Organik Fosforlu İnsektisid (OFİ) ve Karbamat Zehirlenmeleri
Organik Fosforlu İnsektisid (OFİ) ‘ler hayvanlarda parazite, özellikle ektoparaziter mücadele, tarla ve bahçe bitkilerinin zararlarına karşı yaygın olarak kullanılmaktadır. Başlıca; trichlorfon, dichlorvos, diazinon, malathion, dermeton, ronnel, ruelene, paration, famphur, fethion, propetamphos, coamphos, phoxim, chlorpyrifos vb. Karbamatlarda da tarımda ve hayvanlarda ektoparaziter mücadelesinde (carbarly) uygulanmaktadır. Kolinesteraz inhibitörü olan her iki grupla zehirlenme nedenleri, sığırlara paraziter mücadelede fazla dozda veya dikkatsizlik, bilgisizlik sonucu yanlış uygulanması, tarımda kullanılanların ot ve sularla alınmasıdır.
Yüksek derecede toksik olan bu maddelerin ağız, deri, konjuktiva ve solunum yolu ile alınması ile zehirlenme meydana gelir.
Stres altındakiler, suyu kısıtlananlar veya dehidre olanlar, üşüyenler ve çoğu kez genç hayvanlar daha duyarlıdır.
Pour-on tipteki uygulamalar spreylerle 24 saatte kıyaslandığında etkileri daha geç oluşur. Bazı bileşiklerin depolama ile toksisitesinde artış görünür. Sığırlarda zehirli maddeye maruz kalma ile morbidite yüksek olabilir. Sağaltılmayanlarda ölüm oranı %100′ e ulaşabilir.
Klinik Semptomlar;
- Semptomların, zehirli bileşiğin alınma yolu ve dozuna göre 5 dakika ile birkaç saat içinde şekillenmesi
- İlk belirtiler parasempatik sinirlerin uyarılması ile muskarinik etkiler olarak;
- Aşırı salivasyon, sık defakasyon ve ürinasyon
- Burun akıntısı, hırıltılı dispne, öksürük
- Hafif ishal
- Bol gözyaşı akıntısı, pupillalarda daralma (misosis)
- Huzursuzluk, sinirlilik hali
- Bradikardi
- Daha sonra iskelet kaslarının uyarılması ile nikotinik etkiler olarak;
- Kaslarda tikler, titreme, tetani, opistotonus
- Sallantılı yürüyüşi inkoordinasyon, ataksi
- Daha sonra kaslarda paraliz
- Bazen geçikmiş nörotoksisiteye bağlı olarak zehirlenmeden 8-90 gün sonra inkoordinasyon ve bölgesel flaktik paralizler şekillenmesi
Ayırıcı Tanı;
- Şiddetli solunum güçlüğüne rağmen bradikardi olması, miosis bulunması ve rumen PH ‘sının alkali olmaması ile Üre Zehirlenmesi ‘nden
- Mukozalarda kahverengi-grimtrak rengin gözlenmemesi, miosis bulunmaması ve taşikardi yerine bradikardinin saptanması ile Nitrat-Nitrit Zehirlenmesi ‘nden
- Pupillalarda midriasis yerine miosis gözlenmesi, rumende timpani olmaması ve taşikardi yerine bradikardi bulunmasıyla Siyanojen Bitkilerle Zehirlenmeler ‘den
- Kas titremesi, miosis, taşikardi yerine bradikardi olması ile Akut Akciğer Amfizemi ve Ödemi ‘nden ayrılır.
Sağaltım;
Sığırlar maruz kaldıkları ortamdan derhal uzaklaştırılmalıdır. Deri yolu ile almışlarsa ılık sabunlu su ile yıkanmalıdır.
En kısa sürede spesifik antidotu olan atropin sülfat normal dozun en az 2-3 katı, 0.1 mg/kg dozunda iv yolla yavaş olarak uygulanmalıdır.
Salivasyon ve moisisin kaybolması atropinin yeterli olduğuna işaret eder. Daha sonra ilk 48 saatte her 1.5-2 saatte bir 0.1-0.4 mg/kg dozunda sc tekrarlanması gerekebilir. Diğer bir atropin uygulaması olarak;
0.25 mg/kg dozunda hesaplanan atropin 1/3 oranında iv verilerek geri kalanı sc verilir. sonra ilk 48 saatte klinik bulgulara göre her 4-5 saatte bir sc tekrarlanabilir.
Dispne giderildikten sonra rumenin boşaltılması, tuzlu sürgüt verilmesi ve barsaklardaki toksinlerin emilimini önlemek için tıbbı kömür gibi adsorbantların kullanılması gerekir. Sağaltımda ayrıca atropin + toxogonin + buscopan + mecamylamin kombinasyonundan iyi sonuç alındığı bildirilmiştir.