Koyun ve Keçi yetiştiriciliğin temel kuralları. Her iş kuralına göre yapılmalıdır. Hayvancılığın da kuralları vardır. Kurallara uyulmadığında kazalar ve hatta zincirleme kazalar meydana gelir. Bu yazımızda koyun ve keçi yetiştiriciliğin de sağlık ile ilgili temel kuralları ele alacağız.
Sürü yönetiminin temel kuralları bu konuda da geçerlidir. Kuru, temiz, iyi kayıt, iyi gözlem. Tıbbın temel kurallarından en başta geleni de hayvan sağlığı için geçerliliğini korumaktadır. Hastaları sağlıklılardan ayırın.
Biyogüvenlik kuralları da unutulmamalıdır. Maruz kalmayı önleyin. Karantina önlemleri, giriş çıkışın kontrol altında olması vb.
Koyun ve Keçi yetiştiriciliğin de uygun ırk seçimi doğru yapılmalı, deneyim ve bilim ışığında ırk seçilmelidir.
Koruyucu hekimlik uygulamaları en önemli konudur. Koruyucu hekimlik barınak, aşılama ve doğru besleme düzenini kapsar.
Barınak dizaynından başlayarak her konuda doğru olanı yapmak şarttır.
Yanlış barınaklarla, sıkışık, kalabalık, ters yönde yapılmış, konforsuz ağıllarla işe başlandığında zaten koruyucu hekimliğin büyük bir bölümü yitirilmiş olur. Daha sonra çok iyi bir yemleme düzeni, harika bir aşılama programı bile yapılsa tam bir koruyucu hekimlik sistemi kurulmuş olmaz.
Besleme konusunda protein, enerji, kalsiyum, fosfor ve izminerallerin, diğer yandan kesif ve kaba yemlerin dengeli, eksiksiz, bir şekilde olmasına dikkat edilmelidir. Baştan düşünülmeyen, fakat sorunlar ortaya çıktıktan sonra düzeltilmeye çalışılan hatalar kayıplar ile sonuçlanır.
Sorunlar ortaya çıktıktan sonra değil, sorun oluşmasını önleyecek şekilde hareket edilmelidir. İhtiyaçlar ve dengeler gözetilerek besleme yapılması şarttır.
İkizlik oranı yüksek ırklardaki Gebelik Toksemisi, Bakır Eksikliği (Enzootik Ataksi), Selenyum – E vitamini eksikliği (Beyaz Kas Hastalığı), Raşitizma vb. birçok sorunun koruyucu hekimliği doğru besleme düzeni ile ilgilidir. Bu örnekler çoğaltılabilir.
Aşılamalarda ihmaller her zaman felaketle sonuçlanır. Temel aşılar ve bölgeye özel aşılar ihmal edilmeden, zamanında yapılmalıdır. Rapeli (tekrarı) önerilen aşıların tekrar uygulanması en çok dikkat edilmesi gereken konudur.
İşletmelerin en önemli sorunlarının başında kuzu ve oğlak kayıpları gelmektedir. Doğar doğmaz yavruların göbekleri iyotlu bir solüsyon ile ilaçlanmalı ve hazır antiserum enjekte edilmelidir.
Strese karşı önlem almak başlıca koruyucu hekimlik hizmetidir. Barınakta ve nakliyede stres yaratıcı unsurlar baştan düzeltilmiş olmalı, eğer zorunluluk varsa stres giderici yem katkılarıyla stresin bir an önce vücuttan arınması sağlanmalıdır. Stres daha çok hastalık, daha az verim demektir.
Hastalıklar
Parazit mücadeleleri sistemli olarak yapılmalı, özellikle gebe hayvanlara uygun zamanda, uygun ilaçlarla parazit mücadeleleri yapılmasına özen gösterilmelidir. Parazit mücadelesinde sürü köpeklerinin şerit (tenya) yönünden ilaçlanması da başlıca önlemlerden biridir. Çünkü; Delibaş Hastalığı ’nın sebebi köpek tenyasıdır.
Mavi Dil, PPR (küçükbaş hayvanların vebası), Şap gibi viral enfeksiyonlar ile ilgili olarak il, ilçe tarım müdürlükleri ile temas kurulması en önemli koşullardan biridir.
Yavru atmaya sebep olan hastalıklar çoktur ve insanlara bulaşan (Zoonotik) hastalıklardır.
Bruselloz, Kampilobakteriozis, Koksiellosis, Listeriosis, Leptospiroz ve Toksoplazmosis yavru atma olaylarında akılda tutulması gereken ve laboratuvar analizleri ile doğru teşhis gerektiren hastalıklardır. Ayrıca yavru atma vakalarında mikoplazmaların, küf toksinlerinin de önemi akılda tutulmalıdır.
Hastalıkların Teşhisi
Koyun ve keçi hastalıklarının teşhisinde, bazen klinik belirtiler yeterli olmaz. Laboratuvar tetkiklerinden yararlanmak teşhis için önemlidir.
Önemli bir kural da aşıların, ilaçların prospektüslerine göre uygulanmasıdır. Prospektüslerde ayrıntısıyla belirtilen uyarılara mutlaka uyulmalıdır.
Gözlem çok önemli bir sürü yönetimi aracıdır.
Günlük yaşamdan sapmalar, sürünün arkasında kalan, sürüden ayrı duran hayvanlar ancak iyi gözlem ile belirlenebilir. Bu hayvanları erkenden görerek müdahale etmek sonradan çıkabilecek büyük sorunları önleyecektir.
Hayvanlar her zaman yürüyüş, dışkı, akıntı yönünden izlenmelidir. Bunlar sadece temel kurallar olup, her bir başlığın ayrıntıları vardır. Ayrıntılar tek tek bilinmeli, deneyim ve bilim yoluyla Standart işlemler listesi (SOP) yapılmalı ve listedekiler titizlikle uygulanmalıdır.