Pneumoni Tedavisinde intratrocheal uygulamanın önemi, Solunum yolları hastalıkları, bilhassa zor tedavi gören, problemli olguların sağaltımı; sahada pratik yapan meslektaşlarımızın başını ağırtan önemli sorunlarından biridir. Bu sorunları gidermek amacıyla çeşitli kombinasyonlar denendiği gibi alternatif uygulama yolları da tercih edilen seçeneklerden biridir. Gerek saha deneyimlerimden edindiğim pratik tecrübeler gerekse Dünya ölçeğinde bu alanda uğraş veren meslektaşlarımızın deneyimlerinden edindiğimiz bilgiler doğrultusunda, bu makalede, Pneumoni Tedavisinde intratrocheal uygulamanın intratrocheal yol ile ilaç uygulamanın yöntemi ve sonuçları hakkında kısa bilgiler sunacağım. Birçok buzağı/ dananın tedavisinde intratrocheal uygulama ile başarılı olunduğuna dair pratik uygulama sonuçları bilinmektedir. Bu uygulamalar, ilaç prospektüslerinin tavsiye ettiği yol dışındaki ekstra uygulamalar olarak saha pratiğinde yerini almış bulunmaktadır.
Özellikle glikokortikoidler, prednisolon asetat ve Dexamethazon, uygun antibiotiklerle birlikte doğrudan trochea içine uygulandığında çok olumlu sonuçlar alındığı bildirilmekte, tavsiye ettiğim hekimlerden de pozitif feedback
aldığımı saptamış bulunmaktayım. Bilindiği gibi elle muayenede Trochea, spiral bir boru gibi kolayca hissedilir , bulunur ve boynun alt kısmına doğru yayıldığını görebiliriz. Boynun yan orta kısmı elle tutulup, boyun bölgesinin orta kısmı, deri traş ve dezenfekte edildikten sonra 18 inçlik bir iğne ile trocheaya girilir. Daha sonra verilecek antibiotik + Prednisolon bir enjektör aracılığı ile trocheaya boşaltılır.
Uygulama öncesi bir elimiz ile trocheayı iyice tutup diğer elimiz ile kanülü trocheaya enjekte etmemiz uygulamayı daha güvenli ve kolaylaştırabilir. Trochea çok cartilagıos yapıda olduğu için iğne yada enjektör destekli iğne uygularken biraz kuvvet kullanmakta yarar var. İğne trochea boşluğuna girdikten sonra enjektör kanüle takılır, yada enjektör aracılığı ile kanül trochea boşluğuna girdikten sonra, uygulanacak içerik trocheaya boşaltılır. İlaç trocheaya boşaltılırken buzağı boğulacakmış gibi davranır. Kısa süreli öksürür fakat bu geçici bir durumdur.
Bundan endişe etmeyin. Çok kalın iğne kullanmaktan kaçınılmalı, zira cartilago yırtılabilir bu nedenle 18 inçlik uçlar yeterlidir. Prednisolon vereceğiniz uygun antibiotikle birlikte aynı şırıngaya çekilip bir defada verilmelidir. Kimi olgularda verilen solüsyonun ( prednisolon + antibiotik) burundan , öksürme sonucu burundan dışarı atıldığını görebiliriz ki bu da doğru uygulama yaptığınızın işaretidir. Burundan atılan bu içeriğin fazlası osefagal yolla mideye geçer ki bunun hayvanlara bir zararı yoktur. Burun sondası aracılığı ile birçok solüsyonu mideye verdiğimizden farklı bir durum değildir.Günümüz endüstriyel hayvancılık yapısı kaynaklı pneumoni olgularına sıkça rastlanıldığı bilinmektedir. Ülkemiz gibi kendi kendine yetecek kadar hayvan üretemeyen ülkelerde, nakil ve farklı yaş, farklı ırk ve farklı bölge /ülkelerden alınana hayvanlarda , başta pastörella olmak üzere, birçok patojenin pneumonilere neden olduğu bilinmektedir.
Pastörella grubu bakteriler normalde buzağı ve danaların sinüs ve üst solunum yollarında bulunan bakterilerdir. Bu nedenle buzağı ya da dananın pneumoniye yakalanması için hasta bir hayvanla teması gerekmemektedir. Ön solunum yollarında bu bakteriler zaten var. Eğer hayvanlar stres altında kalırsa, seyahat esnasında, yer ve gıda değişikliklerinde, havalandırma sorunlarında yada herhangi bir virüs ile enfeksiyon durumunda, gelişen immun yetmezlik sonucu, var olan bakteriler çabucak ürüyerek çoğalabilirler. Yaklaşık 1 saat içinde binlerce, 24 saat içerisinde ise milyonlarca patojen üremiş halde hayvanın akciğerlerine yerleşmiş olurlar. Mukosiliar yapının bozulduğu hastalarda, bilhassa kötü barınma koşullarında ve kronik olgularda mukosiliar yapı çokça bozulur, ve hastalar hem solunum yollarında birikmiş yangı materyalini hem de bakterileri dışarı atamaz. Bu durumda bakteriler bulunduğu dokuya tutunarak çoğalır ve toxin salgılayarak hastanın daha da kötüleşmesine neden olabilir.
