Pre ve probiyotikler hakkında görüşler çoğu zaman farklıdır. Bu katkı maddelerinin işlevi hep sorgulanmaktadır. Belcika Ghent Üniversitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Bölümü’nden Prof. Richard Ducatelle pre ve probiyotikler tam olarak nasıl çalışdıklarını izah etmektedir.
Hayvan yetiştirmade antibiyotik kullanımı ile ilgili olarak çok soru sorulmasına rağmen, pre ve probiyotik kullanımı artmıştır. Yine de pre ve probiyotikler nedir? Prof. Richard Ducatelle bu doğal kaynaklar hakında bilgi açıklamalar yapmıştır. Probiyotikler daima su veya yemle hayvanlara doğrudan uygulanan canlı bakterilerdir. Probiyotik denilen bu ürünler hayvan, genel olarak özellikle de bağırsak sağlığı üzerinde yararlı bir etkiye sahiptir.
Prebiyotikler, bağırsak mikrobiotasını balans etmek için yararlı bakterileri desteklemek amacıyla yeme katılan ve sindirilemeyen maddelerdir. Prebiyotiklerin hayvanın genel sağlığı ve özellikle bağırsak sağlığı üzerinde olumlu bir etkisi bulunmakta ve çoğunlukla sindirilmeyen şekerlerdir. Ducatelle: “Eğer hayvanın bağırsağında yararlı bakteri yeterli düzeyde değilse, sindirim sistemi ciddi bir risk altındadır. Yararlı bakterilerin çeşitli türleri mevcut olmasına rağmen en önemlisi Firmicutes grubudur. ”
Dünyada bu gruba ait yararlı bakterilerin işlevi ile ilgili çok sayıda araştırma yapılagelmektedir. Eğer Bağırsağın alt kesiminde Firmicutes bakteri düzeyi artarsa sindirilemeyen şeker (prebiyotik) butirik asit ve propiyonik asite dönüştürülür. Bu maddeler bağırsak duvarındaki reseptörlerce sindirilir, daha sonra konak tarafından adsorbe edilir. Her iki asidinde hayvanların sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Böylece butirik asit ve belli bir ölçüde de propiyonik asit hayvana yararlı bakterilerle olumlu sinyaller göndermektedir.
Zararlı (Patojen) Bakteriler Neden Artar?
Faydalı bakterilerin aksine, zararlı bakteriler yanlış sinyaller vermektedirler. Ducatelle: ”Bunlar bağırsakta yangıya neden olurlar. Bağırsakta ki yangı ise ishale yol açar. Zararlı bakterilere örnek olarak Enterobacteriaceae ailesinden Salmonella ve Escherichia coli gösterilebilir.” Zararlı (patojen) Bakteriler Neden Artar? Ducatelle göre, İlk neden bir anda çok fazla yem tüketimidir. İkinci neden yemin protein düzeyinin yüksekliğidir. Üçüncü ise yemdeki selüloz düzeyinin düşük olmasıdır. Selüloz yaralı bakterilerin üremesi için gereken sindirilemeyen şeker içerir.
Broilerlerde zararlı bakteri populasyonundaki artışın başlıca üç nedeni yumurtacı sürülerde de önemli bir rol oynamaktadırlar. Optimal performans için broilerlerde olduğu gibi yumurta sürülerinin yemi de çok az selüloz içerir. Neticede rasyon mümkün olabildiğince kolay sindirilebilen maddelerden oluşur. Selüloz ağırlıklı olarak ‘balast’ kabul edilmektedir. Halihazırdaki standart broiler yemlerinde sadece % 2 ila 3 selüloz bulunmaktadır. Yumurta sürülerinin yemlerinde ise biraz daha yüksektir.
Esansiyel Butirik Asit
Yakın zamana kadar yemdeki selülozun aslında sadece ‘balast’ olduğunu görüşü hakimdi. Ancak, selülozun hayvanın sağlığı ile ilgili önemli bir rol oynadığının farkına varılmıştır. Eğer Firmicutes bakteri populasyonu yeterliyse selülozda bulunan şekerlerden butirik asit ve propiyonik asit üretirler. Ducatelle: “Bağırsak duvarında butirik asite tepki olarak hormon salgılayan hücreler bulunur. Salgılanan bu doğal hormonlar bağırsakların gelişimi ve tokluk hissi için gereklidir.” Bu hormonlar yeteli miktarda salgılanmadığında, hayvan doygunluk hissetmez ve aşırı yem tüketecektir. Profesöre göre broilerler fazla yem tüketmek için selekte edilmişlerdir. Sürekli aşırı yeme eğilimi broilerlerde dysbiosis ya da dysbacteriosise neden olmaktadır.
Ducatelle göre; buna engel olmak için yeme bütirat üretimek ve dolayısıyla tokluk uyandırmak amacıyla yararlı bakteriler ilave edilmesi gerekmektedir. Bu uygulamanın yalnız broileler mahsusu olduğu düşünülmesin, yumurta sürüleri için de geçerlidir. Özellikle kronik enteritis vakalarında, Dysbiosis bağırsakta yangıya neden olur. Yangı sonucu ishal başlar ve yumurta gaita ile kirlenmiş olur.
