Kedi ve Köpeklerde Beslenme Hastalıkları

Kedi ve Köpeklerde beslenme hastalıkları, dengeli beslenme temel ve etkin besin maddelerinin diyette hayvanların yaşama ve verim payı gereksinmelerini karşılayacak uygun miktar, oran ve nitelikte bulunmasıyla elde edilir. Bu besin maddelerinden bir veya birkaçının diyette yetersiz bulunması ya da hiç bulunmaması büyümenin gerilemesine, aktivitenin azalmasına, hastalıklara duyarlılığın artmasına hatta ölümlere neden olacağı gibi bu besin maddelerinin gereksinimden fazla olması da benzer rahatsızlıklara meydana getirir. Burada toplam tüketilen yem miktarıyla bunun içinde bulunan besin maddelerinin nicelik ve nitelik yönünden yetersizliği ilk planda dikkati çeker ve sonuçta fiziksel ve/veya fizyolojik açlık ortaya çıkar.

Kedi ve köpeklerde beslenme sonucu oluşan hastalıklar, diyet formülasyonundaki ve/veya besleme pratiğindeki hatalar sonucunda meydana gelir ve iki grup da incelenir.

1. Yetersiz besleme, örneğin spesifik bir vitaminin veya mineralin eksikliği,
2. Aşırı besleme, örneğin hipervitaminozis veya obezite.

Hatırlanması gereken önemli bir nokta kedi ve köpekte eksikliği gözlenen besin maddesinin diyetin yapılan kimyasal analizin de yeterli gözükebilmesidir. Bu gibi durumlarda diyetteki besin maddesinin hayvan tarafından yararlanılamaz bir formda olduğu akla gelmelidir. Bu gibi düşük yararlanılabilirlik; diyetteki besin maddesinin kimyasal formundan veya besin maddelerinin kendi aralarındaki ilişkilerden kaynaklanmaktadır. Örneğin, tane yemlerdeki fitat fosforundan yararlanabilirlik düşüktür. Ayrıca diyet teki yüksek kalsiyum miktarı çinko gibi diğer divalent katyonların absorbsiyonunu azaltır.

Besin maddelerinin fazla tüketimi yetersiz tüketimlerinde olduğu gibi zararlı sonuçlar ortaya çıkarır. Bu yüzdendir ki organizmanın sağlıklı olabilmesi için gerekli besin maddelerinin sağlanmasında optimum tüketiminden maksimum ve minimuma doğru yapılacak uzaklaşmalar açıkça bir hastalık tablosu ortaya koyabileceği gibi suboptimal bir sağlık durumunun meydana gelmesine de neden olabilir.

Bu sahanın genişliği her bir besin maddesine ve hayvanın yaş ve fizyolojik dönemine göre değişir. Besin maddelerinin toksik seviyeleri, bunların vücutta depolanma ve atılma durumlarını da içeren bir çok faktöre bağlıdır. Örneğin fazla miktarda alınan suda eriyen vitaminler idrarla atıldıkları için bir sağlık problemi yaratmazlar. Diğer yandan, yağda eriyen vitaminler vücutta depolandıklarından fazlalıkları problem oluşturabilir. Canlıların besin maddelerine olan gereksinimleri yaşam dönemleri boyunca farklı miktar ve oranlardadır. Örneğin, büyüme dönemindeki kedi ve köpek yavrularının diyetindeki kalsiyum oranının yetişkin bir köpeğinkine oranla daha dar bir sınır içinde olması gerekir.

Aşırı besleme sonucu ortaya çıkan problemler; diyetlere yapılan bilinçsiz ilaveler veya ev diyetlerinin yapımında kullanılan materyalin düşük kaliteli olmasıyla ilgilidir. Aşırı beslemenin en genel formu olarak karşılaşılan obezite; genellikle yanlış besleme uygulamaları sonucunda ortaya çıkan fazla enerji tüketiminden kaynaklanır.

