Köpeklerde Ürolitiyazis hastalığı, Köpek popülasyonunda % 2 oranında ürolitiyazis bildirilmiştir. Struvit taşları protein matriks içindeki magnezyum amonyum fosfattan oluşmuştur. Bunlar erkek köpeklerde % 45, dişi köpeklerde % 98 oranında olmak üzere köpeklerde en çok rastlanılan taşlardır. Köpeklerde bulunan taşlar azalan oranlarda olmak üzere sırasıyla sistin, okzalat ve ürat içerir.
Köpeklerde Ürolitiyazis hastalığında Taş oluşumu aşağıdaki faktörlere bağlıdır;
- Kristaller için non-kristalize matriks olan mukoproteinlerin varlığı,
- idrardaki doymuş mineral fazlalığı,
- İdrar pH’sı,
- Proteus ve staphylococcus türleri gibi üreaz sentezleyen bakterilerin idrar pH’sını yükseltmesi ve struvit taşlarını predispoze hale getirmesi,
- Kristallerin sidik kesesinde uzun süre alıkonulması sonucu taş oluşması,
- Herediter faktörler: Sistin taşı oluşumunun gerçek mekanizması tam olarak bilinmemektedir. Fakat sistinurili köpeklerin plazma sistin seviyelerinin normal olduğu ve gomeruluslardan renal tubullere filtre olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra düşük miktarda sistin, glomerüllerden geri emilmekte ve bazı olgularda idrarda lizin düşüklüğü görülmektedir. Yetişkin erkek Dalmaçyalı (% 60 oranında) ve Bulldog‘larda diğer köpek ırklarına oranla oldukça yüksek oranda amonyum ürat taşlarına rastlanmaktadır. Bunun nedeni Dalmaçyalı’larda oldukça iyi anlaşılmıştır. Dalmaçyalı’larda hepatik hücrelerde üratların allantoine çevirimi minimum seviyede olduğundan diğer köpek ırklarının tersine normal olarak idrarlarıyla yüksek miktarda ürat atmaktadırlar. Üratlar porto sistemik şant ve karaciğer hastalığına sahip hayvanlarda da görülmektedir.
Normal köpeklerde nükleik asitler üratlara indirgenir ve sonra bunlarda karaciğerde allantoine çevrilir. Dalmaçyalı’larda hepatik ürikaz enzimi eksikliği sonucu üratlar idrarla değişmeden atılır. Üratlar idrarda relatif olarak çözünmeyen bileşikler olan ürik asit veya amonyum ürat şeklinde bulunur.
İdrarda amonyum biürat görülmesi hepatik bir probleme işarettir. Özellikle biüratlar portosistemik şantlarda ve karaciğer sirozunda görülür. Sonuçta Dalmaçyalı ırkı dışındaki köpeklerin idrarında ürat kristalleri görülmesi hepatik bir hastalığın belirtisidir.
Taşların tipleri ve özellikleri tablo’da görülmektedir. Struvit kristal taşları çoğunlukla dişilerde oluşmaktadır. Sistin, oksalat ve ürat kristalleri çoğunlukla erkeklerde görülmekte ve genellikle arcus ischiadicus veya os penis hizasında tıkanmalara neden olmaktadır. Oksalat taşlarına yaşlarda daha sık rastlanmaktadır.
| Taş | İdrar Asitliği | Radyolojik yoğunluk | Tekstür / şekil |
| Struvit | Alkali | Yoğun | Düzgün, yuvarlak |
| Sistin | Asit | Parlak | Düzgün, küçük |
| Oksalat | Asit/alkali | Yoğun | Pürüzlü, yuvarlak, oval |
| Ürat | Asit/alkali | Parlak | Düzgün, şekilli |
Köpeklerde Ürolitiyazis Hastalığının Tedavisi
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Köpeklerde ürolitiyazis hastalığının tedavisinde İdrar yolu taşlarında tedavisi 2 şekilde sağlanabilir.
1) Taşların sidik kesesinden ve/veya üretradan şirurjikal (cerrahi) yöntemle uzaklaştırılması,
2) Diyet ve ilaç tedavisi ile taşların çözünmesini sağlamak ve tekrar oluşumunu engellemek. Bu yöntem ani üretral tıkanma riski olmayan vakalar için uygulanır.
Seçim; problemin ciddiyetine bağlıdır. Tamamen tıkanmış üretralar acil durumdadır ve hızla sistosentez (cystocentesis) ve cerrahi müdahale yapılmalıdır.
Medikal tedavi uygun görülmüşse, taşın cinsinin belirlenmesi önem taşır. Böylelikle doğru tedavi yöntemi seçilmiş olur. Taşın özelliklerini belirlemeye yardımcı olacak faktörler şunlardır: taşın radyografisi, idrarın pH’ sı, idrarda görülen kristalin tipi ve kantitatif analizi, köpeğin ırkı ve cinsiyeti, ve idrarın bakteriyel incelemesi.
