İhbarı mecburi hayvan hastalıkları, ülkemizde hayvancılık bölge bölge değişmekle beraber ilerlemiş durumda. Tüm hayvan hareketlerinin kontrolü için devletimiz kadro kurmaya çalışmakta ve belli bir düzeyde de bu hareketlerin ve hayvancılık bilgilerini elde edebilmiştir. Ama son durum olarak ne yazık ki tam bir kontrol sağlanamamıştır ki bu da zamanla mutlaka olacaktır. İhbarı mecburi hayvan hastalıkları da aslında devletin her daim bulunamadığı ama başta hayvan sahiplerinin veya bakıcıların, serbest Veteriner Hekimlerin, mahalle muhtarlarının, mahalle azalarının her daim bulunduğu mahalle ve işletmelerde toplu hayvan ölümleri veya hastalıklarından anında haberdar olacak birçok kişi mevcuttur. Önemli olan bu kişilerin bilinçlendirilmesi ve bu hastalıklar ortaya çıktığı zaman gerekli kurumlara ihbar yaptırmalarını sağlamaktır. Biz Veteriner Hekimler üniversite eğitimimizde bu konuları hocalarımız tarafından çok ciddi olarak üzerinde durarak öğrenmekteyiz. Bu zincirin asıl bilinçlendirilmesi gereken halkalar hayvan sahibi, bakıcılar, muhtarlar ve azalardır. Yetiştiricilerimize hem Tarım bakanlığı aracılığı ile hem de serbest hekimler tarafından durumun ciddiyetini, ihbar olmaması durumunda nelerin olabileceğini ve ülkemiz hayvancılığına gelebilecek zararları zaman zaman izah edilmesi gerekmektedir.
İhbarı Mecburi Hayvan Hastalıkları Neden İhbar Etmeliyiz?
Aşağıda da hem kara hayvanlarının hem de su hayvanlarının ihbar edilmesi gereken tüm hastalıkları sıralıyacağız. Bu soruyu örnekle açıklamak daha doğru olur. Aslında şu anda gündemimizde olan Covid-19 çok iyi bir örnektir. Hastalığın bir bölgeden çıkıp kontrol altına alınamadığı için başka bölgelere de yayılmıştır ve tüm Dünyaya yayılarak artık salgın hastalık değil pandemik bir hastalık seviyesine erişmiştir. Tabi ki bu örnek çok ileri bir seviyedir. Hayvancılıkta bu denli hızlı hareketler olmadığı için bu duruma gelmesi biraz zor. Gerçi hayvan nakilleri çok hızlı bir şekilde yapılmaktadır ama ülkelerin salgın hastalık yönünden problem çekmemek için karantina uygulamaları yapılmakta ve hasta hayvanların ülkeye girişi red edildiği için salgının ilerlemesi belli bir seviye de kalmaktadır. Hayvan hastalıklarından örnek verecektim yazıyı yazarken olay coronaviruse geldi ve yeterli bir örnek olduğu kanaatine vardım. Tabi ki soru sormak daha anlaşılır bilgiler isteyenler konunun sonunda yorum yaparak sorabilirler. Dilimizin döndüğü bilgimizin yettiği, yetmediğinde bilenden öğrenip mutlaka siz değerli okuyucularımı döneceğimi asla unutmayınız.
Kara Hayvanlarının Hastalıkları
1- Şap (FMD)
2- Sığır brusellozu
3- Sığır tüberkülozu
4- Kuduz
5- Mavidil
6- Sığır vebası
7- Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE)
8- Koyun keçi brusellozu
9- Koyun ve keçi vebası (PPR)
10- Koyun keçi çiçeği
11- Şarbon (Antraks)
12- Scrapie
13- Tavuk vebası (Avian influenza)
14- Yalancı tavuk vebası (Newcastle)
15- Pullorum
16- Kanatlı tifosu (Tavuk tifosu)
17- Ruam (Mankafa)
18- Durin (At frengisi)
19- Atların infeksiyöz anemisi
20- Equine encephalomyelitis (tüm tipleri, Venezuela equine encephalomyelitis dahil)
21- Afrika at vebası
22- Afrika domuz vebası
23- Klasik domuz vebası
24- Domuzların veziküler hastalığı
25- Küçük kovan kurdu (Aethina tumida)
26- Arıların Amerikan yavru çürüklüğü
27- Tropilaelaps akarı (Tropilaelaps mite)
28- Kedilerin süngerimsi beyin hastalığı (FSE)
29- Sığırların nodüler ekzantemi (Lumpy skin)
30- Bulaşıcı stomatitis (Veziküler stomatitis)
31- Rift Vadisi humması
32- Bulaşıcı sığır plöropnömonisi (Contagious bovine pleuropneumonia)
33- Enzootik sığır löykozu
34- Geyiklerin epizootik hemorajik hastalığı (EHD)
Su Hayvanlarının Hastalıkları
1-Epizootik hematopoetik nekroz (Epizootic haematopoietic necrosis)
2-Epizootik ülseratif sendrom (Epizootic ulcerative syndrome)
