IBR sığırların viral bir hastalığıdır. Etkeni Bovine Herpes virus’tur (BoHV-1, BHV 1).
Hastalık bulunduğu ve hasar verdiği organa göre isim alır. Sığırların solunum yolu enfeksiyonlarında Infectious Bovine Rhinotracheitis (IBR) adını alırken, dişilerin üreme organlarında IPV = Infectious Pustular Vulvovaginitis, erkeklerin üreme organlarında IBP= Infectious Balanoposthitis adı verilen hastalıklara sebep olur.
BoHV1 solunum yolunun viral hastalık yapıcı etkenlerinden biri olup, diğer viral etkenlerle örneğin, BRSV ve PI3 viruslarıyla, ayrıca, Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida, Histophilus somni (Haemophilus somnus), Trueperella pyogenes, Bibersteinia trehalosi gibi bakterilerle birlikte şiddetli solunum yolu enfeksiyonlarına yol açar.
IBR etkeni BoHV1 insanlarda görülen uçuk virusu (Herpes Simplex Virus = HSV) ile akrabadır. Ortak tarafları, strese bağlı olarak ortaya çıkmaları ve hastalık oluşturmalarıdır.
IBR Klinik Bulguları
BoHV1 6 önemli klinik bulgu ile ortaya çıkar.
Solunum yolu hastalığı (pneumoni, yol vurgunu, nakliye humması), gözde kızarıklık, aşırı gözyaşı ve yavru atma (abortus). Dişi ve erkeklerde cinsel organ enfeksiyonları, beyinde yangısal bozukluklar, buzağılarda beyinde veya genel enfeksiyonlar.
Buzağılarda N569 suşunun Meningo encephalitis (beyin zarı ve beyin yangısı) yaptığı da biliniyor.
Aynı virus ailesinden başka bir virüs (BMV) ineklerin meme başlarında, deri üzerinde yaralara sebep oluyor ( Bovine mamillitis).
IBR stres faktörlerinin vücut direncini kırmasıyla ortaya çıkar.
Nakliye ve her türlü ani değişiklik sığırlar için stres faktörüdür.
Buzağılarda ise; sütten kesme dönemi stres faktörlerinin başında gelir. Strese giren ve kortizol salgılayan hayvanın solunum yolundaki mikroskobik tüycükler (cilia) süpürge görevini yapamazlar. Dururlar. Bunu fırsat bilen virus ve bakteriler iş birliği ile hayvanı hasta ederler. (Pneumoni= Zatürre)
Öksürük, sık soluma, korneal ödem, gözde ve burun çevresinde kızarıklık ile birlikte akıntı hastalığın başlıca belirtileridir. Burun etrafında ve içindeki aşırı kızarıklık sebebiyle, yabancı literatürde, IBR hastalığına “Red Nose = Kırmızı Burun” adı verilir.
IBR hastalığının yeni doğan buzağıların ölümlerinde, mastitiste ve interdigital lezyonlarda (tırnak yangıları) rol aldığı da bildirilmektedir.
Hastalık cinsel yoldan gelen akıntılar, gözdeki akıntılar, solunum yolundan çıkan damlacıklar, atıklarda yavru suları, dokuları ve sperma ile yayılır.
Hastalığın yayılması ve şiddetlenmesinde kalabalık barınaklar, toz, amonyak, kötü havalandırma büyük rol oynar.
IBR yüksek maliyetli bir hastalıktır. Ayrıca dış ticaret açısından ülkelere de zarar verir.
IBR Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İsveç ve İsviçre’de eradike edilmiştir.
Hastalığın dişi üreme organlarındaki şekli IPV başka hastalıklarla karıştırılabilecek belirtiler gösterir.
Üreme organlarından gelen akıntı, bölgede kızarıklık, aşırı kuyruk sallama, sık sık idrar yapma gibi belirtiler şüphelenmeyi gerektirir.
IBR’nin mandalarda da görüldüğü bildirilmektedir.
Solunum yolu enfeksiyonları bazen MCF ( Malignant Catarrhal Fever= KORİZA) ve şap hastalığı ile karıştırılabilir.
Kesin teşhis laboratuvar testleri ile konulur.
IBR-IPV aynı zamanda infertilite’nin (döl veriminde düşüklükler) başlıca sebeplerinden biridir.
IBR Tedavisi ve Koruyucu Hekimliği
Hastalığın tedavisi yoktur.
Ancak; hastalığa eşlik eden bakteriler yönünden antibiyotikler, yangısal belirtileri azaltmak için antiinflamatuar ilaçlar (yangı gidericiler) kullanılır.
Koruyucu hekimlik uygulamaları hastalığı önler.
IBR nin aşısı vardır. Ayrıca; eşlik eden Pasteurella, , Mannheimia bakterileri için de aşı kullanılabilir.
En önemli Koruyucu Hekimlik ise; uygun havalandırma, stres faktörlerini en az düzeye indirme, stres giderici uygulamaların derhal devreye sokulmasıdır.
Sürüde Seronegatif Latent Carrier’s (SNLC’s)= inatçı, gizli taşıyıcıların saptanarak uzaklaştırılmaları şarttır.
Suni tohumlama da başlıca Koruyucu Hekimlik uygulamasıdır.
