Süt sığırcılığında koruyucu hekimlik, uzun yıllardan beri koruyucu hekimliği ön plana çıkarmaya gayret ettim. Yazılarımda ve TV programlarımda profilaksi, önleyici hekimlik uygulamaları gibi konulara bolca değindim. Herhangi bir hastalıkla ilgili açıklamalarımda koruyucu hekimlik hakkında bilgi vermeden yazımı sonlandırmadım. Fakat birçok eksiklik olduğunu görüyorum. Kayıplar devam ediyor ne yazık ki.
Korumak garantilidir. Hastalık tedavisi ise her zaman başarıyla sonuçlanmayabilir.
Koruyucu hekimliğin çatısı biyogüvenliktir.
Hayvanların konforuna uygun barınak yapımı ise koruyucu hekimliğin 1 numaralı maddesidir. Doğru yemleme yapmak yani inekleri verim dönemlerine uygun bir şekilde beslemek, uygun aşılama programlarını eksiksiz yerine getirmek, stres dönemlerinde hayvanlara yardım etmek, destekler sunmak, boğa seçiminde bilinçli davranmak başlıca koruyucu hekimlik ilkeleridir. Bunlarla ilgili çok sayıda yazım var.
Süt sığırcılığında koruyucu hekimlik bu kadarla sınırlı değil. Geniş bir kavram. O yüzden bugüne dek yazdıklarıma bazı ilaveler yapmanın yararlı olacağını düşünüyorum.
Biyogüvenlik önlemlerinden söz etmiştik. Çiftliğe giriş çıkışları kontrol altına almak, karantina uygulaması, kuruluş anından itibaren barınakların buna göre tasarlanması şarttır.
Kemiricilerle ve sineklerle mücadele de ihmal edilmemelidir.
Süt Sığırcılığında Koruyucu Hekimlik Diğer Uygulamaları nelerdir?
İşletmede ayrı bir doğum bölümü bulunması koruyucu hekimliktir.
Doğar doğmaz buzağının göbeğinin dezenfekte edilmesi, aynı işlemin 2 saat sonra tekrarı koruyucu hekimliğin anahtarıdır.
Yemlerin hayvanların bulunduğu yer dışında ayrı bir yerde ve yeterli miktarda depolanması büyük önem taşır.
Yem değiştirmek kesinlikle sorun oluşturur. Zorunlu kalınırsa alıştırarak yapılmalıdır.
Silajın zamanından erken bitmesini önleyecek şekilde depolanması koruyucu hekimliktir.
Mıknatıs yutturma, yemlerin kontrol edilerek hayvanların önüne konulması, özellikle ineklerin kuruya ayrılırken parazit mücadelesinden geçirilmesi, boğa atlatma yerine suni tohumlamanın tercih edilmesi koruyucu hekimliktir.
İneklere kuruya ayrılırken antiparaziter ilaç uygulanması aynı zamanda buzağıların parazitli doğmalarını önler.
Küflü yemler, bozuk silajın , yemlere karışmış naylon ya da sentetik maddelerin oluşturduğu hastalıklarla sık sık karşılaşıyoruz. İnekler selüloz sindiren hayvanlardır. Yemlere karışan naylon materyaller, balya ipleri başımıza büyük dertler açabilir. Balya iplerinin oluşturabileceği sorunları akıldan çıkarmayalım. Çiftliklerde balya iplerini, ne yazık ki, etrafta bolca görüyorum.
Sürü yönetiminin temel ilkelerinden ilk dördü kuru-temiz-iyi kayıt-iyi gözlem olduğuna göre yemlerin ve yemliklerin dikkatle gözlenmesi de koruyucu hekimlik hizmetidir.
Aşılamalarının eksiksiz ve bilinçli olarak yapılmasına özen gösterilmelidir. Tekrarların (rapellerin, hatırlatma dozlarının) ihmal edilmemesi şarttır.
Stres önleyici her uygulama koruyucu hekimliktir. Sıcak stresine karşı serinletme ve yeme sodyum bikarbonat katılması koruyucu hekimliktir.