3-Viral hemorajik septisemi (VHS)
4-Beyaz benek hastalığı (White spot disease)
5-Sarıbaş hastalığı (Yellowhead disease)
6-Taura sendromu (Taura syndrome)
7-Balıkların enfeksiyöz hematopoetik nekrozisi (IHN)
8-Enfeksiyöz somon anemisi (Infectious salmon anaemia)
9-Perkinsus marinus enfeksiyonu (Infection with Perkinsus marinus)
10-Microcytos mackini enfeksiyonu (Infection with Microcytos mackini)
11-Marteilia refringens enfeksiyonu (Infection with Marteilia refringens)
12-Bonamia ostreae enfeksiyonu (Infection with Bonamia ostreae)
13-Bonamia exitiosa enfeksiyonu (Infection with Bonamia exitiosa)
14-Koi herpes virus hastalığı (Koi herpes virus disease)
15-Sazanların bahar Viremisi (Spring Viraemia of Carp) (SVC)
16-Kerevit vebası (Crayfish plague)
17-Bakteriyel böbrek hastalığı (Bakterial kidney disease) (BKD)
İhbarı Mecburi Hastalıkların Bildiriminde Bulunması Gerekli Bilgiler
1- Sevkiyat tarihi,
2- Sevkiyat zamanı,
3- Orijin ülke,
4- Mümkünse hastalığın adı ve virüsün tipi,
5- Mihrakın seri numarası,
6- Mihrak tipi,
7- Bu mihrakla ilişkili mihrakın referans numarası,
8- İşletmenin yeri ve coğrafi yerleşimi,
9- Kısıtlamalardan etkilenen diğer bölgeler,
10- Doğrulama tarihi,
11- Şüphe tarihi,
12- İlk enfeksiyonun tahmini tarihi,
13- Hastalığın orijini,
14- Alınan kontrol tedbirleri,
15- İşletmedeki şüpheli hayvan sayısı sığır, domuz, koyun, keçi, kanatlı, tek tırnaklı, su hayvanlarının hastalığı durumunda şüpheli hayvan sayısı ağırlık veya sayı x 1000, yabani türler, arıların hastalığı durumunda şüpheli kovan sayısı,
16- İşletmedeki klinik olarak etkilenmiş hayvan sayısı sığır, domuz, koyun, keçi, kanatlı, tek tırnaklı, su hayvanlarının hastalığı durumunda şüpheli hayvan sayısı ağırlık veya sayı x 1000, yabani türler, arıların hastalığı durumunda şüpheli kovan sayısı,
17- İşletmede ölen hayvan sayısı sığır, domuz, koyun, keçi, kanatlı, tek tırnaklı, su hayvanlarının hastalığı durumunda şüpheli hayvan sayısı ağırlık veya sayı x 1000, yabani türler,
18- Kesilen hayvan sayısı sığır, domuz, koyun, keçi, kanatlı, tek tırnaklı, su hayvanlarının hastalığı durumunda mümkünse (sadece çift çenekliler ve balıklar) kesilen hayvan sayısı ağırlık veya sayı x 1000, yabani türler,
19- İmha edilen karkas sayısı sığır, domuz, koyun, keçi, kanatlı, tek tırnaklı, su hayvanlarının hastalığı durumunda uzaklaştırılan veya yok edilen hayvan sayısı ağırlık veya sayı x 1000, yabani türler, arıların hastalığı durumunda imha edilen kovan sayısı,
20- Mümkünse öldürme işleminin tamamlanacağı tahmini tarih,
21- Mümkünse imha işleminin tamamlanacağı tahmini tarih.
Domuz vebası durumunda ilave bilgiler
1- En yakın domuz işletmesinden olan uzaklık,
2- Sayı ve tip (yetiştirme, besi ve yavru (yaklaşık olarak üç aylıktan küçük) domuzlar),
3- Domuzların sayı ve tipi (enfekte işletmelerdeki klinik olarak etkilenmiş yetiştirme, besi ve yavru (yaklaşık olarak üç aylıktan küçük) domuzlar),
4- Teşhis metodu,
5- İşletmede teyit edilmediğinde, teyidin kesimhanede mi yoksa taşıma aracında mı gerçekleştiği,
6- Çiftlik domuzlarında birincil vakaların (vebalı domuzlarda birincil domuz vebası vakası ari bölgelerde (çiftlik domuzları için klasik domuz vebasına yönelik sınırlandırılmış alanlar dışında) ortaya çıkan vakayı ifade eder) doğrulanması.
Su hayvanlarının hastalıkları durumunda
1- Hastalıktan ari bölgeler veya kısımlardaki hastalıkların mihrakının doğrulanması birincil mihrak olarak bildirilmelidir. Bölge veya kısmın isim ve açıklaması arilik belgesinde bulunmalıdır.
2- (1)’de belirtilenlerin dışındaki diğer mihraklar ikincil mihraklar olarak değerlendirilir.
3- Su hayvanlarının hastalıklarının ikincil mihrakı aylık olarak bildirilir.
Devletimizin Sayı: 27823 olan 22 Ocak 2011 tarihinde resmi gazetede yayınlamış İhbarı Mecburi Hayvan Hastalıkları ve İlişkin Yönetmenlik ‘e bakabilirisiniz.
