BRD ve Histophilus Somni hastalık kompleksi, sığırlarda septisemi, trombo-embolik meningoensefalitis, polisyonivitis, fibrinöz pluritis, myokarditis, otitis media, infertilite reprodüktif bozukluklar, mastitis ve suppuratif bronkopnömoni ile karakterize kompleks bir hastalıktır. Bunların içersinde en çok etkilediği sistem veya doku akciğer paranşimidir. Dolayısı ile akut ve kronik solunum sistemi hastalık kompleksinin en önemli bakteriyel etkenlerinden biri kabul edilir. Diğer respiratorik patojenlerle birlikte veya tek başına fibrinöz bronkopnömoni oluşturabilir.
- Nervöz formun buzağılarda görülme insidansı genellikle düşüktür
- Kalabalık ortam ve soğuk stresi önemli predispoze faktördür
- Etken immun durumu güçlü hayvanların mukoz membranlarının yüzeyinde hücre istilası yapmaksızın kolini oluşturur
- Spesifik antikora sahip buzağıların akciğerlerinde persiste olarak bulunabilir. İmmunsupresyon durumlarında özellikle IBR enfeksiyonu şekillenen buzağılarda hastalık insidansı artar
- Solunum bulguları ile sinirsel belirtiler aynı anda bulunabilir
- Özellikle buzağılarda kafesten gruba geçiş döneminde çok sık görülen, enfektif solunum sistemi hastalık kompleksi oluşumuna katkısı oldukça yüksektir.
BRD ve Haemophilus Somnus Hastalığın Patogenezi
Muköz membranların yüzeyinde koloni oluşturan etken stres durumları ile aktivite kazanarak dolaşıma geçer ve septisemi oluşturur. Birçok doku ve organa yerleşerek vasküler endotel dökülme ve trombozis ile karakterize vaskulitis oluşturur. H. somni ile ilişkili endotoksin, kemotaktik faktörler ve hemolizin hastalığın temel patogenezini oluşturur. Etken makrofaj ve nötrofiller tarafında fagosite edilmesine rağmen canlılığını sürdürerek bu hücrelerin yıkımlanmasına neden olur ve doku hasarını dahada artırır. Başta beyin, akciğer, medulla spinalis, uterus, memeler, plevra, kalp ve synovial membranlar olmak üzere birçok organda yaygın damar içi trombosis (DIC) meydana getirerek bu organlarda disfonksiyona neden olur. Serumda yüksek spesifik aglütinasyon antikoruna sahip hayvanlarda DIC oluşumu daha belirgindir. Kolostrum almış buzağılarda ise düşüktür.
H. Somni ’nin predominant özelliği oluşturduğu vaskülitistir.
H. somni’ye bağlı gelişen akut pnömoni olgularında akciğerlerde şiddetli konsolide alanlar oluşur. Hemoroji, trombozis sonucu infark alanlarla karakterize intersititiel pnömoni meydana gelir. Bu hayvanlarda şiddetli larengitis ve hemorajik trakeatis, pnömoniye genellikle eşlik eder.
Diğer respiratorik patojenler özelliklede Mycoplasma spp., Pasteurella spp., BVD, IBR, BRSV ve PI3 gibi viral etkenler Haemophilus somni ’nin arttırıllar. Genellikle saha yansımaların belirtilen patojenlerin bir veya daha fazlası ile birlikte BRD oluşumunda rol oynarlar.
Klinik Bulgular
Histophilus Somni de Solunum Sistemi
Pnömoni, plöritis, larengitis, trakeatis bulguları sinir sistemi belirtileri ile bereber veya tek başına bulunabilir. Değişen derecelerde solunum güçlüğü, produktif ağrılı bir öksürük, şiddetli konjektivitis ve şiddetli depresyon bulguları gözlenir. Etkilenen hayvanlarda 42 °C varan beden ısı artışı tespit edilebilir. Akciğer oskültasyonunda bronşiyal patolojik üfürümler ve akciğer ödemi bulguları şiddetlidir. İnterkostal bölgenin derin palpasyonunda ağrı bulguları pozitiftir.
Trekheanın oskültasyonunda, trekheada yoğun mukoprulent sekresyon bulunduğunda şiddetli hırıltılı sesler alınabilir. Solunum sistemi bulguları tek başına bulanabileceği gibi aşağıda belirtilen diğer formlarlada bir arada tespit edilebilir. Bu nedenle Haemophilus spp. pnömonilerinde özellikle sinirsel muayene bulgularında yapılması klinik tanı açısından önem taşır.
Sinirsel belirtilerle bereber aynı veya gruptaki başka bir hayvanda pnömoni yansımaları varsa H. Somni primer olarak ele alınmalıdır.
- Şiddetli konjektivitis + pnömoni
- Myokarditis + pnömoni, pnömoni + meningoerısefalitis
- Pnömoni + myokarditis + meningoensefalitis
Meningoensafalitis
- Ataksi ve inkoordinasyonu takiben lateral veya sternal pozisyonda yatma, şiddetli depresyon
- Opistotonus, nistagmus, hiperestezi, tremorlar, bazen konvülsiyonlar
- 41 42 °C beden ısısı, gözler tam veya yarı yarıya kapalı, her iki gözde veya birinde körlük, bazen her iki gözde normaldir. Gözde retinal hemoroji, pamuk obeği tarzında eksudat birikimi
- İlk belirtiler görüldüğünde tedaviye başlanılmazsa, 12 saat içersinde genellikle ölüm şekillenir.
