Kolostrumun bakteriyel kontaminasyondan korunmasındaki stratejiler önemli bir konudur. Kolostrumun önemli bir besin ve immunolojik kaynak olmasının yanı sıra buzağıya Mycoplazma spp, Mycobacterium avium subsp paratuberkulozis, fecal koliformlar ve Salmonella spp gibi infeksiyöz ajanları bulaştırabilecek bir kaynaktır ta. Bu patojenlerle kontaminasyona bağlı buzağıda septisemi ve diyare gelişebilir. Aynı zamanda kolostrumda bulunan bakteriler Ig absorbsiyonunu olumsuz yönde etkilemektedir. Taze kolostrumda bulunması gereken bakteri sayısı 100,000 cfu/mL’den ve koliform bakteri sayısı 10,000 cfu/mL’den az olmalıdır. Malesef ülkemizdeki çifliklerde kullanılan kolostrumun bakteri yükü bu sınırlardan çok fazladır.
Toplama Depolama ve Besleme Sürecinde Kolostrumun Kontaminasyondan Koruması
Patojen maruziyetini engellenmede önemli noktalardan biri kolostrumun, havuz sistemiyle toplanmasının engellenmesidir. Ayrıca toplama, depolama ve besleme sürecinde de kontaminasyondan korumak için önlemler alınmalıdır. Yapılan bir çalışmada işletmenin birinde sağılan yani meme dokusundan gelen sütün total bakteri yükünün çok düşük olduğu görülmüştür. Ancak sonrasında kovanın içine alınan sütlerde bakteri yükü bariz bir şekilde artmıştır. Bu durumda görüldüğü üzere uygun bir kolostrum elde edebilmek için sağımdan hemen önce meme uçları predipping yapılmalı, sonrasında ise temiz ve dezenfekte edilmiş kovalara sağılmalıdır, ayrıca depolamada da temiz ve dezenfekte edilmiş alanlar ve besleme ekipmaları kullanılmalıdır.
Depolanan Kolostrumdaki Bakteri Miktarını Minimalize Etmek
Eğer kolostrum ılık bir ortamda depolanıyor ise bakteriyeler hızlı ve kolayca çoğalabilir. Malesef ki kolostrum toplandıktan hemen sonra beslemede kullanılmaz, 1 saat içinde dondurulması ya da soğutulması gerekir. Kolostrum 1 yıl kadar dondurulmuş olarak saklanabilir, çoklu dondurma işlemi yapılabilir (çözdürülmediği sürece). Donmuş kolostrumun çözdürülmesi esnasında üreticiler fazla ısıtmaktan (60 ᵒC’ın üzeri) kaçınmalıdırlar. Böyle durumlarda Ig’lerde denaturasyon meydana gelebilir. Kolostrumu taze saklanadabilir (prezervatif madde kullanarak ya da kullanmadan). Soğutulmuş kolostrumda IgG düzeyi 1 hafta boyunca stabildir. Ancak kolostrum 2 günlük soğuk ottamda saklama sürecinden sonra bakteri sayısı kabul edilebilir sınırların üzerine çıkabilir. Potasyum sorbat (%0.5’lik solusyon) ile 6 gün +4 derecede saklandığında içindeki bakteri sayısı kabul edilebilir sınırlardadır.
Kolostrumun Pastörize Edilmesi
Kolostrumun bakteriyel kontaminasyonunu azaltmadaki bir diğer yöntem pastörizasyondur. Düşük bir sıcaklıkta daha uzun süreli bir pastörizasyon (60ᵒ’de 60dk) ile kolostrumdaki bakteri sayısı düşmekte ve IgG düzeyi pek olumsuz etilenmemektedir. Sanitize edilmiş kapalı konteynırlarda, pastörize edilmiş kolostrum 8-10 gün kullanılabilmektedir.
Prof.Dr. Ayhan Ayhan Bastan
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi