Küçük Kovan Böceği (KKB), Avrupa ve dünyanın birçok ülkesinde ihbarı mecbur hastalıklar arasındadır. Aethina Tumida olarak isimlendirilen küçük kovan böceği Afrika kökenli olup tüm dünyada ki bal arılarını tehdit etmektedir. Arı larvalarını yiyerek çok fazla üreyebilmektedirler.
Meyve ve stoklanmış gıdaların bir zararlısı olan Küçük Kovan Böceği (KKB) oval şekilli 5–7 mm uzunluğunda ve 3–4,5 mm genişliğinde olup yaklaşık olarak arının 1/3’ü kadardır.
Ergin böcek kovan boşluklarına ve yavru gözlerine yumurtalarını bırakır. Yumurtadan 2–6 gün sonra çıkan larva beslenmeye başlar. Larva güve larvasına benzer. Larva 10–14 gün sonra 10–11 mm uzunluğuna erişir. Daha sonra pupa ve ergin aşamasına geçerler. Pupa aşamasını toprakta geçiren küçük kovan böceği ergin hale gelir. Pupa ılık kumlu toprakları tercih eder. Yaklaşık 4–6 ay süren yaşam süresince binlerce yumurta yapmaktadır. Ergin küçük kovan böceği 8–16 km uçarak diğer kovanlara girebilir.
Arının yumurta, larva ve pupasını, yiyecek stoklarını yiyerek beslenen Küçük Kovan Böceği (KKB) büyük kolonilerinin bile yok olmasına neden olmaktadır.
Küçük Kovan Böceği (KKB) ’den Korunma Yolları
1. Doğru kanallardan ve sağlık sertifikasına sahip olan yerlerden arı kolonisi satın almaya özen gösterilmeli, kesinlikle yasal olmayan yollardan arı veya arı ürünü alma konusunda girişimde bulunulmamalıdır.
2. KKB’nin yaşam döngüsü ayrıntılı bir şekilde bilinmeli, larva ve ergininin nasıl tanınacağı konusunda bilgi sahibi olunmalıdır.
3. KKB’nin kovanlarda var olup olmadığını takip etmek bakımından arı yetiştiricileri kovanlarında kontrol işlemini rutin olarak yapmalıdırlar. Bu durumda yapılan kontrollerde ülkemize bu zararlının girdiği erken dönemde saptandığında alınacak tedbirler de o düzeyde etkili olacak, yayılmasının önüne geçilmesi konusunda yararlı olacaktır.
4. KKB ve kontrolü hakkında sürekli bilgi sahibi olmak, ülkeye bulaştığı takdirde savaşıma hazır olmayı da beraberinde getirecektir. Bu amaca yönelik olarak arıcılıkla ilgili kurumlar, arı sağlığı konusunda arı yetiştiricilerini uyarıcı, öğretici ve yönlendirici yayın ve çalışmalar yapmalıdırlar.
Kovanlarda Küçük Kovan Böceği (KKB) ‘nin Kontrolü Yapılması
KKB’nin var olup olmadığını saptamanın en emin yolu kovan tabanına yerleştirilen karton kullanmaktır. Bu yöntem ABD’de başarıyla uygulanmaktadır. KKB ’nin saklanmak amacıyla karanlık ve delikleri arama eğiliminde olması bu yöntemin temelini oluşturmaktadır. Kovan dip tahtası üzerine yerleştirilen kıvrımlı karton veya plastik kullanımı ise bu yöntemi daha da kullanışlı duruma sokmaktadır. Düzenli olarak bu kartonların incelenmesi ile ergin böcek veya yumurtalarının varlığı saptanır.
Küçük Kovan Böceği (KKB) ‘nin Kontrol Yöntemleri
Zayıf koloniler KKB’ ne karşı savunmasızdır. Çünkü petekleri ve kuluçka bölgesini korumak için arı sayısı yeterli değildir. Bu nedenle arılıkta zayıf koloni bulundurulmamaya dikkat edilmelidir.
Hafif kumlu topraklarda KKB popülâsyonu kolay geliştiği için bu yerlere arılık oluşturulmamalıdır. Ağır killi toprakların bulunduğu yerlerde arılık oluşturulmaya çalışılmalıdır.
Düşük KKB populasyonuna sahip olan veya hiç olmayan kolonilerden seleksiyon yapılmalıdır. Böylece gelecek jenerasyonları oluşturacak olan kolonilerin KKB’ ne dirençli hatlardan oluşması sağlanacaktır.
ABD’de yapılan uygulamalar göstermiştir ki iyi bir yönetim ve teknikle böceğin etkisi azaltılabilmektedir. Bu uygulamalar uygun arı yetiştiriciliği, iyi hijyen uygulamaları ve arılık yönetimi, böcekleri öldürmek için kovanda ve çevresindeki toprakta pestisit uygulaması yöntemleridir.
ABD arıcıları KKB ile enfeste olmuş arılıklarda böcekleri öldürmek için pestisit kullanılmaktadır. KKB’ nin topraktaki yaşam evrelerinde etkili olması amacıyla kovan çevresindeki topraklara uygulama yapılmaktadır. Bu konuda kullanılan pestisitlerin KKB’ne karşı önemli düzeyde etkili olduğu saptanmıştır (Patti ve ark, 1998). GardStar® (%40 EC) toprağa uygulanan ve yaygın kullanılan bir pestisit olup %40 permethrin içermektedir. Ayrıca kovan içi uygulamalarda ise varroaya karşı kullanılan uygulama şeritleri kullanılmaktadır. Bu şeritler kovan dip tahtası üzerine yerleştirilerek ergin böcek ve larvaları kendine çekmek ve öldürmek için kullanılmaktadır. Ancak balda ortaya çıkabilecek olası bulaşmalara karşı gereken önlemler alınmalıdır.
KKB‘ne karşı yapılacak olan savaşımda henüz yeterince ilerleme sağlanamamıştır. Çünkü hala bu böceğin biyolojisinde önemli yeri olan çiftleşme davranışı, doğal düşmanları, uçuş mesafesi hakkında yeterli düzeyde bilgi birikimi sağlanamamıştır. Ancak ABD ve Avustralya’da KKB’nin kontrol altına alınması ve yok edilmesine yönelik olarak çalışmalar her geçen gün artarak sürmektedir.
Küçük kovan böceğinin tedavisinde kumafos içerikli ilaçlar kullanılabilir. Ancak kovan dışında böceğin pupa ve ergin hali bulunacağından mücadelesi zordur. Arıcılar büyük miktarda koloni sönmüşlerine neden olan Küçük Kovan Böceği görmesi halinde hemen il tarım müdürlüğü, İlçe tarım müdürlüğü ve Veteriner kontrol Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne haber vermelidir.