Koyun ve keçilerde burun akıntısı birçok hastalığın belirtisi olarak karşımıza çıkar. Bu belirtiden yola çıkarak işaret ettiği hastalıkları ele alalım.
Öncelikle burun akıntısının rengini, kıvamını göz önünde bulundurmalıyız. Tek taraflı mı, çift taraflı mı sorusuna yanıt aramalıyız. Akıntı kanlı, irinli, koyu kıvamlı olabilir. Her iki burun deliğinden veya sadece bir burun deliğinden burun akıntısı gelebilir.
Koyun ırkı da burun akıntısı konusunda önemlidir. Örneğin; kısa boyun yapısı ile Texel ırkı koyunlar gırtlakta kıkırdak nekrozuna (Laryngeal chondritis) daha yatkındırlar. Hatta bu hastalığa ‘’Texel gırtlağı’’ adı verilir.
Suffolk ırkı koyunlar ise yüz yapıları dolayısıyla üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı daha hassas olurlar.
Burun Akıntısının Klinik Belirtileri
Burun akıntısı görüldüğünde mutlaka diğer belirtiler de kontrol edilmelidir. Hırıltı, tıksırma, öksürük, sık soluma, durgunluk, ateş, gözyaşı akıntısı, gözde bulutlanma, zayıflama ve vücudun başka yerlerinde çeşitli lezyonlar olup olmadığı göz önüne alınmalıdır. Örneğin; koyun-keçi çiçek hastalığında burun akıntısı birçok belirtiden sadece biridir. Burun akıntısı bir tek koyunda mı var, yoksa diğer koyunlarda da var mı? Bu durum üzerinde durulması gereken önemli bir noktadır.
Başka belirtiler aranırken bir ataksi, yani koordinasyon bozukluğu, yalpalama, sersem yürüyüş söz konusu ise not alınmalıdır. Ölen koyun veya keçi varsa otopsi bulguları, ek olarak laboratuvar tahlilleri ile ayırıcı tanıya gidilmeli, doğru bir tanı konulduktan sonra tedaviye geçilmelidir.
Burun akıntısı belirtilerden biri olduğuna göre mutlaka diğer belirtiler üzerinde durulmalıdır. Çünkü burun akıntısı ile karşımıza çıkan, fakat etkenleri bakımından çok farklı hastalıklar söz konusudur. Etkenler parazitler, virüsler, bakteriler olabilir.
Böyle olunca, bazı tedavi girişimleri, tesadüfen bile, iyi sonuç vermez.
Burun akıntısının belirti olarak karşımıza çıkabileceği hastalıkları gözden geçirelim;
Alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları, alt solunum yolu enfeksiyonlarında Mannheimia, Mycoplasma (mikoplazma), Klamidya, Pasteurella enfeksiyonları, keçilerde CCPP (Contagious caprine pleuropneumonia = Keçi ciğer ağrısı), koyun ve keçilerde akciğer kıl kurtları, çiçek hastalığı, koyunlarda onkojenik betaretrovirusun yol açtığı Akciğer kanseri = Jaagsiekte = (OPA, OPC), Adenomlar, Adenokarsinom, keçilerde lenfosarkom, koyunlarda squamoz cell karsinom, Adenopapillomatosis, ENTV virusu tarafından oluşturulan Enzootik nasal karsinom (ENA) burun akıntısının da içinde bulunduğu belirtileri göstererek karşımıza çıkan hastalıklardır.
Burun kurdu (sümüklü burun = oestrus ovis enfestasyonu = oestrosis) belirtiler bakımından bazen delibaş hastalığını da andırır. Hatta ataksiler yönünden ‘’yalancı delibaş’’ olarak da anılır. Laryngeal chondritis yutak kıkırdağında ödem, nekroz ve apse ile karakterize bir hastalık olup, etkenleri Fusobakterium nekroforum ve Streptokokkus ovis’tir.
Bu hastalıkta burun akıntısına eşlik eden en önemli belirti ‘’hırıltı’’dır.
Aşırı kalabalık, kapalı ve sıkışık ağıllardaki amonyak birikmesi de burun akıntısına yol açar. Amonyak önemli bir solunum yolu irritanıdır. Yani solunum yolunu tahriş ederek ileri vakalarda zatürreye (pneumoni) yol açar.
Koyun ve keçilerin Adenovirus kaynaklı, ovine, caprine respiratory syncytial virus (RSV) hastalığı da burun akıntısı ile ortaya çıkar. Koyun ve keçilerde sığırların IBR virusununda solunum yolu enfeksiyonlarına, dolayısıyla burun akıntısına yol açabileceği akılda tutulmalıdır.
Eğer tüm belirtiler, otopsi ve laboratuvar tetkikleri ile doğru teşhis konulursa hastalığın etkenine göre, antiparazitler, antibiyotikler, antienflamatuar (yangı giderici) ilaçlar tedavide kullanılır. Veteriner hekimin prognozu (hastalığın akıbetini, sonunu) iyi görmediği durumlarda zorunlu kesim önerilir.
Koyun ve Keçilerde Burun Akıntısı Önlemek İçin Koruyucu Hekimlik
Aşısı olan hastalıkların aşıları ihmal edilmeden yapılmalıdır. Örneğin; Pasteurella aşıları, Çiçek aşısı.
Koyunların burun kurdu bir sineğin (Diptera) larvasının burun boşluğuna ve sinüslere yerleşmesi sonucunda ortaya çıkan bir hastalıktır (Oestrus Ovis). İvermektin ve benzeri ilaçlar gayet etkili olup, tedavi ve koruyucu hekimlikte başarıyla kullanılır. Akciğer kıl kurtları için çok miktarda antelmentik mevcuttur. Sistemli olarak yapılmaları halinde tedavi ve koruyucu hekimlik konusunda başarı elde edilir.
Kalabalık, sıkışık ağıllardan kaçınmak koruyucu hekimliğin ilk basamağıdır. Böylece üst ve alt solunum yolu enfeksiyonlarından sürüyü korumuş oluruz.
Burun akıntısı önemli bir işarettir. Diğer belirtilerle birlikte değerlendirilerek gerçek sebebin ortaya çıkarılması ve problemin aydınlatılarak etkin tedavi yapılması mümkün olabilir.
