Sığırlarda kış ishali. Sığırlarda birdenbire süt azalması, iştahsızlık, kanlı, sulu dışkı ile ortaya çıkan bir hastalıktır. En çok kış aylarında ortaya çıktığı için “Kış ishali, Kış dizanterisi” olarak isimlendirilmiştir.
Hastalık Koronavirüs ile ilgili olarak ishal ve solunum yolu enfeksiyonlarıyla kombine olabilir. Bu durumda bağırsak ve solunum yolu problemleri birlikte görülür. Kombine vakalarda burun ve göz akıntısı ve öksürük ishale eşlik eder.
Sığırların kış ishali (Kış dizanterisi) karmaşık ve tam olarak açıklanamayan bir hastalıktır. En önemli etkeni BoCV, BCV, Beta coronavirus 1 olarak adlandırılan Koronavirüstur. Ancak başka etkenlerin de koronavirüsler ile beraber hastalığı şiddetlendirdiği belirtilmektedir.
Kış ishali ani iştahsızlık ve süt veriminde düşme ile ortaya çıktığından büyük ekonomik kayıplara sebep olur. Ölüm ile kayıplar (Mortalite) %1-2 civarındadır. Hastalığa yakalanma oranı (Morbidite) %20-50 arasında değişir.
Klinik Semptomlar
İshal 1-2 haftada, süt miktarı ise 1 ay civarında düzelir. Görüldüğü gibi; ölümle ilgili kayıplar çok fazla olmamakla birlikte, ekonomik kayıplar yüksek düzeydedir.
Hasta inekler hızla zayıflar. İneklerin kendini toparlaması uzun zaman alır. Su kaybı (dehidrasyon) ve asidoz ile birlikte şiddetli ıkınma (tenesmus) gözlenir. Hatta; ıkınma bazen o kadar şiddetli olur ki; hayvanın rahatlaması için epidural anestezi yapma gereği bile ortaya çıkar.
Teşhis
Hastalığın kesin teşhisi laboratuvar tahlilleri (ELISA) ile konur.
Hastalığın Yayılması
Hastalık sürüde burun akıntısı ve ishalli dışkı ile yayılır. Hayvanların direnci yayılma ve süreç ile ilgili farklılıklar gösterir.
Sığırlarda Kış ishali Tedavisi
Sığırların kış ishalinin tam bir tedavisi yoktur. Belirtilerle ilgili tedavi yapılır ve MOS gibi maya kabuğundan elde edilen immun sistemi güçlendiriciler kullanılabilir. Canlı maya kullanılması hem işkembenin çalışmasını, hem de inaktif hale geçtiğinde MOS’u sağlayacağı için tercih edilir.
İşkembeyi çalışır halde tutmak, enerji, vitamin, mineral destekleri, stres dönemlerinde verilecek olan destekler koruma yönünden yarar sağlar.
Virus etkenli bir hastalık olduğundan antibiyotik kullanımı beklenen yararı sağlamaz.
Aşılama
Yeni doğanlar için doğum öncesi anneye yapılan Koronavirus aşıları olmakla birlikte, erişkin sığırların kış ishali için bir aşı yoktur.
Yurtdışında MLV (Modifiye Canlı aşı) çalışmaları mevcuttur. Annelere doğum öncesi yapılan ve buzağıları koruyan Koronavirus aşılarında Mebus suşu (BCV-L9) kullanılırken, erişkin sığırlar için Nebraska suşu (BCV-NVSL), BCV 66H suşu BC94 gibi suşlar denenmektedir.
Bazı bilim adamları Mebus suşu (BCV-L9) ile yapılmış inaktif aşıları denediklerini ve sonuç aldıklarını bildirmişlerdir.
Sürünün aşılama programında BHV-1, BVDV, PI3, BRSV, Histophilus somnus, Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica’ya karşı aşıların bulunması, stres dönemlerinde anti-stres uygulamalarının yapılması önerilmektedir. Özellikle yoldan gelen hayvanlarda nakliye sonrası enfeksiyonların ortaya çıkışını önlemek için veya ani hava değişiklikleri sebebiyle oluşan stresin önlenmesi için stresi önleyici uygulamalar başarılı sonuç vermektedir.
Hastalığın aniden ortaya çıkması, öldürücü olmaması, ama büyük ekonomik kayıplara yol açması aşılamadan daha fazla, destek önerilerinin yerine getirilmesi konusunu ön plana çıkarmaktadır.
