Sürümetre, süt sığırcılığı yapılan işletmelerin karlılığı kayıtların doğru tutulması ve doğru okunması ile ölçülebilir. Sürü nereye gidiyor? Gidilen yol doğru mu? Tutulan kayıtlar ile bu sorulara yanıt vermek mümkündür. Karşımıza birçok rakam çıkacaktır. Rakamları tam olarak algılayabilirsek sürümüzün durumunu gözlemiş oluruz. Bizi yönlendirecek rakamların toplamına da “Sürümetre” adını verebiliriz.
Sürüdeki durumu gösteren ve çoğunlukla bilinen rakam sürünün toplam ve ortalama süt miktarıdır. Satılan süt ve karşılığında alınan para her zaman bilinir. Ancak; sürümetre de başka rakamları da bilmek zorundayız.
En başta buzağıların ağız sütünü tam olarak içip içmediklerinden emin olmamızı gerektiren rakamları ele alalım. Bu konuda 2 ve 6 rakamları çok önemlidir. Buzağılara ağız sütünü ilk 2 saat içinde en az 2 litre, ilk 12 saat içinde ise en az 6 litre içirmek zorundayız. Dikkat edilecek bir diğer konu bunların “en az” miktarlar olduğudur.
Sürümetrenin başka bir ölçüsü ortalama boş gün sayısıdır. Doğum yapan düve veya inek tekrar ne zaman gebe kalmıştır? Burada öne çıkan rakam 120 dir. Doğuran ineğin tekrar gebe kalmaya hazır hale gelmesi 40’ı çıkıncadır. Yani doğumdan kırk gün sonra rahim eski halini almış, inek gebe kalmak için kızgınlık döngüsüne girmiştir. Doğumdan sonra en geç 120 gün içinde inek gebe kalmalıdır. İdeal olan 60 gündür. Ancak; 60 gün, 80 gün içerisinde gebe bırakılamamış olan ineğin 120 günü geçmeyecek şekilde gebe bırakılmış olması büyük bir zarar oluşturmayacaktır. Daha fazla ortalama boş gün sayısı işletmenin zararınadır. Sürümetre de bununla bağlı diğer bir rakam buzağılama aralığıdır. Sığırcılıkta buzağılama aralığı her zaman “yılda bir buzağı” olarak konuşulur. Etçi tip sığırlarda bu başarılsa bile, sütçü sığırlarda aralık 13,5 aya kadar çıkabilir. Onüç buçuk ay yani 405 gün sınırdır. Üzerine çıkan rakamlar “kayıp” anlamına gelir. Altındaki rakamlar ise başarıdır.
Yine birbirine bağlı sürümetre rakamlarından “bir buzağı için sarf edilen payet sayısı”nı bilmek yararlı olacaktır. Boş gün ortalaması, buzağılama aralığı ve payet sayısı ilintili rakamlardır. Sürü ortalamasında 2 rakamı idealdir. Altına doğru indiğinde başarı, üstüne çıktığında problem gösterir. Sürüdeki ortalama süt verme süresi yine döl verimi ile ilgilidir. Çünkü inek gebe kalıp doğurmalı, tekrar çok süt vermeye başlamalıdır. Eğer böyle olursa bir buzağımız olduğu gibi, bol ve ucuza malettiğimiz sütümüz olur. İneği gebe bırakamazsak sağıma devam edebiliriz. Ama, bir buzağı kaybetmekle kalmaz, ürettiğimiz sütü pahalıya maletmiş oluruz. Sürünün ortalama sağımda geçen gün sayısı (SGG) veya sağımdaki gün sayısı (SGS)ortalaması 180 günün altında olmalıdır. Altına doğru başarı, üstüne doğru ise problem anlamına gelir.
Sürümetrenin döl tutma ve doğum sonrası hastalıklarla ilişkin önemli konularından biri de vücut kondüsyon skorlarıdır. Dikkat edilmesi gereken rakamlar 1 ve 5 tir. En zayıf ineğe 1, en şişman ineğe ise 5 puan verirsek, kondüsyon skorları 1 ve 5 arasındaki rakamlar olacaktır. Doğuma yakın inekler 5 skor ile, şişman inek halindeyse, doğumdan sonra 1 skor ile zayıf inek haline geliyorsa işletmenin başı dertte demektir. İşletmenin kuru dönem, geçiş dönemi ve lohusalık döneminde iyi bir yemleme programı olmadığı anlaşılır. Başta ketosis olmak üzere doğumu takip eden her türlü hastalık başa gelebilir ve inek döl tutmaz.
