Baytariyesi kuruluşundan pek kısa zaman sonra 13 Eylül 1324 (1908) Mecmua-i Fününu Baytariye‘yi çıkarmağa başladı.
Baytar Mektebi Alisi Mezunin Cemiyeti 1910 yılından itibaren Risale-i Fenni Baytari‘yi yayımlamaya başlamıştır.
1923’de yayımlanmasına başlanan Askeri Tıbbı Baytari Mecmuası sonradan Askeri Veteriner Dergisi olarak çıkarılmağa devam etmiştir.
Aynı yıl (1923) Ağustos ayında birinci sayısı yayımlanan ve 1933 yılına kadar her biri 12 sayılık 10 cilt halinde çıkarılarak 11 inci cildin birinci sayısı ile kapanan bir dergi de Baytari Mecmua‘dır.
6 Şubat 1930’da kurulmuş olan Türk Baytarlar Cemiyeti 1 Ekim 1930’da Türk Baytarlar Cemiyet Mecmuası‘nı çıkarmağa başladı. Bugün aynı dergi Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi olarak çıkarılmaktadır.
1954 yılından sonra Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi ve diğer veteriner müesseseleri dergiler çıkarmağa başlamışlardır.
Kaynakça
