Yavrularda Yürüyüş Bozuklukları

Yavrularda yürüyüş bozuklukları, çiftlik hayvanlarının yavrularında yani kuzu, oğlak ve buzağılarda yürüyüş bozuklukları büyük ekonomik kayıplara ve hayal kırıklıklarına yol açar.

Bilindiği gibi; yürüyüş bozukluğunun ilk akla gelen sebebi beyaz kas hastalığıdır. Literatürde WMD (White Muscle Disease), Nutritional Myopathy, Nutritional Myodegeneration, Muscular Dystrophy olarak adı geçen bu hastalık sallantılı yürüyüş, dengesizlik, belin kamburlaştırılması, topallık ve ileri vakalarda ayağa kalkamama, yatar pozisyon ile kendini gösteren bir kas hastalığıdır.

Wmd hastalığın sebebi; selenyum, E vitamini veya her ikisinin birden eksik olmasıdır. Selenyum ve E vitamini birlikte görev yaparlar. Birbirlerini tamamlarlar. Birçok sebepten eksiklikleri söz konusu olsa da başlıca sebep otlaklarda, çayır ve meralarda selenyum iz mineralinin eksikliğidir. Bu yüzden oralarda otlayan hayvanlar gerekli iz minerali alamazlar. Bu durumda kas lifleri hasara uğrar. Bilim insanlarının hyaline dejenerasyonu, Zenker’s nekrozu ve kalsifikasyon (kireçlenme) olarak tarif ettikleri bozukluklarla kaslar işlevlerini yerine getiremezler. Kalp kasında, kaburga arası kaslarda, diyaframda, iskelet kaslarında, özellikle arka bacak kaslarında, musculus grasilis adı verilen kasta beyaz, tebeşir gibi, düzensiz çizgi ve yama şeklinde oluşumlar gözlenir. Nekropsi de ya da post mortem (ölüm sonrası) muayenede hasar görmüş olan kaslar pişmiş balık ya da tavuk eti görünümündedir.

Beyaz kas hastalığı sekonder (ikincil) olarak soluk alıp vermede güçlük, öksürük, ishal gibi belirtilere de yol açar. Özellikle cılız yapılı, tedavilere cevap vermeyen yavruların beyaz kas hastalığı ile kombine sorunları olabileceği akla gelebilir.

Beyaz kas hastalığının şiddetli olduğu hallerde yavru belirti bile göstermeden ölebilir. Bu tip ani ölümlerin sebebi kalp kasındaki hasardır.

Beyaz kas hastalığının koruyucu hekimliğinde ve tedavisinde selenyum -E vitamini kullanılır. Enjeksiyon şeklinde doğuma bir ay kala verilmesi ya da yemlere katılması koruyucu olarak yarar sağlar. Hasta olanlara yine enjeksiyon ile selenyum-E vitamini verilmesi önerilir.

Ani ölümler ve çok ileri vakalar dışında tedavisi mümkündür.

Diğer yandan, yukarıda sözü edildiği gibi, zatürre (solunum yolu enfeksiyonu) ya da bir türlü düzelmeyen ishaller, cılız kalma gibi ikincil sorunlar da ortaya çıkabilir.

Beyaz kas hastalığı bir kas hasarıdır. Kaslarda görülen hasar ile ilgili olarak gözlenen sallantılı yürüyüş, bel kamburlaştırma, dengesizlik ve ayağa kalkmama gibi belirtiler başka hastalıklarla da karışır.

Karışabileceği hastalıklar; enzootic ataxia (bakır noksanlığı), magnezyum eksikliği, Listeriosis, PEM (poliencephalomalacia, CCN, cerebrocortical necrosis, septik menenjit, raşitizma, poliarthritis (çoklu eklem yangısı) ve tetanozdur.

Ayrıca ani ölümlerde enterotoksemi akla geleceğinden beyaz kas hastalığıyla ilgili kalp kası hasarı sebebiyle ölen yavruların ölümü birbiriyle karıştırılabilir.

Böyle durumlarda birbirine benzer olduğu kadar birbirinden ayrılan belirtiler ve hastalığa özel belirtiler de gözden geçirilmelidir. Çünkü adı geçen diğer hastalıkların kendilerine özgü başka belirtileri de vardır. Örneğin; magnezyum eksikliğindeki titremeler gayet tipiktir. Tetanozda ayakların kasılması, dik ve tutuk yürüyüş belirgindir.

Enzootik Ataksi (bakır noksanlığı) beyaz kas hastalığına yakın belirtiler gösterir. Bakır noksanlığı sinirlerin etrafını saran miyelin tabakasının hasarı dolayısıyla topallık, kambur yürüyüş gibi belirtilerle ortaya çıkar.

Yeni doğan buzağılarda beyinciğin küçük olması sebebiyle ortaya çıkan astazi (ayağa kalkamama) durumunun BVD-MD hastalığıyla ilgili olabileceği akılda tutulmalıdır.

Ixodes ricinus keneleri tarafından bulaştırılan bir kan hastalığı (kene hastalığı) olan anaplasmosiste yani Anaplasma phagocytophilum’un yol açtığı hastalıkta ayakta duramama söz konusu olup, solunum güçlüğü ve öksürük gibi belirtiler de görülür.

Raşitizma fosfor, D vitamini ve kalsiyumun eksiklikleri ya da dengesizlikleri ile kendini gösterir.

Topallık söz konusu olduğunda ayak ve tırnaklar da muayene edilmelidir.

Listeriosis, çoğunlukla bozuk silajlardan kaynaklanan, bir Listeria monocytogenes enfeksiyonudur. Beyin hasarı dolayısıyla hayvanlarda sinirsel belirtiler gözlenir.

PEM (poliensefalomalasi) sinirsel bir hastalıktır. B1 vitamini (tiyamin) eksikliği ile karşımıza çıkar. Beyaz kas hastalığı belirtilerinin yanı sıra sinirsel belirtiler de bu hastalıkta ortaya çıkmıştır.

Septik menenjit (beyin zarı yangısı) da boynun ileri uzatılması, başı bir yere dayama gibi sinirsel belirtilere yol açar.

Görüldüğü gibi; yavrularda yürüyüş bozuklukları ortaya çıkmış ise sadece beyaz kas hastalığı ile ilgili olduğunu düşünmemek, başka konuları da gözden geçirmek gerekir.

Selenyum-E vitamini yapılmış olması diğer hastalıklar için, tesadüfen bile, bir yarar sağlamayacaktır. O yüzden Selenyum-E vitamini yapılırken bakır enjeksiyonları da yapılmalı veya bakır içeren yem katkıları kullanılmalıdır.

Göbek kordonunun dezenfeksiyonu ve 2 saat sonra tekrarı ihmal edilmemelidir.

Beyaz kas hastalığı ile karışabilecek olan hastalıkların tedavileri de koruyucu hekimlik uygulamaları da farklıdır. Ayırıcı tanı büyük önem taşımaktadır. Sorun ortaya çıktığında ise geniş açıdan bakılmalı, gerekli hallerde laboratuvar tahlillerinden yararlanılmalı, aşısı olan hastalıkların aşıları ihmal edilmemelidir.