Buzağılarda Coccidiosis, genç sığır akut veya kronik bir enteritis ile karakterize bulaşıcı protozoer hastalıktır. Özellikle 2-6 aylık buzağılarda, 1-3 aylık kuzu ve oğlaklarda önemi büyüktür.
Klinik koksidiozis tüm dünyada ve çoğu hayvan türlerinde yaygın olarak görülür. Fakat etkeni büyük ölçüde tür spesifiktir. Hayvanlarda ölümler, gelişme geriliği, verim azalması, tedavi ve korunma masrafları nedeniyle özellikle besi işletmelerinde ekonomik kayıplara neden olurlar.
Etiyolojisi
Buzağılarda Coccidiosis, Eimeria spp. prozoonları tarafından meydana gelir. Buzağılarda en patojen türler E. bovis, E. zurni ve E. ellipsoidalis’ dir. Ayrıca E. auburnesis ‘in bu türler kadar patojen olmamakla birlikte klinik semptomlara neden olduğu ifade edilmiştir. Diğer türlerin sahadaki önemleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Koyun ve Keçilerde E. ovina ve E. ovinoidalis en patojenleridir. E. ahsatc, E. parva ve E. crandallis fatültatif patojen, E. intricata ve E. faurei ise apatojen Eimeria türleridir. Etkenin oositlerin sporlanması için 20-30 derece sıcaklık, rutubet ve oksijen azlığının olması önemlidir. Oositler dışkıda 1-2 yıl kadar yaşayabilirler. Dezenfektana dayanıklıdırlar.
Epidemiyolojisi
Buzağılarda Coccidiosis, bütün Dünyada yaygındır. Genellikle ahır şartlarında kışın ve ilkbahar başlarında gözlenmektedir. Bulaşma kontamine yem ve suların ağız yoluyla alınmasıyla gerçekleşir.
Eimeria ‘lar konakçı dışında sporlanma (sporogoni) ile konakçı hayvan üzerinde şizogoni (aseksüel form) ve gematogoni (seksüel form) tarzında çoğalırlar. Yüksek sıcaklık yani 40 derecenin üzerinde olduğu zaman ve kuraklıkta telef olurlar.
Buzağılarda Coccidiosis Klinik Semptomlar
- Hastalığın seyri ve klinik tablonun şiddeti, etkenin patojenitesine alınan ookist sayısı, alınma süresi, etkenin yerleştiği organ ve fonksiyonel önemi, hayvanın yaşı ve vücut direnci, bağışıklık durumu, reenfeksiyon zamanı ve şiddetine bağlıdır.
- Kuzularda 6-12 haftalıktan, buzağılarda ise 2 haftalıktan sonra çıkmaya başlar.
Sığırlarda ki Klinik Semptomlar;
- Buzağılarda koksidiozis akut seyreder. Hastalık ani ishalle başlar.
- İshal başlangıçta sulu ve muhatlı olan gaita hızla hemorajik bir şekle dönüşür.
- Dışkıda kan pıhtıları vardır.
- Perineum bölgesi ve arka bacakları kanlı dışkı ile bulaşıktır.
- Tenesmus
- Karınlar çekik, sırtları kambur şeklindedir.
- Vücut ısısı başlangıçta yüksek40-41 derece daha sonraları genellikle normal sınırlarda seyreder.
- Dehidrasyon, halsizlik, hematokrit değer artışı gözlenir.
- Bazen rektumun prolapsusu
- Sinirsel semptomlarla akut seyreden şiddetli olaylarda ;
- Serebrokotikal bozukluklar
- titremeler
- Kramplar
- Hiperestezi
- Konvulziyonlar
- Opistotonus
- Depresyon ve koma hali
- Nistagmus
- Ağızdan köpük gelmesi ve böğürme
- Kronik olaylarda;
- Kanlı veya kansız olabilen ishal
- Dehidrasyon
- Durgunluk
- Zayıflama
- Kıllarda karışıklık
- Kulaklarda düşme
- Gözlerde çökme
Mortalite oranı %10-50 arasında değişir. En çok akut devrede ölümler görülürse de hastalık ortalama 3-4 hafta devam eder. Hastalığı atlatanlar gelişmelerini tamamlaymazlar ve geri kalırlar.
Koyun ve Keçilerde Klinik Semptomlar;
Akut, subakut, kronik ve latent seyreder.
Akut;
- Genç kuzu ve oğlaklarda görülür.
- İştahsızlık
- Sulu muhatlı, kanlı, sarı-yeşil renkli ve pis kokulu ishal
- Başlangıçta hipertermi sonralar normal seyrinde
- Anüs ve bacak bölgesinde ishal kanlı bir şekilde bulaşmıştır.
- Karın ağrısı ve ıkınma
- Hareketler de isteksizlik zayıflama büyümenin durması
- Titremeler
- Anemi ve bazı bölgelerde ödem
Subakut;
- 2 yaşına kadar olanlarda görülür.
- Gaita sulu olup mukuslu veya kanlıdır.
- Zayıf ve anemiktirler.
- vücut ısısı 40-41 derece
Kronik;
- Yaşlı hayvanlarda (2 yaşından büyük) görülür.
- Ateş
- Anemi
- İştahsızlık
- Yapağılarda dökülme
- İshal
Latent Form;
- Hem yaşlılarda hem de gençlerde görülür. Herhangi bir klinik semptom ve belirtiye yol açmaz.
Ayırıcı Tanı
- Yüksek ateşin olmaması, akut kanlı ve fibrinli ishalin gözlenmemesi, genel durumun daha iyi olması ile Salmonellosis ‘ten
- Olayın kronik seyretmesi ile Clostridium Perfiringes tip C Enfeksiyonu ‘ndan ayrılır. Ancak coccidiosisin akut olayları ile klinik olarak karışması söz konusu olabilir.
- Dışkı muayenesi ile İntestinal Helminthiasis ‘den ayrılır.
Buzağılarda Coccidiosis Sağaltım
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
- Antikoksidal ilaçlardan sülfonamidler (sülfadimidin, sulfaquinoxaline, sulfadimethoxin, sulfathiazol), pyrimidin türevleri (amprolium), nitrofuran bileşikleri (nitrofurazon, furazolidon), triazintrion bileşikleri (toltrazuril) birisi 3-5 gün süreyle kullanılır.
- Şiddetli dehidrasyonlarda sıvı-elektrolit takviyesi
- Anemik durumlarda demir preperatları
- Komplikasyonları önlemek amacıyla antibiyotik
- A ve K vitamini
- Ca uygulanmasında da yarar görülmüştür.
Korunma
Hasta hayvanlar sürüden ayrılır ve tedavi edilir. Bireysel barınma, suni emzirme, aşırı rutubetin önlenmesi, su ve yemlerin kontaminasyondan uzak tutulması, bulaşmayı en aza indirilmesi, altlıkların sürekli düzenli olarak değiştirilmesi ve ooskistlerin yıkımlanması için %2-5 lik dichromate veya % 1 ‘lik choromate çok etkilidir ve uygulanmalıdır.
Hijenik tedbirlere rağmen hastalık hala engellenemiyorsa koruyucu ilaçlar kullanılmalıdır. Bu amaçla Amprolium 5 mg/kg, oral 21 gün, Toltrazuril 20 mg/kg tek sefer, Decoquinate 0.5 mg/kg yem ile 28 gün, Sulfadimidine 35 mg/kg oral 15 gün verilebilir.