Genel olarak medikal tedavinin amacı idrar Üretimini arttırmak ve böylelikle idrar konsantrasyonunun azalmasını sağlamaktır. Bu durum; su miktarı yüksek diyetler kullanılarak ve diyete 5 kg canlı ağırlık için 1g miktarında tuz ilave edilerek ya da ekstra tuz içeren uygun veteriner diyetleri kullanılarak sağlanabilir. Su, ad-/ib. olarak sürekli sağlanmalıdır, diüretiklerin kullanımı ise faydalı olabilir.
Urolithiasis Hastalığında Spesifik Tedavi
Struvit
Protein, magnezyum ve fosfat seviyesi düşük olan ve bu amaca yönelik hazırlanmış veteriner diyetleri kullanılabilir. Bu tür bir diyet yüksek oranda Na içerir ve idrarın asitleşmesini de sağlar. Bu tip bir diyet uygulanıyorsa diyette mevcut olduğu için ilave tuz ve asitleştiricilerin kullanımı önerilmemelidir. Üriner sistem enfeksiyonu bakteriyel kültürü takiben tedavi edilmeli, hassasiyet testi en uygun antibiyotiğe karar verebilmek için yapılmalıdır. Bu tür bir rejimle çözünme 2-3 ay içinde oluşmaktadır. Üriner sistem enfeksiyonu, idrar pH’sı ve kristal oluşumunun takibi için düzenli kontroller yapılmalıdır.
Amonyum ürat
İdrar yollarını tıkayacak ürolitlerin ve bunun altında yatan her hangi bir hepatik hastalığın olmadığı saptandığında kısıtlanmış protein (< % 11 KM) ve mineralli bir veteriner diyet kullanılarak alkali idrar oluşumu sağlanmalıdır. Diyet tek başına alkali idrar oluşumunda etkili olamıyorsa, günde 3 kez olmak üzere 1g sodyum bikarbonat / 5 kg CA olacak şekilde ilave edilebilir. Spesifik ilaç tedavisi ürik asit oluşumunu engellemeye yöneliktir. Bu amaçla Alloprinol 10 mg/kg dozunda günde 3 kez kullanılabilir. Bu ilacın atılımı böbrekler yoluyla olduğundan üremik hastalarda dikkatli olunmalıdır.
Sistin
Amonyum ürat için uygulanan diyet bu hastalar için de uygulanabilir. İdrar alkali olmazsa yukarıda anlatıldığı gibi sodyum bikarbonat ilavesi yapılabilir. Sodyumun sistinüriyi arttırdığına dair bazı bildirişler vardır. Bu nedenle alkali idrar oluşumu için sodyum bikarbonat yerine potasyum sitrat kullanımı daha iyi olabilir. Sistin ve metiyonin yönünden fakir düşük proteinli diyetler sistinüri düzeyini düşürebilir. Bununla birlikte düşük proteinli diyetin idrardaki üre konsantrasyonunu ve sonuçta sistinüriyi azalttığı düşünülmektedir. Spesifik ilaç tedavisi olarak penisillamin kullanılabilir. Günde iki kez olmak üzere 15 mg/kg dozunda kullanılan penisillamin sistin ile bağlanarak atılımı önler.
Oksalat
Amonyum ürat kristallerinin kontrolü amacıyla kullanılan veteriner diyetin benzeri bir diyet, protein kısıtlamasıyla birlikte kalsiyum ve fosfat seviyeleri yönünden de kısıtlanarak önerilir. Günde iki kez olmak üzere 2-4 mg/kg Hydrochlorthiazide uygulaması kalsiyum atımını ve sonuçta kalsiyum okzalat oluşumunu önleyebilir. Thiazide diüretiğinin etkisini azaltacağından diyete tuz ilavesi yapılmamalıdır. Bölünmüş dozlarda olmak üzere günde 100-150 mg/kg potasyum sitrat kullanımı alkali idrarda kalsiyumla şelat oluşturacaktır. Aynı şekilde kalsiyumun bağırsaklardan emilimi azalacaktır. Diyete C ve D vitamini ilavesi kaçınılması gereken bir durumdur. Çünkü bunlar okzalik asit’in prekürsörleridir ve daha sonra kalsiyumun idrarla atımını arttırırlar.
Kaynakça
- Köpek ve Kedi Besleme Beslenme Hastalıkları ve Klinik Besleme, Prof. Dr. Ahmet Ergün Doç. Dr. Hakan Muğlalı, Genç Büro, Ankara 1998, 112.