Tavşanların Fizyolojik ve Genetik Özellikleri

Tavşanların fizyolojik ve genetik özellikleri ifade etmeye çalışalım. Öncelikle tavşanlar herbivor yani otçuldur. Sindirim sistemi, dişlerinin yapısı, safra üretimi ve çok hacimli ince barsaklar, appendix ve sekumun büyük olması gibi özelleşmiş yapılara sahiptir. En ayırıcı özelliği ise koprofaji veya yalancı ruminasyon özelliğidir. Özel, yumuşak dışkı peletlerini tekrar yutar. Bu dışkı sabah dışkılanmıştır ve anüsten direkt olarak alınır. Bu işlem, sekumda belli B vitaminlerinin bakteriyel sentezini sağlar. Koprofaji doğumdan sonraki 3-4 hafta içinde gözlenir. Bu alışkanlık GF tavşanlar açısından pratik değildir. Yumuşak pelet sert peletin 2 katı kadar protein ve yarısı kadar selüloz içerir.

Fizyolojik değerler ortama bağlı olarak ve birçok faktörle etkilenmektedir. Bu değerleri etkileyen dış faktörler farklı laboratuvarlarda toplama yolları ve örnek işlemleri, metod, ekipman, reagent farklılıkları, uygulayıcıdan kaynaklanan farklılıklardır. İç faktörler ise yaş, cinsiyet, genotip, diğer kalıtsal koşullar, sağlık ve beslenme durumu gibi tavşanlarımıza bağlı faktörlerdir.

Tavşanların Kan Değerleri

Erkek tavşanlar dişilere göre daha yüksek hematokrit, eritrosit, hemoglobin değerlerine sahip olma eğilimindedir. Yeni doğmuş tavşanların eritrosit çapı 9 mm yi geçer ama 2-3 aylık yaşta erginlerdeki çapı olan 6.5-7.5 mm ye ulaşır. Retikülosit miktarı %2-4 tür, çünkü yaşam süresi kısadır ve tavşan eritrositlerinde döngü oranı yüksektir. Nötrofillerin kırmızı granülleri eozinofilin kırmızı granüllerinden önemli derecede küçüktür. Nötrofillerde nukleus normal segmentasyonun altına düşerse Pelger-Huet ya da Pelger anomalisi denilen olgunlaşma defekti söz konusudur. Bu durumda eozinofiller nötrofillerden iriliklerine bakılarak ayrılabilir. Eozinofillerde çapı 10-15 mm. (nötrofiller 7-10 mm). ve daha büyük granülleri vardır ki sitoplazmayı doldurarak nukleusu tıkayabilir. Büyük ve küçük lenfositler tavşan kanından yapılan preparatlarda görülebilir. Büyükleri nötrofil, küçükleri eritrosit boyutundadır. Monositler tavşan kanında bulunan en büyük lökositlerdir. Normal olarak monosit sitoplazmasında granül yoktur ama toksik koşullarda görülebilir.

Organ Ağırlıkları: Organ ağırlıkları normatif anatomik yapının değerlendirilmesinde önemli bir bakış açısıdır çünkü birçok patolojik ve toksik durumlarda organ boyutlarında değişiklikler olur.

Yaşam süresi 15 yılı aşar. Laboratuvarda ve ticari koşullar da tavşanlar fertilite ve vigorun sapmasına bağlı olarak genellikle 4 yıllık yaştan önce imha edilir. 6-7 yıllık yaşta sperm sayısı çok düşer. (10 milyon sperm/ml) Bir dişi tavşanın üretken yaşam siklusu nadiren 5 yılı aşar (uterin tümörlerin oluşumuna bağlı olarak).

Dişi tavşan embiryolojisi iyi bilinmektedir. Yumurta çapı 160 mu’ dur. Uterusa girdikten 72-80 saat sonra erken blastosist safhasına ulaşır. İnvitro olarak fertilize edilebilir ve yarılma safhasında kültürü en kolay olan memeli yumurtasıdır. Blastocist büyüktür, 5 mm kadar geniştir ve implantasyondan önce daha da büyür. İmplantasyon 160 saatte oluşur. Blastosist safhası embiryotoksik maddelerin perdelenmesinde yararlıdır.