Myokarditis
- Respiratorik bulguların tedavısı sırasında anı olum
- Hareket ve stres sırasında ani ölüm
- Yüksek ateş, depresyon
- Şiddetli dispne, egzersiz intorelansı, taşiaritmi
- Şiddetli myokarditis komplikasyonunda hiçbir klinik bulgu oluşmadan hayvanlarda ani ölümler oluşabilir
- Egzersiz intoleransı, yüksek ateş, şiddetli solunum güçlüğü gözlenebilen bulgulardır
- Eklem kapsularının yangısı ile oluşan çok şiddetli olmayan ağrı ve topallıkla karakterize synovitis en çok kliniğe yansıyan diğer bir klinik görünümdür.
Klinik Tanıya Yaklaşım Kriterleri
Ateş, solunum sistemine ait bulgular, şiddetli depresyon, uyku hali, synovitis, plörit hastalığın klinik olarak göz önüne alınmasında yeterlidir. Etkilenen hayvanlara yatmadan önce uygun tedaviye başlanırsa 6 – 12 sat içersinde belirgin klinik düzelme gözlenmesi, hastalığın klinik tanısı için önemlidir. Sinirsel belirtilerin başlangıcında Florfenikol uygulaması ile hızlı iyileşmeler gözlenmesi klinik tanıda önemli sayılabilir.
Akciğer Paranşimi ile ilgili Post Mortem Bulgular
- Trekheada yoğun mukopurulent sekresyon
- Suppuratif bronkopnömoni
- Suppuratif bronşitis, bronşiliotis, alveolitis, paranşimde bazı olgularda kabartı yapısında yaygın peteşiyel kanamalar
- Göğüs boşluğunda ve akciğer paranşiminde, viseralve parietal plevrada yoğun fibrin birikimi
- Şiddetli akciğer ödemi, hemoroji, nekroz odakları
Haemophilus Somnus Tanı
Histophilus Somni tanıda yaşayan pnömonili hayvanlardan alınan bronkoalveolar lavaj veya trakeal aspirattan, polisyonivitis veya artritisli hayvanlardan alınan eklem sıvısı, sinirsel belirtiler gösterenlerden beyin omurilik sıvı (BOS) Örneklerinin bakteriyolojik kültürü tanıyı kesinleştirir.
Ölen hayvanların akciğer, dalak, kalp ve karaciğer doku Örneklerinden etken izolasyonu kesin tanıyı ortaya koyar.
Pnömoni belirtileri yanında sinirsel belirtilere sahip olan hayvanların beyinomurilik sıvısının muayenesinde yüksek çekirdekli hücre sayısı, total protein konsantrasyonun 30 mg/dl nin çok üzerinde olması tanı açısından önemli ipucu sağlar.
H. somnus enfeksiyonunda sinirsel belirttiğe sahip hayvanlardan alınan beyin omurilik sıvısı bulanık ve yüksek globülin içerir. (Pundy testi pozitif)
Histophilus Somni Tedavi Nasıl Yapılır?
*Ampisilin + Sulbaktam (12 saatte bir, 7 – 10 gün), Amoksisilin + Klavulanik asit (12 saatte bir, 7 – 10 gün)
*Florfenikol, 48 saat ara ile 3-5 doz
*Şiddetli veya tek başına Florfenikol’e cevap vermeyen olgularda Florfenikol + Doksisiklin LA (2 gün ara ile 4 doz, IM) ile kombinasyonu tercih edilebilir.
*En az 3 gün Oksitetrasiklin tedavisine takiben prokain penisilin IM, bulgular tam olarak ortadan kalkıncaya kadar uygulanır.
*Florfenikol’e cevap alınamayan sinirsel formun ön planda olduğu hastalarda Seftiofur dozunda ilk 3 gün 12 saatte bir, takiben 7 gün tek doz veya sefkuinom dozunda benzer şekilde uygulanabilir
Yangısal Reaksiyonların Sınırlandırılması
H. somni enfeksiyonlarında, NSAID kullanımına takiben 24-72 saat içersinde beden ısısı normal seviyelere düşer. Veteriner hekim beden ısısının azalmasının kullandığı antibakteriyelin etkili olduğundan mı? Yoksa kullandığı NSAID mı? Kaynaklandığı konusunda çelişki yaşayabilir. Bunu ortadan kaldırmak için ilk gün yapılan antibakteriyel tek başına uygulanmalı, beden ısısı takip edilmeli, düşme eğilimi görüldüğünde kullandığı antibakteriyelin uygun olduğuna karar vermelidir.
- Fluniksin meglumine, IM maksimum 3 gün
- Meloksikam, SC, tek doz
- Karprofen, günde tek doz, 3 gün
Çok şiddetli ensefalit veya pnömoni formunda uygun antibakteriyel tedavi ile birlikte Deksametazon dozunda tek doz IV verilebilir. İstenilen yanıtın alınmadığı durumlarda antibakteriyel tedavi ile birlikte Deksametazon dozda 7 gün boyunca uygulanır ve kademeli olarak dozu düşürülerek ve uygulama aialığı uzatılarak sonlandırılır. Kortizon kullanım süresince mutlaka Ranitidin dozda paranteral uygulanmalıdır.
BRD ve Histophilus Somni Aşılama
Ölü bakterin Haemophilus somnus aşısı tek başına kullanılmasından ziyade BVD, IBR, BRSV, PI-3 gibi önemli respiratorik patojenlere karşı hazırlanmış multifaktöriyel aşıların içersinde bulunması daha pratik bir uygulama sağlar. Aşılama ilk kez yapılacaksa 4 hafta ara ile 2 kez yapılır ve enfeksiyonun sık görüldüğü işletmelerde 6 ayda bir (bağışıklık çok uzun süreli değildir) diğer bölgelerde yılda bir kez tekrarlanılması sağlanır. Gebeliğin son döneminde uygulanması yüksek kolestrol antikor oluşumuna neden olur.