Sürümetre de döl verimi ile ilgili rakamların yanı sıra meme yangısı ( mastitis) ile ilgili ölçümler de büyük önem taşır.
Tank sütünde toplam bakteri sayısı kaçtır? Tank sütünde somatik hücre sayısı kaçtır? Çiftlikte aylık klinik mastitis sayısı kaçtır?
Bu soruların ilkinin cevabı bize sağımdaki temizliğin, çiftliğin genel temizliğinin ve sağılan sütün soğutulup, soğutulmadığının gösterildiği rakam olacaktır. Kesinlikle ml’de 100.000 in altında olmalıdır. Ne kadar düşük bir rakamla karşılaşırsak, o kadar iyidir. Yüksek rakamlar sağımda, çiftlikte temizliğe dikkat edilmediği ve sütün soğutulmadığı anlamına gelir.
Somatik hücre sayısı, gizli mastitisin göstergesidir. Sütü azaltan, memede süt oluşturan hücreleri yavaş yavaş körelten gizli mastitis işletme için büyük bir düşmandır. Somatik hücre sayısı ml’de 200.000’in altında olmalıdır. Bunun altındaki rakamlar iyi, üstündeki rakamlar kötüdür.
Somatik hücre sayısının bilinmesi çiftlikteki mastitis olgularının tümünü kapsamaz. Çünkü; ayrıca aylık klinik mastitis adedini bilmemiz gerekir. Bu rakam 0 (sıfır) dır. Üzerindeki rakamlar için önlemleri gözden geçirmek gerekir.
Sürümetre de önemsenecek diğer rakamlar ise, yıllık metritis (rahim iltihabı), güç doğum, sonun atılamaması oranlarıdır. Bu rakamların en üst sınırı rahim iltihabı için %12, sonun atılamaması için %9, ineklerde güç doğum için %3, düvelerde güç doğum için % 8’dir.
Tabii ki, hiç olmaması istenir. Ancak; bu rakamların altındaki rakamlarda kalabilmeye çaba göstermeli, çareler aranmalıdır.
Sürümetre de sağmal ineklerin, kurudakilerin, buzağıların, düvelerin ve toplam hayvan sayısının doğru bilinmesi yerinde olur. Bu rakamlar arasında bir ilinti olmalıdır.
Sürüden zorunlu çıkarma oranları ise yıl sonu karnesidir. Topallık, meme körelmesi ve döl tutmama sebepleriyle kesime gönderilen hayvan sayısı işletmede bulunan problemlerin ağırlık noktalarını bize gösterecektir. Problemlerin hepsinin arkasında başka sebepler vardır. Tümünü gözden geçirmek ve gerçek sebepleri bularak gidermek gerekir. Kayıtlar doğru tutulur ve doğru okunabilirse önlem alınması gereken noktalar ortaya çıkacaktır.
Sürümetre ’nin iyi işlemesi kayıt tutmaya dayanır. Çiftlik işlerini kolaylaştıracak alet ve sistemler son yıllarda elektronik ve bilgisayar teknolojisi sayesinde büyük gelişmeler göstermiştir.
Gizli dertlerin erken teşhisi yönünde, sütte keton cisimcikleri ve üreyi saptayan, sütteki enzimleri ölçerek gizli mastitisi belirleyen elektronik aletler çiftliklerin hizmetine sunulmuştur. Vücut skorunu kolayca belirleyen, somatik hücre sayısını ölçerek cep telefonuna rapor gönderen, günlük geviş getirme süresini gösteren bilgisayar teknolojisiyle geliştirilmiş aletler vardır. Kızgınlık tesbiti konusunda işletmelere yararlı olabilecek çeşitli malzemeler geliştirilmiştir. Tüm bu teknolojik aletlerden yararlanarak sürümetre ’yi oluşturabiliriz. Bu aletler işleri kolaylaştırır, fakat; ne olursa olsun çiftliğin mutlaka kayıt tutması gerekir.