Bilhassa besi girişlerinde yada hayvan nakillerinden sonraki ilk 15 günden itibaren pneumoni şikayetlerine sıkça rastlandığını biliyoruz yada hayvan sahiplerininden bu şikayeti sıkça duyuyoruz. Bunun ana sebebi, stersten sonraki 2 haftanın sonunda ön solunum yollarında üriyerek çoğalan bakteriler akciğerlere inerek pneumoniye sebep olurlar. Bu nedenle “Stres altındaki bir dana 14 gün sonra Pneumoni “ olur sözü yetiştiriciler tarafından söylene gelen bir cümle olmuştur.
Bu ve benzeri birçok nedenden ötürü genç hayvanların en önemli hastalığı pneumonidir. Buzağı kayıpları arasındaki payı % 30-35 lere kadar ulaştığı bilinmektedir. Bu 14 günlük, iki haftalık süreç, yeni hayvan girişleri için kritik bir dönemdir ve iyi yönetilmesi gereken bir dönemdir.
Hayvan içeri girer girmez;
– Yaş gruplarına göre gruplandırılıp ayrı ayrı padoklara alınmalı,
– Geliş zamanlarına göre ayrı gruplara ayrılmalı
– Bakım , beslenme ve barınma koşulları iyileştirilmeli
– Uzun etkili antibiotik tedavisi yapılmalı
– Aşı programı uygulanmalı
– İmmun booster desteği sağlanmalı ki 14 güne kadar pastörelladan hayvanları interfereon salgılatarak korumaya yardımcı olsun
– İmmun sistemin aktivasyonu ve gelişimi için; selenyum, Zn, Cu ve Mn destekli takviyelerin yapılması ( Activate) elzemdir.
Pneumoni Tedavisinde intratrocheal uygulamanın nasıl yapılır?
İntratracheal enjeksion uygulama şekli aşağıdaki resimle özetlenmiştir. Resimler takip edildiğinde uygulama şekli ve kolaylığı anlaşılacaktır. Uygulamadan öne bölgenin traş ve dezenfeksiyonu yeterlidir. Anestezi uygulamasına gerek bulunmamaktadır.
Pneumoni Tedavisinde intratrocheal uygulamanın avantajları :
Kronik akciğer enfeksionlarının, bilhassa multifaktöriyel kaynaklı ve kötü barınma koşulu kaynaklı, sağaltımı herzaman başarılı olmayabilir. Başta trachea kanalı olmak üzere solunum, alt solunum yollarında “ çok sayıda” bakteri birikir. Buraya iştirak eden exudat ve fibrin içerisinde sürekli üreyerek enfeksion kaynağı olmaya devam eder. Paranteral antibiotiklerin birçoğu akciğer dokusunda yeteri kadar birikse de bu boşluklara terapötik seviyelerde herzaman ulaşmayabilir. Sekonder enfeksionlar bu ortamı daha çok benimseyebilir. Bu yöntemle uygulanan antibiyotikler hem yoğun konsantrasyonda bakteriler ile temas eder hem de “küratif” etki oluşturarak
hava yollarında birikmiş bu zararlı materyalin dışarı atılmasına yardımcı olur ve tedavi sürecini hızlandırır. Uygulamadan kısa sonra birçok vakanın hemen düzeldiğine şahit olabilirsiniz.
Hangi ilaçlar ne miktarda uygulanabilir:
İlaçların normal tavsiye dozları ile 5-6 ml miktarında Prednisolon karıştırılıp trochea içine enjekte edilir. Yaklaşık 100 kg canlı ağırlıktaki bir buzağı için örnek reçete tavsiye edecek olu isek;
5 cc Cortal + 10 cc Primoxal intrataracheal olarak verilir. Bu uygulama 1-2 kez tekrarlanır. Paranteral uygulanacak ilaçlar normal dozunda ve normal sürelerde uygulamaya devam edilir.
Dikkat edilmesi gereken hususlardan biri; Klavulanik asid içeren ürünleri ( amoksisilin +Klavulanik asid) intratrocheal uygulanmamalıdır. Diğer birçok ürün rahatlıkla intratrocheal uygulanabilir. Penisillinler, TMP+ SULF, Enroflaxasinler vb ilaçlar güvenle kullanılabilir.
Kaynakça:
1. Aslan, v.( 1994): Evcil hayvanların iç hastalıkları , Mimoza yayınları, Konya
2. Ok, M ( 2018): klinik uygulamalar, s. ü. İçhastalıkları ABD, Konya
3. Birdane, F( 2018): AKÜ, iç hastalıkları ABD, Afyon
4. Russ Schnepper. İnratrecheal İnjections, Calf Talk, Vol 10 , No:1