Tavşan Vebası (Tularemi), Francisella tularensis (syn. pasleurella) tarafından meydana getirilen bir hastalıktır. Tularemi, aslında rodentlere ait bir hastalık olup, keneler aracılığı ile insan ve çeşitli evcil hayvanlara bulaştırılan tehlikeli bir zoonozdur. Koyunlarda ölümlere yol açan akut septisemik bir tablo oluşturmaktadır.
Tavşan Vebası (Tularemi) Etiyolojisi
Tavşan Vebası (Tularemi) ‘i hastalığının etkeni Franciscella tularensis ‘dir. 0.2 milimikron eninde, 0.3-0.7 milimikron uzunluğunda ve çok küçük pleamorfik, hareketsiz, sporsuz, gram negatif, çubuk tarzında bir mikroorganizmadır. Kan serumu veya protein içeren özel besi yerlerinde, biraz C02 ilavesiyle aerob olarak ürer. Hastalığa yol açan etkenlerden Amerikan suşları (F . Tularensis var tularensis), Asya ve Avrupa suşlarına (F. tularensis var paraearctica) oranla daha virülandır.
Tavşan vebasına karşı; hamster ve su sıçanı çok, tavşan, tarla faresi, misk faresi ve koyunlar orta derecede, yabani veya diğer evcil hayvanlar ve kuşlar ise az duyarlıdır. İnsanlar, bu tür hayvanlardan bazılarıyla direkt temasla veya hastalıklı av hayvanlarının etlerinin yenilmesiyle veya böyle hayvanların ürünleriyle temasa gelmek (ahçı, kasap, ev kadını, avcılar, deri tüccarları vs.) suretiyle hastalığı alabilirler.
Tularemi Nasıl Bulaşır?
Bulaşma; kene, bit, pire, tahta kurusu ve kan emici sinekler aracılığı ile de olabilir. Hastalık en fazla ABD, Rusya’da, daha az olarak da çeşitli Avrupa ülkelerinde görülmektedir. Son yıllarda yurdumuzda ve Japonya’da da ortaya çıktığı görülmüştür.
Hastalığın çıkışında mevsimlerin de rolü vardır. Özellikle av mevsimlerinde, insanlar arasında enfeksiyon daha çok görülmektedir. İçme suları ve kullanma suları, etkenin yayılmasında ve bulaşmada önemli rol oynamaktadır. Etken vücuda, ağız, burun, konjuktiva ve deri yoluyla girmektedir. Hayvanlar arasındaki enfeksiyonlar; kene veya diğer insektlerin ısırmalarından sonra fazlalaşır. Yayılmada kenelerin etkisi büyüktür. Kemiriciler arasındaki yayılmada ise, bit, pire, tahta kurusu ve diğer sokucu sineklerin rolleri fazladır. Yabani tavşan, su sıçanları, kunduz, dağ faresi, köstebek ve diğer yabani kuşlar, etkeni vücutlarında doğal olarak saklarlar.
Tularemia Hastalığının Patogenezi
Hastalığın patogenezinde etkeni vücuda girdikten sonra girdiği noktada, derin ve yüzlek lenf yumrularına yerleşir ve orada ürerler. Etkenin yerleştiği lenf yumrusu şişer ve ağrılı bir durum alır. Lenf yumrulan daha sonra açılarak içinde mikroorganizma bulunan irin dışarı akar. Eğer etken girdiği yerden kan damarına ulaşacak olursa, iç oranlara metastaz yapabilir.
Tulareminin Klinik Semptomları Nelerdir?
Hastalığın ortaya çıkması, genellikle hayvan üzerinde bulunan enfekte kene sayısıyla ilgilidir. Kene sayısı ne kadar çok olursa hastalığın kuluçka süresi o derecede kısalır. Hastalık, koyunlarda ve özellikle kuzularda akut formda seyreder. Yüksek ateş (41 C), düşkünlük, nabız ve solunum sayısında artış görülür. Subakut formda ise zayıflama, perifer lenf yumrularında şiddetli bir büyüme, Pnömoni ve arka kısımlarda zayıflık bulunur. Hastalıkta ayrıca, kötü kokulu ve koyu renkte bir ishal görülür. Hayvan az, fakat sık sık idrar çıkarır. Akut formda ölüm oranı yüksektir. Subakut formda hastalar 2-8 hafta içinde iyileşebilir ve hastalığı atlatanlar bağışıklık kazanırlar. Kenelerle savaşta etkin bir durum yaratılırsa, hastalıkta iyileşme daha çabuk ortaya çıkar. Tularemi latent seyirli bir hastalıktır.
Nekropsi
Zoonoz bir hastalık olduğundan otopsi sırasında dikkatli davranılmalıdır. Yeni ölmüş bir kadavrada deri üzerinde çok sayıda kene bulunabilir. Bu gibi hayvanların deri altı dokusunda nekroz, ve buranın lokal olarak şişmesiyle birlikte, 2-3 cm. çapında koyu kırmızı konjesyon alanları görülür. Kenelerin ısırdığı bölgelere yakın lenf yumruları büyümüş ve kesit yüzleri hemorajik görünümdedir, nekroz ve apseleşme vardır. Akciğerde ödem, hepatizasyon ve konjesyon alanlan görülebilir. Ayrıca karaciğer ve dalak tümörü saptanabilir.
Klinik Tanı Nasıl Yapılır?
Klinik tam güçtür. Kesin tam için, Floresans antikor tekniği ve serolojik yöntemlerden, kültür ve hayvan deneylerinden yararlanılır. Hastalığın ikinci haftasından sonra, agliitinasyon veya diğer yöntemlerle kan serumunda antikor aranır.
Tavşan Vebası Nasıl Tedavi Edilir?
Sağaltım için mutlaka Veteriner Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Tularemi hastalığın erken dönemlerinde uygulanacak antibiyotikler (Tetrasiklin, Gentamisin, Kanamisin, Streptomisin ve Kloramfenikol vs. gibi) kullanılabilir. Bunun yanında özellikle ishal durumlarında ve genel semptom bozukluklarında mutlaka serum tedavisi yapılmalıdır. Bağışıklık direncinin artırılması için özellikle Vitamin C ve diğerleri uygulanmalıdır.
Tavşan Vebasından Nasıl Korunmalıyız?
Tavşanlarımızı kenelere karşı korunmalıdır. Bu amaçla; kenelerde savaşta kullanılan banyolar, püskürtme ve yıkamalara önem verilir. Son yıllarda Franciscella tularensis ‘e karşı koruyucu aşılar hazırlanmış ve aşılama çalışmalarına başlanılmıştır.