Tavşanlar için yem maddeleri, Tavşan rasyonları, genellikle diğer hayvan rasyonlarına göre yemleri daha geniş bir yelpazede içermektedir. Daha karmaşık enerji kaynakları, protein konsantreleri ve lif kaynaklarının birleşimi sonucu en uygun performans sağlanır ve ek olarak sindirim sistemi hastalıkları görülme sıklığı en aza indirilir. Burada önemli yemler kısaca ele alınacaktır. Yem hammaddelerinin seçimi erişilebilirlik, kalite, besin madde içeriği ve lezzetlilik temelinde yapılmalıdır.
Enerji Kaynakları
Tahıl taneleri enerji kaynağı olarak büyük ölçüde kullanılmaktadır. En sıklıkla kullanılanlar arpa ve buğdaydır; ancak yulaf, mısır, sorgum ve tritikale de tavşan rasyonlarına katılabilmektedir. Mısır nişastasının bağırsaklardaki sindirime karşı gösterdiği yüksek orandaki direnç, sekumda karbonhidratların aşırı yüklenmesi ile bağıntılıdır. Bu nedenle genç tavşan rasyonlarında yüksek düzeylerde kullanımı arzu edilmez. Değirmencilik endüstrisi yan ürünleri rasyonun üçte biri kadar kullanılır. Değirmencilik endüstrisi yan ürünleri lif gereksinimini ve rasyonda ki proteinin önemli bir kısmını karşılar.
Tapiyoka unu ve tatlı patates, tahılların yerini alabilir, fakat yüksek nişasta içeriğine dikkat edilmelidir. Lif kısmının yüksek düzeyde sindirilebilirliğe sahip olması nedeniyle pancar ve narenciye posaları enerji kaynağı olarak da kullanılabilir. Her iki yan ürün de tavşan rasyonlarına % 15 düzeyine kadar katılabilir. Ancak rasyon lif gereksinimi hesaplanırken, yan ürünlerin lif içeriği dikkate alınmamalıdır.
Tavşanlar İçin Yem Maddeleri Protein Kaynakları
Tavşan rasyonların da kullanılan protein kaynaklarının neredeyse tamamı bitkisel kökenlidir. Hayvansal protein kaynakları (balık ve et unu) da kullanılabilir, ancak düşük düzeyde katıldığında bile lezzet problemleri ortaya çıkmaktadır. Bitkisel protein kaynakları, hayvansal kökenli protein kaynaklarına göre genellikle daha ucuzdur.
En yaygın protein kaynağı olarak soya fasulyesi küspesi, ayçiçeği tohumu küspesi, kolza tohumu küspesi (kanola küspesi), keten tohumu küspesi, fıstık küspesi ve susam tohumu küspesi kullanılmaktadır. Pamuk tohumu küspesi dikkatli kullanılmalıdır. Çünkü pamuk tohumu küspesi yüksek düzeyde gossipol içerir ki bu durum rasyonu lezzetsiz ve potansiyel olarak toksik yapabilir. Kolza tohumu küspesi ile ilişkili problemler, yeni varyetelerin düşük düzeyde erusik asit içermesi nedeniyle en az düzeydedir.
Fıstık küspesi ve ayrıca susam küspesinin tavşanların oldukça duyarlı olduğu aflatoksini bazen yüksek düzeyde içerdiği bilinmektedir.
Tam yağlı soya ve fasulye, baklagiller gibi ptotcin kaynağı olarak kullanılabilir. İşlenmemiş bazı baklagil taneleri antitripsin inhibitörlerini ve diğer büyümeyi baskılayan bileşikleri yüksek düzeyde içermesi nedeniyle hayvanların performansını etkileyebilir. Fasulye ve soya küspesinin uygun ısıl işleme tabi tutulmasıyla söz konusu bileşikler etkisiz hale getirilmektedir.
Lif Kaynakları
Kaba yemler tavşan rasyonlarında temel olarak rasyona lif sağlayıcı olarak kullanılır. Doğrudan tam pelet yemi içine katılabilir ya da peletleri tamamlayıcı olarak kullanılabilir. Pratiklik ve bilgi bakımından hayvanın kaba yemi peletlet içerisinde alması daha kullanışlıdır. Ancak bahçe tipi ve diğer küçük işletmeler için doğrudan kullanım daha kullanışlı olabilir. Kaba yemleri, peletlerden ayrı verildiğinde küflü topaklardan kaçınmak için kurutulmuş şekilde sunmak daha iyi bir uygulamadır.
