Oksitosin Agonistleri ve Antagonistleri
Oksitosin Agonistleri
Oksitosin Agonistleri, peptit yapıda olan karbetosin, demoksitosin, peptit olmayan TC OT 39 ve WAY-267, 464 gibi agonistleri vardır. Karbetosin, oktapeptit yapıda, molekül ağırlığı 988,18 dalton olan, oksitosinin sentetik bir analoğu olup uzun etkilidir. Yarılanma ömrü oksitosine göre daha uzundur (17,2 dakika).
Dozu koyun ve keçilerde 0,035–0,07 mg, domuzlarda 0,1–0,2 mg ve ineklerde 0,175–0,35 mg olup, derialtı, kas içi ve damar içi yolla kullanılır.
Kısraklarda birçok durumda 0,14 mg karbetosin kas içi 2 doz şeklinde kullanılabilir. Karbetosinin 1 mg’ı 50 IU oksitosine eşdeğerdir. Doğum sonrası ya da sezaryen ameliyatından sonra kanamaları kontrol etmek, uterus involüsyonunu sağlamak ve sütü indirmek amacıyla kullanılır. Karbetosin, oksitosin almaçlarına bağlanır ve uterus düz kaslarında ritmik kasılmalara neden olur, kasılmaların sayısını artırır ve uterus tonusunda artışa sebep olur. Karbetosinin, Hypophysin LA (0,07 mg/ml, 5,10,20 ml), Duratocin (5×1 mL ampul, 100 μg/ml), Pabal (5×1 ml ampul, 100 μg/ml), Lonactene (1×1 mL ampul, 100 μg/ml) gibi çoğunlukla beşeri hekimlikte kullanılan ticari preparatları vardır.
Oksitosinin sentetik polipeptit analoğu olan demoksitosinin ticari preparatı ise Sandopart’dur (10 bukkal tablet, 50 IU/tablet ). Doğumu uyarmak için uterus kontraksiyonları başlayıncaya kadar her 30 dakikada bir oral olarak verilir. Doğum sonrası uterus involüsyonunu hızlandırmak ve laktasyonu uyarmak için de kullanılmaktadır. Ergot alkaloitleri adrenerjik, dopaminerjik ve triptaminerjik almaçlar üzerine kısmi agonist veya antagonist olarak etki yapar. Ergot alkaloitlerinin tümü uterusun motor etkinliğinde önemli bir artışa neden olur.
Bu maddeler miyometriyumun iç tabakasında, kalsiyum kanal mekanizması ve aktin-miyozin etkileşimi yoluyla kalıcı kasılmalara neden olur. Bütün ergot alkaloitlerinin oksitosik etkisi bulunmaktadır. Bunlar içerisinde klinikte en fazla ergonovin ve metilergonovin kullanılmaktadır.
Başlıca Üstünlükleri
- Etkileri çabuk başlamaktadır.
- Ağızdan verildiklerinde etkilidirler.
- Damarları daraltıcı ve endotel hasar oluşturucu etkileri daha azdır.
Ergot alkaloitleri küçük dozlarda verildiklerinde uterusun kasılmalarının gücünü ve sıklığını artırırlar. Kontraksiyondan sonra ise yeterli derecede gevşemeyi sağlarlar. Doz yükseltildiğinde gevşeme tam olmayacağından uterus tonusu artmaktadır. Duyarlılık gebelik olup olmadığına ve gebeliğin dönemine göre değişmektedir. Gebelik, miyometriyumun ergot alkaloitlerine duyarlılığını artırmaktadır. Bu duyarlılık gebeliğin sonunda en üst düzeye ulaşmaktadır. Ergot alkaloitleri olan ergonovin ve metilergonovin, oksitosin benzeri etki oluşturarak, uterus ve damar düz kaslarının kasılmasını uyarır. Uterus kasılmalarının sıklığı ile uterus tonusu artar ve böylece uterusa kan akımı azalır. Şiddetli kasılmaları düzenli olarak gevşeme dönemleri izler. Kas içi uygulandıktan sonra 6-7 dakika içinde etkilerini gösterirler ve bu etki 2-4 saat sürer. Karaciğerde metabolize edilmek suretiyle inaktive edilmektedirler. Ergometrinin ineklerde, doğum sonrası kanamalarda kas içi 1-3 mg dozda kullanılması önerilir.
Köpekler de, doğum sonrası involüsyonu ve kanamaları kontrol amacıyla 0,5 mg ergometrin verilebilir.
Kısraklarda, doğum sonrası kanalda oluşan şiddetli kanamalarda oksitosin yerine ergonovinden 1-3 mg kas
içi kullanılması önerilmektedir. Bu uygulama 3 saat aralıklarla tekrarlanabilir.
Köpeklerde, plasental bölgelerin subinvolüsyonu durumlarında ergonovinden 0,2 mg/kg dozda kullanılabilir. Köpeklerde sezaryen operasyonu sonrası uterustaki kanamaları kontrol etmek ve involüsyonu hızlandırmak için kas içi 10–30 μg/kg metilergonovin uygulanabilir.37,64 Akut metritisli köpeklerde ergonovin 0,2 mg/kg dozda günde 1-3 kez önerilirken bazı araştırıcılar, ergonovinin uterus yırtılmasına yol açtığından metritisli köpeklerde kullanılmasını önermemektedir. Ergot alkaloitlerinin ticari preparatları; Syntometrine (5 IÜ oksitosin+0,5 mg ergometrin), Methergine ampul (methylergonovine maleate 0,2 mg/ml,) Methergin (125 mg 20 draje), Uterjin (0,125 gr 20 draje) ve Metiler’dir(0,125 mg 25 draje).
Oksitosin Antagonistleri
Oksitosin antagonistleri almaç düzeyinde görev alarakoksitosin ve vazopressinin almaçlarını işgal ederek etkilerini ortadan kaldırırlar. Oksitosin antagonistleri olarak peptit yapıda olan atosiban, barusiban, peptit yapıda olmayan retosiban, epelsiban gibi maddeler bulunmaktadır.Bunlar, oksitosinin uterusta oluşturduğu kontraksiyonları inhibe eden ajanlar olarak kullanılmaktadır. Oksitosin antagonistleri, uterus kasılmalarını kompetitif inhibisyon ile durdurmaktadır. Barusiban, atosibana göre 100 kat daha zayıftır. Yine de, gebeliğin son dönemlerinde uygulandığında doğumu ertelemede fazla etkili değildir. Atosibanın ticari preparatları olarak; Tractocile (7,5 mg/ml atosiban, 5 ml), Antocin ve Atosiban SUN (6,75 mg/0,9 ml) sayılabilir.