CRD, Kronik solunum yolu hastalığının etkeni Mycoplasma gallisepticum‘dur. CRD enfeksiyonuna duyarlı hayvanlar olarak en çok tavuklar ve diğer kanatlılar hastalığa duyarlıdırlar.
Chronic Respiratory Disease bulaşma yolu olarak hastalık, taşıyıcı anadan yumurta yolu ile yavruya geçer (dikey bulaşma). Ayrıca çevrede bulunan M. gallicepticum etmenleri dokunma, hava, toz, su damlası gibi yollardan bulaşabilir (yatay bulaşma).
Kümeslerde havalandırmanın iyi olmaması, özellikle amonyak gazı ve rutubetin birlikte ve yoğun olarak bulunması hastalığa hazırlayıcı bir faktördür.
CRD Klinik Semptomlar
Kronik solunum yolu hastalığının belirtileri özellikle iyi havalandırılmayan kümeslerdeki piliçlerde kış aylarında çok açık görülür. Genç piliçler daha kolay hastalığa yakalanırlar.
Başlangıçta gözler ve burun delikleri ıslanır. Tozların göz altı ve çevresine, burun delikleri üzerine yapışması ile buralar siyah çamurlu bir görünüş alır. Bundan bir hafta kadar sonra hafif öksürme, hıçkırık, biraz zor ve hırıltılı nefes alma başlar. Hava keseleri şişer.
Bazı piliçlerin yüzlerinde şişlikler oluşur (Burun akıntısı ve yüzlerdeki şişlikler CRD ile E. coli enfeksiyonlarının birbirlerinden ayırt edilmelerine yardımcı olur). Kanatlı hayvanlarda yorgunluk belirtileri gösterirler. Gruplar halinde yemliklerin ve sulukların etrafında otururlar.
Yem tüketimi azalır. Yumurtacılarda yumurta verimi yüzde kırk veya elli oranında düşer. Hasta damızlıkların yumurtalarında, civciv çıkma oranı düşüktür. Özellikle yumurta kabuğunu delen fakat çıkamayan ve ölenlerin sayısında büyük artışlar olur. Çıkan civcivler de hastalık etkenini taşıdıkları için bir süre sonra hastalanabilirler. Kasaplık piliçlerde hastalık çoğunlukla 4-8 haftalık yaşlar arasında ortaya çıkar. Büyüme durur veya çok azalır. Buna bağlı olarak ekonomik kayıp kasaplık piliçlerde bazen çok büyük olabilir.
Bu hastalıkla ilgili olarak meydana gelen ölüm oranı yüksek değildir. Hastalığın bir başka hastalıkla (Newcastle, E. coli enfeksiyonu, coccidiosis) birlikte seyretmesi halinde ve çevre şartlarının (kötü havalandırma, kalabalık, yetersiz yemlik ve suluk, taşıma, aşılama gibi) stres meydana getirmesi ile ölüm oranı artabilir.
Otopsi Bulguları
Otopsi bulguları, hastalığın değişik safhalarında farklıdır. Akut safhada infra orbital sinuslar şişmiştir. Trachea içinde değişen miktarlarda parlak sarı, peynirimsi biçimde muko-kazeöz eksudat vardır. Hava keseleri bulutlu manzaradadır. Hastalığın daha ileri safhalarında hava keseleri kalınlaşmıştır. Çoğunlukla hava keselerinin içinde purulent kazeöz materyal vardır. Hastalığın E. coli enfeksiyonu ile birlikte seyretmesi halinde kalp, karaciğer ve periton üzerinde fibrinojen madde ürer. Salpingitis görülmesi halinde, yumurtalıklarda kazeöz eksudat oluşur. Tenosynovitis ve artiritis görülebilir.
CRD Teşhisi Nasıl Yapılır?
Klinik belirtiler, otopsi bulguları teşhis için yeterli olmayabilir.
Serolojik testler teşhis için yardımcı olur.
Serum ile lam aglutinasyon, tüp aglutinasyon ve hemaglutinasyon inhibisyon testleri yapılabilir.
Bakteriyolojik muayeneler ile etkenin izole edilmesi ve identifikasyonu ile kesin teşhis yapılırsa da uygulanması biraz zordur.
Chronic Respiratory Disease Tedavisi
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Doksasiklin, Tylosin, spectinomycin, lincomysin, erythromysin, gentamysin ve tetrasiklinler, (200-400 ppm) yem ile etkilidir. Bu antibiyotikler içme suyuna da katılabilir.
Hastalık çok sinsi seyreder. İlaç kesildikten bir süre sonra belirtiler tekrar ortaya çıkabilir.
Kronik Solunum Hastalığından Nasıl Korunmalıyız?
Koruyucu önlemlerin çok etkili bir şekilde alınmış olması gerekir. Sağlıksız sürülerin hastalığı etrafa yaymaması için gerekli izolasyon önlemleri alınmalıdır.
Kuluçkahanelerin mycoplasma yönünden bulaşık olmaması gerekir. Damızlık sürülerde, aylık periyodlar ile serum ile lam aglutinasyon test yapılmalıdır. Sonuç pozitif bulunur ise hemaglutinasyon inhibisyon test yaparak karar verilir.
Hastalık yönünden pozitif bulunan damızlık sürülerin yumurtaları kuluçkahanelere sokulmamalıdır. Enfekte yumurtaların, biraz ısıtıldıktan sonra (39 °C) antibiyotikli serin (20 °C) sulara daldırılması ve böylece Mycoplasma Galliseptukum etkenlerinden artırılması mümkündür. Ayrıca yumurtaların iki saat süre ile 42-44 °C ısıda tutulmasının iyi sonuçlar verdiği bazı araştırıcılar tarafından bildirilmektedir.
Kaynakça: Tavuk Yetiştiriciliği, Prof. Dr. F. Tahir Aksoy, Şahin Matbaası, 162-164.