Tavşan beslemede en yaygın lif kaynağı olarak yonca kullanılmaktadır. Bu baklagil, rasyondaki protein ve kalsiyumun önemli kısmını sağlamaktadır. Zengin protein (> % 20) ve oldukça düşük lignoselüloz içeriğinden dolayı çok etken vejetasyon dönemindeki yonca kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Taş yoncası ve kurutulmuş çayır otu unları yonca unu yerine kullanılabilir. Önerilen ADL düzeylerini sağlamak için alternatif lif kaynakları bazen kullanılmaktadır. Ayçiçeği, yulaf, pirinç ve soya kabukları veya keten sapı, samanı ve üzüm çekirdeği küspesi bu amaçla kullanılabilir, ancak bu yemler rasyonun enerji içeriğini güçlü bir şekilde azaltmaktadır.
Tavşan yemi olarak kullanımı arzu edilmeyen bitkiler Varela-Alvarez tarafından aşağıda sıralanmıştır:
Ok otu (arrowgrass), eğteltiotu, brownweed (Amerika’da yetişen bir ot), atkestanesi, dulavtatotu, hint fasulyesi, tesbih ağacı meyveleri (chinaberty), büyük söğüt otu (fireweed), yüksükotu, altın başak, baldıran otu, Lamiaceae ailesinden bitkiler (horehound), tatula, kanyaş (ohnsongtass), hezaren çiçeği, defne, acı bakla, mesguite (ABD ve Meksika’da yetişen küçük bir ağaç türü), ipek otu, madenci matulu, meşe, zakkum, haşhaş, tatlı yonca ve tarweed (Amerika’da yetişen yapışkan yapraklı çiçekli bit bitki).
Geleneksel Olmayan Yem Maddeleri
Tropikal bitkiler, tavşanlar için geleneksel tahıl ve yemlerin kısmen yerini alabilen yem maddeleri olarak kullanılmışlardır. Düşük düzeylerde katıldığında Leucaena leucocephala tavşan rasyonlarında başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Toksik bir amino asit olan mimozin varlığı nedeniyle, yüksek düzeylerde katıldığında büyümede baskılanmaya neden olabilmektedir. Tavşan yemi olarak potansiyele sahip olduğu belirlenmiş diğer bazı tropikal yemler arasında dut yaprağı, kudzu, tüm mısır bitkisi unu, muz yaprakları ve kanadı fasulye (winged beans) bulunmaktadır. Yüksek düzeylerde (> % 20) kullanıldıklarında çoğunlukla düşük performans elde edildiğine ilişkin az sayıda bilgi bulunmaktadır.
Lahana, havuç, baklagil otları, yonca türleri veya çayır otları gibi taze kaba yemler ile beslemede temel sorun bunların düşük kuru madde içeriğine sahip olmasıdır. Tavşanlar yeterli miktarda tüketemedikleri için düşük performans ile sonuçlanır. Konsantre (pelet veya tahıllar) yemler ve taze sebzeler bir arada verilebilir. Ancak, pancar, lahana veya çayır silajı gibi lezzetli yem hammaddeleri yedirilse bile günlük kuru madde tüketiminde önemli düşüş gözlenir, sonuç olarak canlı ağırlık kazancında % 20-40 düşüş şekillenir. Bazı bölgelerde bira, meyve veya baklagil endüstriyel işleme kalıntıları bulunabilir. Bira ve meyve (elma, domates veya üzümden elde edilen) posası gibi kurutulmuş kalıntılar büyüme dönemindeki ve yetişkin tavşan rasyonlarında olumsuz etki oluşturmaksızın kullanılmaktadır.
Kaynak
Livestock Feeds And Feeding (Richard O. Kellems, D.C. Church), Çeviri: Çiftlik Hayvanlarının Yemleri ve Beslenmesi Eylül 2016 (Prof.Dr. Müjdat Alp, Prof.Dr. Neşe Kocabağlı) (Nobel), 499-500.