Anoreksinin genel bir semptom olarak bulunduğu kedi ve köpeklerde beslenme hastalıkları kolay saptanabilir özellikte değildir ve subklinik seyreder. Bu nedenle diyet kompozisyonu ile ilgi doğru yaklaşım; diyetteki bütün besin maddelerinin bilindiği ticari olarak geliştirilmiş dengeli diyetlerin kullanımı olmalıdır. Dengeli ticari diyetlerin kullanımı diyette eksikliği hissedilen bir ya da daha çok besin maddesinin dengelenmeye çalışılmasından daha basit ve ucuz bir yöntemdir. Besin maddeleri bakımından dengeli ticari diyetler yüksek bir yararlanılabilirliğe sahiptir . Bu diyetler birçok hastalığının oluşumunu engellediği gibi bazı rahatsızlıkların kalp, damar, böbrek seyrini de hafifletir.

Bu bölümde, sıkça rastlanılan besin maddeleri eksiklikleri veya fazlalıklari ele alınacaktır.

Aşırı Beslenme ve İskelet Hastalıkları

İri ırklara ait büyüme çağındaki gençlerinin aşırı beslenmeleri büyümeyi hızlandırır ancak hipertrofik osteodistrofi, osteokondrozis dissekans, ve Wobbler sendromu (servikal spondilopati: Great Dane ve Dobermann gibi iri ırklarda) görülebilir.

Wobbler sendromu; servikal vertebralardaki disk kaymaları ya da kanalis vertebralislerin oldukça farklı çaplarda olabilmesi nedeniyle (spinal kanalın malformasyonu) spinal kordun kompresyona uğraması sonu şekillenir. Travmadan her ırk köpek az ya da çok etkilenir. Gerçek Wobbler sendromu ise herediter kökenlidir.

Büyümekte olan Great Dane yavrularının aşırı protein ve kalsiyumlu yemlerle beslenmesi sonucu da oluşabilir. Progressif inkoordinasyon, parezis veya paralizis klinik görünümlerdir. Genellikle boyun ağrısı mevcut değildir ve iskelet anormallikleri ile sonuçlanabilir. Protein, enerji, kalsiyum ve fosfor miktarı yüksek diyetlerle beslenen köpeklerde besin maddelerinin ayrı ayrı ya da kombinasyonlarının’ yukarıda anılan problemlerin görülmesindeki sorumlulukları açıkça ortaya konamamıştır. Sonra ki çalışmalarda diyetteki kalsiyum içeriği tek başına arttırıldığında osteokondrozis, eklem kıkırdaklarında gelişim geriliği, radius kurvus sendromu gibi iskelet bozuklukları ve gelişim geriliği ortaya çıkmıştır. Bu nedenle iri ırklarda hızlı bir gelişim istenmediği gibi bu yönde bir besleme rejimi de uygulanmamalıdır.

Bu bağlamda, iri ırklara ait yavruların beslenmesinde diyet kompozisyonuna ve besleme seviyesine özel bir dikkat gösterilmelidir.