Tavşanların Genetik Özellikleri

Tavşanlar bireysel yani evde ve laboratuvar çalışmalarında çok kullanılmaktadır. Gen haritası, gen isimleri, karyoloji, tüy ve göz’renk mutasyonları, anatomik ve fizyolojik mutantlar, neurolojik ve davranış mutantları, iskelet ve organ yapılarındaki varyasyonlar, serum ve dokulardaki enzim ve diğer proteinler, kan grup sistemleri, immunoglobulin allotipleri, kromozom bölgelerindeki ağır zincirli lg allogrupları belirlenmiştir.

İnbred ırklarla ilgili bu bilgilere ek olarak tavşanların kalıtsal hastalıkları ve diğer biyolojik varyasyonları hakkında da bilgiler vardır. İnbred tavşan kaynakları da bulunmaktadır. Ancak inbred tavşan sürülerini oluşturmak güçtür. İnbred yetiştirme üretim gücü azalmasına, enfeksiyon hastalıklara duyarlılıkta artışa ve daha yüksek mortaliteye neden olmaktadır. Bu nedenle birçok yerde et üretimi amacıyla geliştirilmiş Beyaz Yeni Zelanda ve Kaliforniya ırkları kullanılmaktadır. 1980 yılında yapılan bildirgeye göre 19.9 milyon laboratuvar hayvanından 440 000 adeti (%2.2) tavşandı. Bunun 23 000 adedi inbret, 417 000 adedi ticari kaynaklardan sağlanmıştır.

Tavşanların Fizyolojik ve Genetik Özellikleri Yazısında Yararlanılan Kaynaklar

• Adams C.E (1989): The Laboratory Rabbit Ch 26, in UFAW Handbook on the Care and Management of Laboratory Animals. Ed by Poole TB. and Robinson R. Longman Groups UK Limited, England.
• Anonymous (1985): Guide for the Care and Use of Laboratory Animals National Institutes of Health Publication, No: 86-23,
• Clifford DH (1984): Preanesthesia, Anesthesia, Analgesia and Euthanasia Ch 18, in Laboratory Animal Medicine, Academyc Press Inc.
• Ewer T.K (1982): Practical Animal Husbandry WrightScientechnica. .
• Gardner M.V (1947): The Blood Picture of Normal Laboratory Animals. A Review. J. The Franklin Institute 243(3):251-258.
• Green J (1990):
• Anaesthesia and Analgesia Ch 14, in Laboratory Animals-An Introduction for New E’xperimenters. Ed by Tuffery A.A. John Wıley and Sons Ltd. Great Britain.
• Hafez E.S.E (1970): Rabbits Ch 16, in Reproduction and Breeding Techniques for Laboratory Animals, Ed by Hafez E.S.E, Lea and Febiger, Philadelphia.
• Hull D, Hull J, Vinter J (1986): The Preferred Environmental Temperature of Newborn Rabbits Biol. Neonate 50:323-330
• Kuru M (1987): Omurgalı Hayvanlar Atatürk Üniv. Basımevi, Erzurum.
• Kraus A.L, Weisbroth S.H, Flatt R.E, Brewer N (1984): Biology and Diseases of Mice Ch.8*, in Laboratory Animal Medicine, Academyc Press Inc.
• McNitt J.|, Lukefahr 8.0 (1993): Breed and Environmental Effects on Postweaning Growth of Rabbits J. Animal Sci. 71(8): 1996-2005.
• Rafai P, Papp Z (1984): Temperature Requirement of Does for Optimal Performance Arch. Exper. Vet. Med. Leipzig 38 : 450-457.
• Reinhardt V (1997): Comfortable Quarters for Laboratory Animals. Anımal Welfare Institute, Washington
• Sawin P.B (1950): The Rabbit Ch 6 in The Care and Breeding of Laboratory Animals, Ed by Farris E.J, John Wiley and Sons Inc, NewYork.
• Scobie-Trumper P (1990): Animal Handling and Manipulations. Ch 9, in Laboratory Animals-An Introduction for New Experimenters. Ed by Tuffery A.A. John Wiley and Sons Ltd. Great Britain.
• Zutphen F.M. van, Baumans V, Beynen A.C (1993): Principles of Laboratory Animal Science. Elsevier Science Publishers,B.V. Netherlands.
• Laboratuvar Hayvanları Bilimi, Prof.Dr. Öznur Poyraz, 2000, Kardelen Ofset, 282-285.