Pre Ve Probiyotikler İle Çözüm
Yemin selüloz içeriği arttırılarak bağırsaktaki yararlı bakteriler stimüle edilebilir. Ducatelle: ” Broiler yeminde selüloz miktarını % 10 artırma, gerçeğe uygun değildir. Besin elementlerindeki yetersizlik veya dengesizlik gelişme ve canlı ağırlık kazanımı üzerinde olumsuz etkiye neden olur. Buna rağmen soruna bir çözüm bulunmaktadır. Bu pre ve probiyotikler, Prebiyotikler sellüloz gibi hayvan tarafından sindirilmeyen şekerlerdir. Prebiyotiklerin yararı şekerleri işlemeleridir. Bir başka ifade ile; butirik asit ve propiyonik asidi yararlı bakteriler tarafından kullanıma hazır hale getirmeleridir. ”
Probiyotiklerde ilke, yararlı bakterilerin doğrudan rasyona ilavesidir. Ducatelle: “En ideal probiyotik henüz elde mevcut değildir. Çünkü butirik asit ve propiyonik asit üreten bakterileri laboratuarda yeterince üretmek son derece zordur. ” Profesöre göre iki seçenek var; rasyona doğrudan butirik asit ya da propionik asidin katılmasıdır. Piyasada bu asitlerin birçok türleri bulunmaktadır. Ducatelle, kullanırken bir dizi uyarılar dikkat çekmektedir. “Basit butirik ve propiyonik asit ya da toz şeklinde tuzları uygun değildir. Asitlerin sindirim sisteminin üst bölümünü geçerken hazmedilmemeleri için kaplanarak veya gliserol formunda korunmalıdır. Aksi takdirde bağırsağın son bölümündeki Firmicutes bakterilere ulaşmayacaktır. ” Bu nedenle, sadece kapanmış butirik veya propiyonik asit ürünleri yahut butirik ve propionik asidin gliserol formundaki ürünleri kullanılabilir.
Butirik Asit Çok Etkin
Dünya çapında yapılan çeşitli bilimsel yayınlar, butirik asidin propiyonik asiden daha etkin olduğu göstermektedir. Butirik asit hücrelere sinyal göndermektedir. Kanatlı rasyona butirat bakteriler eklemek şu anda hala neredeyse imkansız, ama gelecekte bu mümkün olacaktır. Ducatelle:” Beş- on yıl içinde olacağını umuyorum. Bu da büyük ölçüde kanatlı sektörüne ve bu sektöre hizmet verenlere bağlı olacaktır. Antibiyotikler dışında üretmek için teşvik ne kadar güçlü? ” Sektör hala şu anda zararlı bakterileri antibiyotiklerle baskılama işiyle meşgul.
Kaplanmış butirik ve propiyonik asitlerden başka probiyotik olarak kullanılan bir de lactobacil bakterileri vardır. Ducatelle: ” Ancak lactobacil farklı bir etkiye sahiptir. Bu bakteriler sindirilmeyen şekerleri parçalayarak laktik asit üretirler. Laktik asit tek başına kullanışlı değildir. Aksine, yüksek konsantrasyonlarda zararlı veya tehlikeli olabilir. ” Firmicutes’lerin kimi üyesi laktik asidi butirik aside dönüştürebilmektedir. Böylece lactobacil işe yarayabilir.”
Gent Üniversitesi Araştırması
Artık birçok farklı prebiyotikler piyasada bulunmaktadır. Profesör’e göre çoğu ürünün etki mekanizması bütünüyle bilinmemektedir ya da kısmen bilinmektedir. ”Hala birçok prebiyotiğin etki mekanizmasını tam olarak açıklayan herhangi bir araştırma bulunmamaktadır. Dolayısıyla biz, Ghent Üniversitesi’inde, şu anda bunu araştırıyoruz.”Sadece iki prebiyotiğin mekanizması bilimsel olarak büyük ölçüde bilinmektedir. Bunlar Xylo oligo sakkaritler (XOS) ve Arabinoksilan oligo sakkaritlerdir (AXOS). İnülin mekanizması önceden kısmen belirlenmiştir.
Yapılan bir doktora çalışmasında broiler yemine % 0.5 Xylio Oligo Saccharide (XOS) ilavesi daha iyi FCR elde edildiği saptanmıştır. Ducatelle: “Bizim araştırmamız XOS lactobacilli uyardığını, bu da bütirat bakterilerini stimüle ettiğini göstermiştir.” Ducatelle göre;bu sonuç henüz çok sınırlı, diğer tüm prebiyotiklerin etki mekanizmasını açıklamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunmaktadır. “Hala ulaşmak için bir dünya iş var, ama gelecekte inanılmaz ölçüde hayvan refahı, hayvan sağlığı bağlamında da uğraş var. Profesöre göre, kullanabileceğiniz prebiyotik miktarını belirlemek hassas bir konudur. “Bu, aynı zamanda önemli çünkü gereğinden fazla önerebilmekte. Bakteriler ince bağırsak üst bölümün olduğunda ciddi zarar görebilirler. Araştırmada kesin etki mekanizmasında doğru sonuca ulaşmak değişkenlerden dolayı bir o kadar önemlidir.
Önerilen Kaynaklar