Yararlanılan Kaynaklar

• Köpek ve Kedi Besleme Beslenme Hastalıkları ve Klinik Besleme, Prof.Dr. Ahmet Ergün Doç.Dr. Hakan Muğlalı, Genç Büro, Ankara 1998, 139-141.
• Bölükbaşı, F., 1989: Fizyoloji Ders Kitabı. A.Ü. Basımevi. Ankara.
• Burger, |.H. Ed., 1993: The Waltham Book of Companion Animal Nutrition. Pergamon Press. Oxford
• Burger, |.H. & Johnson, J.J.,1991: Dogs large and small: the allometry of energy requirements within a single species. J. Nutr. 121: 18-21
• Burger, |.H. & Rivers, J.P.W. Ed., 1989: Nutrition of the Dog and Cat. Waltham symposium. 7. Cambridge University Press. Cambridge
• Ensminger, M.E.& Olentinei C.Jr., 1978: Feeds and Nutrition Complete, First ed. The Ensminger publishing Company. California
• Finke , MD. 1991: Evaluation of the energy requirements of edult kennel dogs. J. Nutr. 121:22-28
• Heyes, K.C., Carey, R.E. & Schmidt, S.Y., 1975: Retinal degeneration associated with taurine deficiency in the cat. Science.188:949-951
• Hilton, J.W., 1996: Nutrition Requirements of Cats and Dogs. Pets Foods & Feeding. Feed Industry Red Book. Eden Prairie, Minesota
• Kienzle, E. & Wilms,E.S., 1993: Investigations on dietary treatment of struvite urolithiasis: 2.InfIuence of ammonium chloride and carbonates on acid-base and mineral balance of cats. Deutsche-Tierarzliche-Wochenschrift. 100:10, 399-405
• Kienzle, E. & Wilms,E.S.,1994: Struvite diets in cats: effect of ammonium chloride and carbonates on acid base balance of cats. J. Nutr. 124:12 suppl,2652-2659
• Krestel-Rickert, D.H., 1987: Pet Nutrition & Care Research, Ralston Purina Comp. Missuri
• Leibetseder, J., 1979: The Nutrition of the dog. Roche., F.Hofmann-La Roche & Co.Ltd, Basel, Switzerland
• Lewis, L.D., Morris, M.L. & Hand, M.S.,1987: Small Animal Clinical Nutrition. Mark Morris Associates. Topeka Kansas
• Lewis, D.L. Morris, M.L. & Hand, M., 1989: Small animal clinical nutrition III, 1989. Mark Morris Associates TOpeka Kansas
• Markwell, P.J., 1994: Applied Clinical Nutrition of the Dog and Cat. Pergamon Press. Oxford
• Maskeli, I.E. & Johnson, J.V.,1993: Digestion and Absorbtion.3.chap. In The Waltham Book of Companion. Animal Nutrition. Ed. Burger,l. Pergamon press. Oxford
• Maynard,L.A., Loosli, J.K., Hintz, H.F. & Warner, R.G.,1979: Animal Nutrition. McGraw-Hill publications. New York
• Meyer, H., Kienzele, E. & Edney, A.T.B., 1990: Nutrition, Malnutrition and Dietetus in Dog and Cat. British Veterinary Association, London
• Morris, LG. & Rogers, O.R.,1978: Arjinine: an essential amino asid for the cat. J. Nutr. 10821944′ 1953
• Muğlalı, Ö.H., 1998: Köpek ve kedinizde Bovine Spongioform Ensefalopat’ı (BSE=DeIi Dana Hastalığı) görülebilir mi?. Dayanışma, 1:27-28
• National Research Council, 1985: Nutrition Requirements of Dogs. Revised ed. National Accademy Press, Washington DC,
• National Research Council, 1986: Nutrition Requirements of Cats. Revised ed. National Accademy Press, Washington DC,
• O’Farrel, V., 1992: Manuel of Canine Behaviour, KCO Worthing West Sussex
• Ramsos, D.R. Palmer, H.J., Muiruri, K.L. & Bennik, M.R., 1981: Influence of a low carbohydrate diet on performance of pregnant and lactating dogs. J. Nutr. 111:678-689
• Rivers, J.P.W., Frankel, T.L. Juttla, s. & Hay, A.W.M., 1979: Vitamin D in nutrition of the cat. Proc. Nutr. Soc. 38: 36A
• Ruckeb.U.Y.,1991: Physiology of Small and Large Animals. P.C.Decker Inc. Philedelphia
• Schilt, H.L., 1987: Nutrition & Manegement of Dog and Cat. Purina. Ralston Purina Company, Missuri
• Simpson, J.W., Anderson, R.S. & Markwell, P.J., 1993: Clinical Nutrition of the Dog and Cat. Blackwell Scientific Publication. Oxford
• Sousa, C., lhrke, P. & Reionke, A., 1983: Generic dog food and skin disease. JAVMA. 182:198199 .
• Thorne, C. Ed., 1992: The Waltham Book of Dog and Cat Behavıour. Pergamon Press. Oxford
• Wills, JM. & Simpson, K.W., 1994: The Waltham Book of Clinical Nutrition of the Dog and Cat. Pergamon Press. Oxford