Rumen ve rumen sıvısının muayenesi, rumen karın boşluğunun solunda yer almaktadır.Rumenin muayenesi inpeksiyon, palpasyon, oskültasyon, perkusyon ve rumen sıvısının muayenesi aşamalarından oluşmaktadır.
Rumenin Muayene Yöntemleri
İnspeksiyon
Rumen kontraksiyonları takip edilebilir. Sol açlık çukurluğundan, rumenin dolgunluğu ve şişlik saptanabilir. (Timpani, vagal atoni vs)
Palpasyon
Sol açlık çukurluğundan el yumruk yapılarak veya parmak uçlarıyla yapılır. Kıvam kontrol edilir. Orta kısım yumuşak veya hamur, alt kısım ise fluktuandır. Rektal muayene ile de yapılabilir.Rumenin dorsal kesesi tamamen, Ventral kesesi kısmen palpe edilebilir. İlerlemiş rumen asidozisinde içerik çok sulu kıvamdadır. Gaz veya köpüklü gaz birikince de ciddi miktarda şiş ve gergin hissedilir.
Oskultasyon
Sol açlık çukurluğu üzerine stetoskop konurak yapılır. Rumende duyulan sesler rumenin kontraksiyonlarıdır. Oskultasyonda rumen seslerinin özelliği, kuvveti ve sayısına dikkat edilir. Sesler, kaba parçalı rumen içeriğinin karışması esnasında içerikle rumen çeperinin birbirine sürtmesi sonucu oluşur. Sağlıklı sığırlarda periyodik hışırdama sesi şeklindedir ve rumen hareketi ile birlikte duyulur. Normalde 5 dk 7-14 (8-12) kere alınır. Hayvanın 48 saat aç bırakılması durumunda rumen hareketleri tamamen durur ve organ tam olarak atonik olur hiçbir ses duyulmaz. Rumen hareketlerinin sayıca azalmasına hipomotilite, sayıca artmasına da hipermotilite denir. Hipomotilite indigesyonlar, hastalık (travmatik retikuloperitonitis), kalitesiz kaba yem, aşırı yorgunluk, stres sonucu şekillenir. Hipermotilite de köpüklü timpani ve vagus sinirinin uyarılması sonucu şekillenir.
Perküsyon
Seslere göre 3 farklı bölge saptanır. Dorsalde timpanik ses birinci bölge; Bunun altında yatay şekilde bir el ayası genişliğinde arkaya kadar uzanmış mat ses veren ikinci bölge; En altta da mat-açık ses karışımı veren üçüncü bölgelerdir. Aşırı dolgunsa her yerinden mat ses gelebilir.
Perküsyon ve Oskültasyon
Perküsyon ve aynı anda oskultasyon (oskülo perküsyon) karında gaz dolu bir organı belirlemek için kullanılır. İşlem karnın her iki tarafından yapılır ve faydalı diyagnostik bir metot olup ‘pingler-punklar’ (çınlama sesleri) ortaya koyar. Bu sesler gastrointestinal kanalın lumeninde veya pertiton boşluğunda aşırı miktarda gaz bulunduğunu gösterir. Muayene edilen yerde karın duvarı işaret veya orta parmak ucu ile ya da perküsyon çekici ile perküte edilirken stetoskop da perküte edilen noktaya yakın konulur. Şüpheli bütün sahada bu işlem tekrarlanır ve timpanik ses aranır. En çok bilinen ping abomazumun sola deplasmanı ile ilgilidir. Sıvı ve gaz içeren dolgun bağırsak spiralleri üzerinde yapılan perküsyonda da ping duyulur. Pung sesi düşük perdeli bir ses olup yaygın olarak biraz gaz içeren rumen üzerinden duyulur.
