Listeriosis sığırlarda her yaşta ortaya çıkabilen sss bozuklukları, septisemin, abort, erken doğumlar, mastitis ve konjuktivitis ile karakterize bakteriyel bir hastalıktır.
Listeriosis Etiyolojisi ve Epidemiyolojisi
Listeriosisin etkeni Listeria monocytogenes dir. Gram pozitif (+) olup normal olarak bağırsak florasında bunun bir bakteridir. 5 serotipi ve çok sayıda alt tipi vardır. En yaygın olanı 4B serotipidir. Etken toprakta, dışkıda ve kontamine bitkilerde bulunur. Çevre şartlarına karşı çok dayanıklıdır. Nemli toprakta 1 yıl, sığır dışkısında 16 ay, samanda 7 ay, kuru yerlerde ve gübrelerde 2 yıl kadar canlılığı sürdürebilmektedir. Dezenfektanlara karşı duyarlıdır. Listeria monocytogenes bazen sütle bazen de dışkı ile bulaşır.
Listeriosisin zoonoz olduğuna dair kaynaklar vardır. Beslenme yetersizliği, transport, hava alarak ph 5 in üstünde olduğu ve mantarlaşmaya müsait olan mısır ve çayır silajları etkenin üremesine uygun bir ortam sağlar. Morbidite yaklaşık olarak %10 civarındadır. Abort yapan hayvanlar ölmezler. Ancak septisemi ve meningoensefalit formu %100 öldürücüdür. Ensafalit formunda ağız mukozasından N. trigeminus yolu ile olur.
Listeriosisin Klinik Semptomları
Listeriosis sığırlarda vücut direncinin kırıldığı kış aylarında daha çok gözlenir ve klinik olarak 3 formu vardır.
1- Meningoensefalitik Formu;
- Hastalık sığırlarda 1-2 hafta olmasına karşı buzağılarda 3-4 gündür ve genellikle ölüm şekillenir.
- Başlangıçta ani vücut ısısında artış 40-42 derece
- Arka bacaklarda zayıflık ve paraliz
- Hasta hayvan sabit objelere başını dayar (Pushing Sendromu)
- Tek taraflı fasial felç
- Durgun ve uyku hali vardır
- Çene felci sonucu yemlerin uzun süre ağızda durması
- Bazı olgularda dilde hipotoni
- Nadiren küçük çaplı daire çizerek dönerler (Circling Disease)
- Yan taraftan düşme ataksileri
- Starbismus ve nystagmus
- Ölüm solunum yetmezliği sonucu oluşur
2- Abort Formu;
- Abort veya erken doğum gebeliğin 6 ila 9 uncu ayları arasında olur
- Genellikle buzağılar ölü doğar
- Retensiyo sekundarium ve endometritis oluşur
- İneklerde abortu takiben mastit görülür ki buna Mastitis listeriosa denmektedir
- Meme paranşimi sertleşir ve memede küçük sert düğümcükler hissedilir.
- Süt miktarı azalmış ve içersinde sarı pıhtılar bulunur
3- Septisemik Formu;
- Genellikle genç hayvanlarda görülür
- Sinir sistemi belirtisi gözlenmez
- Depresyon
- Halsizlik
- Aşırı zayıflama
- Yüksek ateş
- Hepatik nekroz
- Gastroenteritis
- Kornea bulanık
- Solunum güçlüğü
- Hafif opistotonus
- 12 saat içinde genelde ölüm şekillenir
Ayırıcı Tanı
- Ketonürinin saptanmamasıyla Ketozis den
- Ateş, dönme hareketi, tek taraflı yüz felci ve panoftalmitis ile Serebrokortikal Nekroz dan
- Eksitasyon bulgularının olmamasıyla, belirgin dönme ve başın yukarı kaldırılmasıyla Kuduz dan
- Ateş, dönme hareketi, tek taraflı yüz felci ve panoftalmitis ile Kurşun Zehirlenmesi nden
Listeriosisin Tedavisi
Listeria etkenleri penisilin G, amoksisilin, sefalotin, eritromisin, vankomisin, rifapisin, gentamisin, kanamisin, trimetropin, sulfisoksazol, kloramfenikol, ampisilin, oksitetrasiklin kullanılabilir. Listeria etkenin duyarlı olduğu antibiyotikler yüksek dozda en az 5-7 gün kullanılır. Konjuktivitis olaylarında göz pomadı kullanılır. Vitamin mineral takviyesi yapılır.
Korunma
Listeriosis görülen yerlerde silaj miktarı azaltılır. Silajın toprakla kontaminasyonu engellenmeli ve hava ile temas eden kısımları yedirilmemelidir. Ülkemizde sığırlar için etkili bir aşısı yoktur.