Atlarda Dişlerden Yaş Tayini Nasıl Yapılır?

Atlarda Dişlerden Yaş Tayini Nasıl Yapılır? Her at sahibi özellikle sonradan aldığı atın yaşını merak etmiştir. Yaşın bilinmesi özellikle koşu atları için önemli kriterlerden biridir. Kimse yarış, binmek, taşıma gibi ne sebeple olursa olsun yaşlı at almak istemez. Atlarda yaş tayini dişlerden yapılır. Atların dişlerine bakarak yaş tayini yaparken özellikle alt kesicilere bakmak daha iyidir.

Diş Oluğu: Onuncu yaştan sonra üst son kalıcı dişlerde, dış taraftan ve diş dibinden beliren, zamanla dişin tamamını kaplayan ve daha sonra diş dibinden başlayarak yavaş yavaş kaybolan bir oluktur.

Kırlangıç Oluğu: Dişler aşındıkça diş taçları daralır. Alt son kesicilerde daralma daha fazla olduğu için üst son kesicileri tam örtemez. Üst son kesicilerin dış kenarı aşınmadığı için aşağıya doğru uzar, bu uzantıya kırlangıç kuyruğu adı verilir.

Diş Yıldızı: Kalıcı kesici dişlerde iç minenin önünde çizgi şeklinde beliren esmer bir lekedir. Yaş arttıkça bu çizgi kısalır ve kalınlaşır, sonra ovalleşir, daha sonrada kare şeklini alır.

Arpacık Çukurluğu: Hem kesici süt hem de kalıcı süt dişlerin aşınma yüzeyinde siyah bir leke halinde ve arpa tanesi sığacak kadardır. Alt kesicilerde 6 mm derinliğindedir ve 3 senede kaybolur. Çünkü Arpacık çukurluğu her yıl 2 mm kadar aşınır. Kesicilerin çıkış süresine 3 sene ilave edilerek, arpacık çukurluğuna göre atlarda yaş tespiti yapılabilir. Üst kesicilerde ise arpacık çukurluğu 12 mm‘dir. Üst kesicilerde aşınma, alt kesicilere göre daha düzensizdir. Ancak üst kesiciler de her yıl 2 mm aşındığı için diğer bulgularla beraber yaş tayininde kullanılabilir.

Atlarda kesici süt dişlerinin özellikleri

1. Kalıcı dişlere göre daha küçüktürler.
2. Boyları kısadır.
3. Renkleri beyazdır.
4. Diş boyunları belirgindir.
5. Dudak yüzleri düz ve oluksuzdur.
6. Diş yuvalarına sıkıca oturmuşlardır.

0-2,5 Yaş Arası Dönemde Atlarda Dişlerden Yaş Tayini

• Yeni doğmuş: Kesici süt dişleri daha çıkmamıştır.
• 8-14 gün: Ön kesici süt dişleri çıkar.
• 20-30 gün: Orta kesici süt dişleri çıkar.
• 5-9 ay: Son kesici süt dişleri çıkar.
• 9-10 ay: Tüm kesici sit dişleri çıkmıştır.
• 1 yaş: Ön kesici süt dişlerinde arpacık çukurluğu silinir.
• 1,5 yaş: Orta kesici süt dişlerinde arpacık çukurluğu silinir.
• 2 yaş: Son kesici süt dişlerinde arpacık çukurluğu silinir.

2,5-5 Yaş Arası Dönemde Atlarda Dişlerden Yaş Tayini

• 2,5 yaş: Ön kesici süt dişleri düşer, yerlerine ön kesici kalıcılar gelir.
• 3 yaş: Ön kalıcı kesici dişler diş yayı seviyesine ulaşır.
• 3,5 yaş: Orta kesici süt dişleri düşer, orta kalıcı dişler çıkar.
• 4 yaş: Orta kalıcı kesici dişler diş yayı seviyesine ulaşır.
• 4,5 yaş: Son kesici süt dişleri düşer, son kesici kalıcılar çıkar.
• 5 yaş: Son kesici kalıcı dişler diş yayı seviyesine ulaşır.

6-11 Yaş Arası Dönemde Atlarda Yaş Tayini

• 6 yaş: Alt ön kesici dişlerde arpacık çukurluğu silinir, diş yıldızı çıkar.
• 7 yaş: Alt orta kesici dişlerde arpacık çukurluğu silinir, diş yıldızı çıkar.
• 8 yaş: Alt son kesici dişlerde arpacık çukurluğu silinir, diş yıldızı çıkar.
• 9-11 yaş: 8 yaştan sonraki yaşlarda diş yüzlerindeki aşınmalara bakılarak yaş tayini yapılabilir. Üst kesicilerdeki arpacık çukurluğunun kaybolma durumuna göre de 9-11 yaşlar arasında yaş tahmini yapılabilir. Ön üst kesicilerde arpacık çukurluğu silinmişse at 9 yaşında, orta kesicilerde silinmişse 10 yaşında, son kesicilerde silinmişse 11 yaşındadır.

9 yaşta üst son kesicilerde dişin kenarında kırlangıç kuyruğu görülür. Alt ve üst kesicilerde diş yönü dikey bir durumdadır. Diş yayı yarımay şeklindedir. Ön alt incissivlerden başlamak üzere sırayla orta ve son incissivlerde iç mine önünde diş yıldızı görülür ve diş yıldızı 15 yaşına kadar yuvarlak bir şekilden oval bir şekle dönüşür.

15-25 Yaş Arası Dönemde Yaş Tayini

• 15 yaş: 15 yaşından sonra bütün alt incissivlerde dişlerin aşınma yüzeyi üçgen şekline dönüşmeye başlamıştır. Alt ve üst incissivlerde dişlerin yönü yataylaşmış yani ileri doğru uzamıştır (yarı kerpeten görünüşü). Diş oluğu dişin yarısına ulaşmıştır. Diş yıldızı alt kesicilerde tamamen ovaldir.
• 18 yaş: Bütün alt incissivlerde dişlerin yüzü 21 yaşına kadar üçgen bir şekilden ikizkenar üçgen şekline girer ve dişler ileri doğru tamamen uzamış, ağız köşeli ve açılı bir hal almaya başlamıştır.
• 20 yaş: Alt orta kesicilerin aşınma yüzü dikine ovalleşir, diş yıldızı ise kare şeklindedir. Diş oluğu dişin boyuna ulaşmıştır. Diş açısı tamamen daralmıştır.
• 25 yaş: Diş oluğunda 21 yaşında başlayan silinme, dişin son çeyreğine gelmiştir.

kaynakça: gencevteriner