Kuşlarda Pacheco hastalığı, Parrot Herpes olarak bilinen Pacheco hastalığı, akut viral hepatitise neden olur. İlk olarak 1930 yılında sadece papağangillerde rapor edilmiş ve zaman içinde daha duyarlı oldukları saptanmış. Pacheco hastalığı kükürt göğüslü veya gökkuşağı gagalı Tukan’da da (Ramphastos sulfuratus) saptanmıştır. Hastalığa Amerikan kıtası orijinli papağangiller, eski dünya orijinlilerden daha duyarlıdırlar.
Pacheco hastalığı virusu ilk Brezilya’da tanındı. Virüs enfeksiyon sonrası en az 3-7 gün içinde dışkı, göz ve burun akıntısı ile etrafa yayılabilmektedir. Son derece bulaşıcıdır. Genellikle hastalık, kafese yeni bir kuş gelmesinin ardından sağlıklı hayvanların esrarengiz bir şekilde ölmeleri ile başlamaktadır. Hastalık ölümcüldür ve her yaştan papağanı etkiler.
Pacheco hastalığının sebebi nedir?
Pacheco hastalığına genellikle diğer enfekte kuşların dışkı ve burun akıntılarıyla yayılan herpesviruslar neden olur. Tüy, toz ve virusla bulaşık hava, gıda, su ve canlı yüzeyler de bu ölümcül hastalığın yayılmasına yardımcı olmaktadırlar. Bir eş veya arkadaştan ayrılma, kaybetmekten dolayı stres, üreme, yer değiştirme, iklim değişiklikleri ve diğer çevresel ve duygusal değişiklikler, enfeksiyon tetikleyebilir.
Hastalık etkeni herpesvirus kuş vücudu dışında uzun süre hayatta kalamaz ve böylece herhangi bir bulaşık yüzey bir kuşu bulaştırmak için önemlidir.
Virus bir hücrenin çekirdeğinde çoğalır. Bu viruslar öncelikle lenfatik doku (B ve T hücreleri), deri (epitel hücreleri) ve sinir hücrelerine yerleşir, ürer ve enfekte ederler.
Genellikle ithal kuş sevkiyatları sırasında yaşanan stres, virus taşıyıcıda enfekte olma duyarlılığını artırmaktadır. Nakliye stresi ve nakil sırasındaki yakınlık virusun bir hayvandan diğerine bulaşmasında katkıda bulunmaktadır.
Hastalığı nasıl bulaşır ve nasıl nakil olur?
Genellikle, hastalık kontamine gıda, su, ya da dışkı ve temas yoluyla bulaşır. Daha az görülen hava yolu ile bulaşmadır. Sağlıklı görülen, ancak virus taşıcı bir kuşla temasla bulaşma olabilmektedir. Virus nakli bulaşık dışkının yanı sıra, göz ve solunum salgıları yoluyla gerçekleşebilmektedir. Aratinga mitrata (Pikopos taçlı conure), Nandayus nenday (nanday conure) ve Cyanoliseus patagonus (Patagonya conure) gibi bazı conurus türü papağanlar taşıyıcı olmalarına rağmen virusa karsı dirençlidirler.
Hayvan virusu hiçbir belirti göstermeden taşıyabilir.Önceden hastalık yaşan kuşta taşıcıdır. Yeni bir kuş olası bir taşıyıcı olarak dikkate alınması gerekir. Kuş üreme, eş kaybı, ya da değiştirmek ve çevresel değişiklikler gibi stres altında virusu dışkısıyla yeniden yayabilir.
Enfeksiyon klinik ve otopsi bulguları nelerdir?
Hastalığın kuluçka süresi 3-14 gündür. Ne yazık ki,en sık görülen belirtisi ani ölüm, bu durumda tanı için otopsi yapılabilir. Diğer belirtiler; ishal ve hızlı bir seyir ile 48 saat içinde ölümdür. Ayrıca kusma, sarı-yeşil renkte ürat içeren ishal ve tremor, dengesizlik ya da nöbet gibi akut merkezi sinir sistemi belirtileri görebilir.
