Sığırlarda Uyuz Hastalığı (Acariasis)

Sığırlarda Uyuz Hastalığı, çok şiddetli kaşıntı, kıl dökülmesi, kızarıklık ve kepeklenme ile karakterize olan bağışıklık sisteminin bozulmasına bağlı olarak etkisi artan, özellikle deriyle ilgili olarak ekonomik kayıplara yol açan bulaşıcı bir hastalıktır.

Acariasis Etiyolojisi

Sığırlarda Uyuz hastalığının başlıca etkenleri sığır ve mandaların Psoroptes bovis, Sarcoptes scabiei var. bovis, Chorioptes bovis, Demodex bovis, koyun ve keçilerde Sarcoptes scabiei var. ovis, Psoroptes ovis, Chorioptes ovis, Demodex ovis,  ayrıca göz kapaklarında bulunan D. ghanensis bulunabilir. Demodex uyuz türleri hariç genelde yuvarlak görünümlü, vücutları dikensi uzantılarla ve vantuz şeklinde organellerle örtülü, 0.2-0.8 mm büyüklüğünde olan parazitlerdir.

Uyuz Hastalığının Epidemiyolojisi

Bütün Dünya da yaygın bir hastalıktır. Besi sığırlarında ve gençlerde daha çok görülür. Direkt temas ya da kullanılan eşyalar, barınaklar veya çalışan bakıcılar aracılığıyla indirekt olarak bulaşma şekillenmektedir. Gençler, bakım ve beslenme şartlarının iyi olmadığı yerlerde bulunan çok sıkışık olarak bulunan hayvanlarda daha çok görülür. Kışın daha fazla ortaya çıkar. Uyuz böceklerinin aktif hale geçmesine sıcak havanı katkı sağladığı belirtilmiştir. Hastalık hayvanlarla çıplak temas kuran insanlara da bulaşmaktadır. Morbidetesi yüksek ölüm oranı düşük bir hastalıktır. Hayvan üzerinde 2-10 hafta yaşarlar.

Acariasis Klinik Semptomları

Genel olarak Sarcoptes türleri, özellikle baş bölgesi olmak üzere boyun, cidago ve sırt bölgesinde etkili olurken, Psoroptes türleri baş ve ekstremiteler haricinde diğer vücut kısımlarında gözlenir. Koyunlarda yapağının bol olduğu yerlerde daha etkili oldukları bildirilmiştir. Chorioptes türleri ekstremitelerde, kuyrukta, inguinal bölgede, memede lezyonlar oluştururlar.

Öncelikle ufak kırmızı renkli tüberküller tarzında başlayan lezyonlar, şiddeti gittikçe artan bir kaşıntıyla beraber yayılırlar. Daha sonra bölgede kıl dökülmesi, kepeklenme, kabuklanma ve kalınlaşmalar gözlenir. Kabukların içinde papüller gelişir ve deri kalınlaşarak büyük kıvrımlar meydana getirir. Hastalık 6 haftada tüm vücuda yayılabilmektedir. Ağır durumlarda irritasyon nedeniyle hayvanın iştahında azalma ve kilo kaybı ortaya çıkabilir. Ciddi olgularda sekunder bakteriyel enfeksiyonlara rastlanabilmektedir. Tedavi edilmeyen hallerde ölüm olur.

Demodex etkenlerinden ileri gelen uyuz da kaşıntı gözlenmemektedir. Beslenme sırasında inekten yavrusuna bu etkenler bulaşabilmekte ve deri de ciddi hasarlara neden olmaktadır. Lezyonlar folliküler papüller ve püstüller şeklinde gelişir ve özellikle omuz, boyun, sırt bölgelerinde odaklanırlar. Nodüllerin için kazeifiye olabilir. İleri olgularda hayvanları iç organlarında da demodeks etkenlerin rastlandığı bildirilmektedir.

Uyuz Hastalığının Tedavisi

Sığırlarda Uyuz Hastalığının tedavisinde deri altı (s.c.) yolla uygulanan ivermectin, doramectin, eprinomectin, abamectin ve moxidectin etken maddeleri preperatlardan 50kg canlı ağırlığa 1 ml s.c. 10 gün arayla uygulandığı zaman oldukça iyi sonuç vermektedir. Bunun yanında banyo ve püstürtme tarzında ilaçlarda bulunmaktadır. 7-14 arayla iki ya da üç sefer yapılan banyo ve püskürtmelerde sonuç vermektedir. Bunun için amitraz, organik fosforlu bileşiklerden kumafos, propetamphos, diazinon, phoxim, pyrethroidlerden permetrin, deltamethrin, flumethrine, fenvalerate kullanılabilir. Ayrıca % 0.5-0.6 lık toxaphene sprey, % 0.3 lük coumapos iki banyo şeklinde, % 20-25 lik phosmet iki banyo şeklinde, % 2 lik kireçsülfür üç banyo şeklinde kullanılabilir.

Demodikozis tedavisinde % 2 lik triclophone banyolarının 3 defa gün aşırı uygulanması yararlı olmaktadır.

Tüm bunların yanında mutlak olarak ahır veya bulundukları ortamında mutlaka dezenfekte edilmelidir.