Nakliye stresini önlemek şarttır. Nakliye ve yer değiştirme söz konusu olduğunda hayvanlar çeşitli yem katkılarıyla desteklenmelidir.
Çiftlikte kullanılan malzemelerin temizliği, dezenfeksiyonu ve kuru olmalarının sağlanması koruyucu hekimliktir. Özellikle kovalar ve biberonlar temizlendikten sonra ıslak bırakılmamalıdır.
Çiftlik çalışanlarının eğitimi koruyucu hekimliktir. Ciddi bir şekilde ele alınmalıdır. Çiftlik çalışanlarının yapacağı hatalar kayıplarla sonuçlanabilir. Çalışanların yönetimi sürü yönetiminin önemli bir parçasıdır. ABD’deki söyleme göre; çiftliklerde sadece hayvanlar yoktur insanlar da vardır.
Kuru dönem ve geçiş döneminde doğru bakım,besleme ve bu dönemde yapılacak olan her türlü yardım koruyucu hekimliktir.
ABD’de kuru dönem ve geçiş dönemini kapsayan Goldilocks diyeti doğum sonrası oluşabilecek olan sorunlarda önemli ölçüde azalmanın olduğunu göstermiştir.
Zaten kuru dönemde yapılan doğru uygulamalar başlı başına koruyucu hekimlik hizmetleridir. Böylece hipokalsemi, ketozis, mastitis, metritis, sonun atılamaması,abomasum deplasmanı ve birbirini tetikleyen diğer sorunlar önlenmiş olacaktır.
Doğru kuru dönem bakım ve beslemesi ile döl verimi aksaklıklarına baştan çözüm getirilmiş olacaktır.
Kuru dönemde yemlere iz minerallerinin katılması, bu dönem boyunca ineklerin şişmanlatılmaması birçok potansiyel hastalığın önlenmesi için şarttır.
Yüksek dozlu D3 vitamini uygulamasının doğuma 1 hafta (iki-sekiz gün) kala yapılması hipokalsemi, gizli hipokalsemi ve arkasından gelen metabolik sorunların engellenmesini sağlayacaktır.
Kuru dönemde yemlere biyotin katılması, çinko, bakır ve iyot destekleri topallıkları önleme yönünden çok isabetli kararlardır.
Mastitis ve gizli mastitis çiftliklerin en büyük dertleridir. Doğumu takiben beşinci günde CMT testi yapılması ve belli aralıklarla sürüde CMT testlerinin tekrar edilmesi, sağımda kuru sağımın (susuz sağım) tercih edilmesi koruyucu hekimliktir.
Asidozu engellemek için yapılan her türlü doğru uygulama, yemlerin doğru hazırlanması, karıştırılması, ineklerin önüne konulması, yemlere yemek sodası ve benzeri tampone edici maddelerin katılması, bunlarla birlikte canlı maya verilmesi koruyucu hekimliktir. Bilindiği gibi, klinik ve subklinik (gizli) asidoz önlenirse topallık ve karaciğer apseleri de önlenmiş olur.
Kullanmadan önce ilaç prospektüslerinin okunması da bir koruyucu hekimliktir. Bunu her çiftlik “sistem” haline getirmelidir. Prospektüslerin okunmaması ya da talimatlara uygun şekilde ilaçların uygulanmaması zaman zaman sorunlara yol açmaktadır.
Buzağıların sütten kesilme dönemi en önemli stres günleridir. Bugünlerin buzağılara destekler verilerek geçirilmesi şarttır. Özellikle aminoasit, vitamin, iz mineral desteklerinin buzağılardan esirgenmemesi gerekir. Çünkü sütten kesme stresinin arkasından solunum yolu enfeksiyonları ile karşılaşılmaktadır.
Son olarak söylemek gerekir ki; çiftlik sahiplerinin, yöneticilerinin bilgi sahibi olmaları, bilgi edinme ile ilgili hiçbir fırsatı kaçırmamaları da önemli bir koruyucu hekimlik uygulamasıdır.