Enfekte hayvanda belirtiler gelişebilir veya olmayabilir. Fakat genellikle hastalar birkaç gün içinde ölürler.
Belirtiler uyuşukluk, ishal, tüylerde kabarıklık, sinüzit, iştahsızlık, konktivitis ve boyun, kanat ve bacaklarda tremor dikkati çekebilir.
Eğer karaciğer hasarı oluşmuşsa, gaitanın rengi yeşil hale gelebilir. Ancak, bazı kuşlarda hiçbir özel ya da genel semptom gözlenmeden aniden ölürler.
Görünüşte sağlıklı kuşlar çoğu kez hızla ölmektedir. Genellikle yer değiştirme, üreme, iklim değişiklikleri, eş kaybı ya da değiştirme vb stresler enfeksiyonu tetiklenmiş olur.
Özetle hastalığın başlıca belirtileri şunlardır:
- Karaciğer hasarı nedeniyle yeşil renkli dışkı,
- Halsizlik,
- İshal,
- Burun akıntısı
- İştahsızlık
- Karın bölgesinde şişkinlik,
- Kızarık gözler,
- Tremor,
- Kabarık tüyler,
Bütün bu semptomlar genellikle enfeksiyon 3-7 gün içinde görünmektedir. Ancak hastalığa yakalanmış her kuşta belirtilerin görülmesi söz konusu değildir.
Otopside, genellikle böbrekler, karaciğer, dalak büyümüş, karaciğerde sınırlı nekroz ve kanama alanları saptanabilmektedir. Deri, dalak, bağırsak, pankreas ve vücut boşluğunda kanama dikkati çeker. Hayvan tipik masif karaciğer nekrozu sonu ölmektedir. Hastalıktan kurtulabilenlerin organlarındaki hasar kalıcıdır.
Nasıl teşhis edilir?
Tanı; detaylı bir anamnez, klinik semptomlar, otopsi verileri ve enfekte dokulardan viral izolasyon dayanmaktadır.
Enfeksiyonun tedavisi mümkün mü?
Hastalık genellikle ani ve hızlı ölüm nedeniyle tedavi edilemez olarak kabul edilir. Serum verilmesi, kesin izolasyon ve sonda ile besleme de dahil olmak üzere destek tedavisi ile takip edilen acyclovir gibi antiviral ilaçlarla bazen başarılı sonuç elde edilebilir. Ama acyclovir böbrek hasarına neden olabilmektedir. Enfeksiyon belirtileri görülmeden önce, hastalığın ilk aşamasında iyi sonuç alınabilir. Bir kısım yabancı hekimler kuruyucu amaçlı kullanımda çok iyi bir seçenek olduğunu belirtmektedirler. Bizce enfeksiyonda en iyi tedavi önlemedir.
Hastalıktan korunmak nasıl olmalı?
İyi yetiştirme tekniklerine ve şüpheli vakaların hızlı bir şekilde izolasyonuna tavizsiz uyulması için alınacak çok yararlı önleyici tedbirler bulunmaktadır.
Taşıyıcılıktan şüphelenilen vakalarda bazı serolojik testler yapılabilir. Ancak, henüz güvenilir bir testten bahsedilemez. Çünkü taşıyıcıların virus yaymalarına rağmen yanlış negatif sonuçlar söz konusudur.
Enfeksiyon etkeni birçok dezenfektana dayanıklıdır. Çamaşır suyu gibi bir oksitleyici ile bulaşmış ve şüpheli yüzeyler, malzemeler dezenfekte edilmelidir.
Enfeksiyondan kurtulanlar ve tüm yeni kuşlar 30-60 gün süreyle karantina altında tutulmalıdır. Çünkü bu tür hayvanlarda yaşanacak bir stresin tetiklemesiyle hastalık yeniden su yüzüne çıkmaktadır.
Her zaman olduğu gibi, iyi hijyen uygulamaları, bu korkunç hastalığı önlemeye yardımcı olmaktadır. Temizlik, biyogüvenlik ve dezenfeksiyonla ilgili daha geniz bilgi için kaynak olarak gösterilen makalelerin okunmasını tavsiye ederiz.