Mastitis ve insan. İneklerin ve dolayısıyla süt sığırcılığı işletmelerinin en önemli sorunlarından biri meme yangısıdır.
Geçtiğimiz günlerde ülkemize gelen ünlü meme doktoru (The Udder Dr) Andy Johnson birkaç seminer verdi ve bize bazı nasihatlerde bulundu.
Söylediklerinin içinde en etkileyici olan şuydu; ‘’ Mastitis insanların ineklere yaptığı en büyük eziyettir’’. Düşününce haklı olduğunu anladım. Bir şey daha ekledi. ‘’Kötü nasihat düştükten sonra açılan paraşüt gibidir’’.
Önce nasihatleri özet olarak sıralayalım, sonra da Mastitis ile insan ilişkisini irdeleyelim.
- İneği dikkatle dinle, gözle, anlamaya çalış.
- İneğe konfor sağla, yazın serinlet, inek yatsın. Kârlılık böyle gelir.
- İneğin uygun kuru dönem geçirmesini sağla. Uygun destekleri ihmal etme, esirgeme. Mastitislerin %65’i doğumdan sonraki ilk 100 gün içinde görülüyor.
- Mastitis süt kaybına olduğu kadar döl kaybına da sebep olur. Mastitisli sürülerde döl tutma oranı düşer. Ayrıca yavru atma ihtimali de 2,21 kat fazladır.
- İnekleri pis ve ıslak yatak yerlerinden kurtar. Kuru ve temiz ilkesini unutma.
- Somatik hücre sayımını sıklıkla yap. Somatik hücre sayısı sadece meme sağlığının değil, çiftlik yönetiminin de aynasıdır. Hiç olmazsa CMT (Kaliforniya Mastitis Testi) yapmayı ihmal etme.
- Mastitiste makinenin ve sağımcının önemini aklından çıkarma. Mastitiste barınak (ortam) ve sağımcının kabahati %85 oranındadır.
- Sağım makinesini test et, testler sağım esnasında yapılsın.
- İneklerin sağım odasına temiz memelerle gelmesini sağla. Sağım odası inekleri yıkama yeri değildir. İneklerin sağım odasına temiz gelmeleri barınak dizaynı ile ilgilidir.
- Memeyi yeterince uyarmak gerekir. İneğin sütünü indirmesini beklemeden meme başlıklarını takma.
- Memeyi sağıma hazırlarken ön sütü koyu zeminli bir kaba (strip cup) sıyırmayı ihmal etme. Mutlaka yap. Ön sütü görmüş ve memeyi uyarmış olursun. Bu işlemden sonra diğer işlemlerle birlikte (kurulama) en az 90 saniye oyalan (Lag time). Sütün indirilmesine zaman tanı.
- İnsan eli başlıca mikrop taşıyıcısıdır. Staph. aureus başta olmak üzere bakteriler insan elindeki kıvrımlara saklanırlar. Memeyi sağan mutlaka eldiven taksın.
- Meme başı ağzınızı dayayabileceğiniz kadar temiz olmalıdır. Ön daldırma, kurulama yapılmalı, eğer meme başı yeterince temiz değil ise aynı işlemler tekrar edilmelidir.
- Sağım sonrası süt filtrelerini kontrol et. Kendini veya sağımcını kontrol etmiş olursun.
- Barınak dizaynı Mastitis ile doğrudan ilgilidir. Yatma yerleri kısa veya uzun, geniş veya dar olmamalı, ölçülere uygun olmalıdır. İneklerin yattıkları yere dışkı yapmaları mastitise yol açar.
- İneklerin pis ayaklarla yatma yerine gelmesine izin verme. Gübre yolu temizliği, sıyırıcılar ona göre yapılıp, kullanılmalıdır. İnek yattığında arka ayakları memeye değer ve kirliyse memeyi de kirletir.
- En iyi yatak yeri kum altlıktır.
- İyi kayıt tut, yanlışı gör, hatanı bil ve ölç, tespit et ve düzelt.
- Doğum bölümünün ve lohusa barınağının da kuru ve temiz olmasını sağla.
- Klinik mastitiste erken müdahalenin önemini unutma. Kültür, antibiyotik duyarlılık testi ve doğru ilaç kullanmak çok büyük önem taşır.
- İnek kuruya ayrılırken kuru dönem preparatı kullan.
- Her şeyi doğru yap. Sağım öncesi hazırlığını ve doğru sağım tekniklerini sırasıyla, hiç atlamadan titizlikle uygula. Aşılama mastitis ile mücadele de silahlarımızdan biridir. Gerekirse kullan.
- İyi olmak için hevesini kaybetme. Yeniliklere açık ol. Kulak ver. Sürekli yeni araştırmalar yapılıyor. Yeni bilgiler ortaya çıkıyor.
- Sağım makinesinin vakumunu pulsasyonunu ve borularını sık sık kontrol et, eskimiş, uzun, kıvrımlı borular vakumu bozar, sağımın doğru yapılmasını önler.
- Meme lastikleri sağım makinesinin ineğe temas eden yeridir. Önerilen aralıklarla değiştir. Temizliğine dikkat et.
- Sütü mümkün olduğunca hızlı ve tamamen boşalt. Her meme lobunda en çok 100 gr süt kalabilir. Hızlı ve tamamen sağım memenin iyi uyarılması ile mümkündür.
- Yukarıda sayılanların tümü ‘’insan’’ ile ilgilidir. Yanlışlar, eksikler, ihtimaller Mastitise yol açar. Demek ki; ‘’Mastitis insanların ineklere yaptığı en büyük eziyettir’’ dersek yanlış bir söz söylemiş olmayız.
Barınak dizaynından memenin sağıma hazırlanmasına, yatak yerlerinden sağım makinesine, sağımcıdan genel sürü yönetimine kadar doğru yapmak tamamen ‘’insan’’ elinde olan işlerdir.
Doğru yapılırsa kâr, yanlış yapılırsa zarar edilir. Mastitis süt ve döl kaybıdır. Para kaybıdır.
Doğru da, yanlış da insanın elindedir.