Rumen Sıvısının Muayenesi
Ön mide içeriğinin muayenesi: Mikroflora ve fauna mekanik olarak sindirime yardım eder. 1.Bakteriler:Ön midelerde sindirim için gerekli enzim sağlayacak bezler olmadığından bakteriyel enzimler katkı sağlar. 15-20 milyar/ml-Gr+ ve Gr– civarıdır.Selülozu parçalayanlar, nişasta ve şekeri parçalayanlar, laktat, piruvat ve vitamin sentezleyen türleri vardır. Streptokok, laktobasil, selüloz ve proteolitik bakteriler gibi türler de mevcuttur.
Ön Mide İçeriğinin Kontrolü
En az 300 ml olmalı, Tükrük salgısı ve suyla temas etmemeli. Oda sıcaklığında derhal muayene edilmelidir. Alınır alınmaz kaba gözenekli süzgeçten cam silindire süzülür ve rengi, kokusu, kıvamı ve pH muayenesi yapılır. İnfusorialar mikroskop altında incelenir. Daha sonra sedimentasyon, flotasyon, selüloz sindirim deneyi, glikoz fermantasyonu, nitrik oksit deneyleri ile uçucu yağ asitleri tayini yapılabilir.
İçeriğin rengi
Hayvanın yediklerine göre değişir. Mera beslenmesinde yeşil, ahır beslenmesinde gri kahverengi, Asidoz gibi durumlarda ise tahin yada boza kıvamındadır. Rumen alkalozunda koyu yeşil – kahverengi, Putrifikasyon durumlarında siyaha yakın yeşil renktedir.
Kıvam
Visközdür. Aktivitesinin bozulduğu durumlarda kıvam sulanmaktadır.
Koku
Mide içeriğinin kendine özel keskin bir kokusu vardır. Karbonhidrattan zengin beslenmelerde hafif ekşimsi, proteinden zengin beslenmelerde ise hafif amonyak kokusu alınır. Rumen asidosu ekşimiş hamur, Alkalosis keskin amonyak Putrifikasyonda ise kokuşmuş ve ekşimiş yemek kokusundadır.
pH’nın kontrolü
Normalde 6.2-7.2 arasındadır. Asidosisde 5 in altına iner. Alkalosis de >7.5-8.0 putrefaksiyonlarda 8.0-8.5 e kadar yükselir.
Sedimentasyon flotasyon
Sıvı örneği alınıp süzüldükten sonra bir silindir konarak zaman belirlenir ve oda sıcaklığında bırakılır. İçerikteki kaba parçacıklar ve flora yavaş yavaş dibe çöker/sedimentasyon, sindirilmemiş parçacıklar sıvının üstünde toplanır-çöken ve yüzen parçalar arasındaki sıvı berrak görünüşte olabilir. Sedimentasyon normalde 3-11 dk, bu süre sonunda dibe çökmüş bulunan parçacıklar yavaş yavaş üste doğru çıkar (flotasyon) Flotasyon 20-35 dk .Sedimentasyon için alınan sıvı hemen değerlendirilmelidir. Normal ya da aktivitesi yüksek içerikte sedimentasyon hızlı, flotasyon yavaş yada hiç olmaz. Asidoz da sedimentasyon ya hiç ya da çok az olur, flotasyon hiç yok. Kokuşma ve timpanide sedimentasyon hızlı olmasına karşın flotasyon katmanı köpükle karışıktır.
İnfusoria muayenesi
Taze içerik, (mümkünse sıcak su kabı içinde) vücut ısısına ısıtılmış lam üzerine 1 damla konarak 10 x büyütmede incelenir. Mikroskop altında infusoriaların miktarı, canlılıkları, yoğunlukları ve hareketlerine bakarak değerlendirilir. Bir mikroskop sahasında 10-20 adet olması ve hareketli olmaları normal olarak kabul edilir. Yetersiz ve Kalitesiz rasyonla beslenenlerde azalır . pH 5 ten aşağı düştüğünde infusorialar tamamen yok olurlar. pH 7 den yukarı çıktığında ise yoğunluk ve canlılık normal olduğu halde hareketlilik azalır.