Doğan buzağının bakımı onun sağlığı hele ki kolostrum almadan önce çok önem arz eder. Buzağının her türlü hastalık etkenlerinden uzak aseptik bir ortamda doğması idealdir. Böyle bir yerin bulunması çoğunlukla olanaksızdır. Ancak, temiz ve bol altlıklı bir doğum bölmesi bu amacı karşılayabilir.
Soğuk mevsimlerde doğum bölmesi, yada ahırın sıcak olması buzağı yönünden çok yararlıdır. Doğumların çoğunluğu kış aylarına rastlar. Böyle olunca büyük sürülerde aynı doğum bölmesinde birbirini izleyen pek çok doğum yapılır. Bu yerin gereğince temizlenmesi olanağı bulunmazsa ortamda hızla üreyen zararlı mikroorganizmalar ve özellikle septisemi etkenleri buzağılarda önemli kayıplara neden olurlar.
Ilıman ve sıcak mevsimlerde inekler çayırda yada gölgelik yerlerde doğum yapabilirler. Ancak ister ahırda ve doğum bölmesinde, ister çayırda olsun doğumu yaklaşan hayvanların yakın bir yerde, gözaltında bulundurulmaları yararlı olur.
İnekler genellikle herhangi bir yardıma gerek duymadan doğumlarını yaparlar. Doğum zamanının uzaması ile buzağının hayati tehlikeye girebilecek durumlarda doğuma yardım faydalı olur. Pozisyon tersliği gibi daha tehlikeli hallerde ise Veteriner Hekim müdahalesi gereklidir. Türkiye’de yetiştirilen sığır ırklarından doğum güçlüğü en fazla görülen Esmer ve Esmer X Yerli melezleridir.
Doğumdan hemen sonra inek, yavrusunu yalamaya başlar. Yalama bir yandan buzağının kurumasını, diğer yandan da onun kan dolaşımı ve solunumunu kolaylaştırır. Eğer inek bunu yapmaz yada yapamazsa buzağının ağız – burun dolaylarındaki membran ve mukoz maddeler temizlenmeli, vücudu temiz ve kuru bezlerle ovulup kurutulmalıdır. Bazı hallerde buzağının solunuma başlayabilmesi için suni solunum gerekebilir. Bu amaçla kostalar üzerine avuç içi ile bir kaç defa kuvvetle vurulur. Solunum yine başlamazsa buzağı yana yatırılır. Üç saniye aralıkla kostalar üzerine bastırılır ve bırakılır. Buna solunum başlayana kadar devam edilebilir.
Yeni doğan buzağıların göbek kordonu, enfeksiyon etkenlerinin vücuda girmesi için çok uygun bir yoldur. Bu nedenle doğumdan sonra hemen göbek kordonu tentürdiyot ile dezenfekte edilmelidir. Göbek kordonu bağlanmamalıdır. Aksi halde kordon yoluyla drenaj engelleneceğinden apse ve ödem problemi doğabilir. Birkaç gün sonra göbek kordonunun kurumuş olan fazlalığı kesilebilir. Çok soğuk havalarda doğan buzağının bakımı soğuktan korunması için buzağı battaniye içine sarılmalı yada sıcak bir yere alınmalıdır.
Yeni doğan buzağı genellikle bir saat içinde ayağa kalkar ve anasını emmeye çalışır. Buzağı emmeden önce ananın memesi ılık sabunlu su ile yıkanmalı, durulanmalı ve temiz bir bezle kurulanmalıdır. Yeni doğan buzağı hastalık etkenlerine karşı çok duyarlıdır. Vücudunda sahip olduğu antikor miktarı kendisini hastalıklardan koruyacak düzeyin ancak % 10 – 20 si kadardır. Ananın memesinin temizlenmesi bu nedenle yararlı, hatta gereklidir. Anasının ağız yada kolostrum diye adlandırılan ilk sütü buzağının hastalıklara karşı direncini artıracak zengin antikorlara sahiptir. Buzağı bu sütü ilk dört saat içinde almalıdır. Genellikle bir saat için de ayağa kalkan buzağı anasını da emer. Ananın memesini bulması için buzağıya biraz yardım edilebilir. Güç doğumlardan sonra, yada buzağının güçsüz olduğu hallerde buzağı anasının memesine götürülür. Yine emmezse buzağının ağzına bir miktar süt sağılır. Bu da başarısız olursa inek sağılıp ağız sütü emzikle buzağıya verilir.
Kaynakça: Sığır Yetiştiriciliği, Prof. Dr. Orhan Alpan, Prof. Dr. Rafet Arpacık, Şahin Matbaası, Ankara 1996, 219-221.
