Keçilerde Kronik Topallık ve Zayıflık, Caprine arthritis encephalitis virus (CAEV), Retroviridae ailesi içinde Lentivirus grubuna dahil bir virustur. Bu grup içinde yer alan diğer viruslar; insanlarda AIDS olarakta isimlendirilen human immunodeficiency virus (HIV); koyunlarda maedi-visna virus (MV) yada ovine progressive pneumonia (OPP); sığırlarda, bovine leukosis virus (BLV); kanatlılarda, avian leukosis virus (ALV); maymunlarda, simian immunodeficiency virus (SIV); kedilerde, Feline immunodeficiency virus (FIV).
Klinik Belirtiler
CAEV, olgun keçilerde multisistemik bir enfeksiyona sebep olur. Klinik belirtileri eklem yangısı, tapallık, yerden kalkmada güçlük, ağrılı bacağı yukarıda tutma, vüdun arka kısmında ağrılı idrar yapar gibi bir duruş, pneumonia, mastitis ve kronik kilo kaybıyla kendini gösterir. Nadiren 6 aylıktan küçük oğlaklarda ensefalitise sebep olur.
Virus nasıl bulaşır?
Virus oğlaklara öncelikle süt ile bulaşır. Enfekte anneden yavrunun bir kez emzirilmesi bulaşma için yeterlidir. Bunun haricinde kontamine malzemeler (iğne, makas vb.) bulaşmada ikinci önemli yol olarak değerlendirilmektedir. Semen ile bulaşmaya yönelik net bir bulgu olamamakla birlikte, pozitif tekelerin kullanıldığı durumlarda dikkatli olmak gerekir.
Laboratuvara gönderilecek numuneler
Klinik teşhisi doğrulamak amacıyla, antikoagulanlı tüpe 5-10 ml kan alınıp, buz aküleri yardımıyla dondurulmadan soğuk bir ortamda en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Buz aküsü olarak daha önceden dondurulmuş küçük su şişeler kullanılabilir.
Yine klinik teşhisi doğrulamak ve sürü taraması yapmak amacıyla kırmızı kapaklı tüpler ile kan yada kan serumu gönderilmelidir.
Laboratuvar sonuçlarının değerlendirilmesi
Pozitif sonuç (antijen pozitif, antikor pozitif) CAEV ile enfeksiyonu ifade eder. Pozitif olarak tespit edilen hayvanlar, özellikle sağım döneminde potansiyel hastalık kaynağıdırlar. Zira antikor pozitif olarak dahi tespit edilmiş olsalarda, bu antikorların koruyucu özellikleri olmadığından, bu hayvanlardan süt ve kan yolu ile hastalık yayılmaya devam edecektir. Hemen hemen pozitif hayvanların %90’ı herhangi bir klinik belirti göstermeksizin yaşamları boyunca enfeksiyon kaynağı olarak kalırlar. Annelerinden ısıl işlem görmüş kolostrum ile beslenen yavrular antikor varlığı yönünden test edildiklerinde birkaç ay boyunca pozitif olarak tespit edilebilirler. Zira pasif transfer olarakta ifade edilen, anneye ait antikorların süt ile yavruya geçmesiyle pozitif sonuçlar alınabilir.
Pozitifliğin enfeksiyon sonucu mu yoksa pasif transfer sonucu mu olduğunu anlamak için yavruların 6 aylık olduktan sonra antikor varlığı yönünden ikinci kez test edilmesi gerekir. Bu test ile elde edilecek negatif sonuç, oğlakların ya enfekte olmadığını ya da henüz tespit edilebilir düzeyde antikor üretemeyecek kadar yeni enfekte olduklarını ifade eder. Ancak bu ikincisi, yani yeni enfekte olma hali nadiren görülen bir durum olup, tüm negatif oğlakların tekrar test edilmesi ve sonucun doğrulanması için iyi bir sebeptir. Tüm negatif oğlaklar koruma ve kontrol amaçlı olarak yılda iki kez test edilmelidirler.
Pozitif olarak tespit edilen enfekte keçi, daha sonra negatif olarak tespit edilebilir mi?
Keçiler CAEV ile bir kez enfekte olduklarında, yaşamları boyunca enfekte olarak kalırlar. Bu sebeple ELISA ile doğru antikor pozitif ya da PCR ile doğru antijen pozitif sonucun alındığı hastalardan, ileriki zamanlarda negatif sonucun tespit edilmesi mümkün değildir. Zaman zaman ısıl işlem görmüş kolostrum ile beslenen oğlaklarda önce pozitif sonuç elde edilip, ilerleyen zamanlarda kolostrum ile geçen antikorların kandaki düzeylerinin azalmasına bağlı antikor negatif sonuç alınması muhtemeldir. Ancak bu, yukarıda bahsedilen durumdan farklıdır. Bazen enfekte keçilerde antikorlar enfeksiyondan aylar sonra şekillenebilir. Bu tarz sessiz enfeksiyonlarda, antikor tespitine yönelik testler negatif verse de, stres ve diğer immun sistemi baskılayan durumlarda virus aktive olabilir ve enfeksiyon ortaya çıkabilir.
Hastalık sürüden tamamen nasıl temizlenir?
Pozitif olarak tespit edilen hayvanların kilo kaybına izin verilmeden kesime sevkedilmesi gerekir. Enfekte anneden doğan yavrular derhal annelerinden ayrılmalı ve beslenmesinde inek kolostrumu, ısıl işlem görmüş enfekte annenin kolostrumu yada süt yerine kullanılan ticari ürünler tercih edilmelidir.
CAEV ile enfekte keçinin işlenmemiş sütü içilebilir mi?
CAE virusunun insana geçtiğine dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. Ancak işlenmemiş süt ile insana bulaşabilecek diğer patojenlerin olduğu dikkate alınmalıdır.
Biyogüvenlik uygulamaları
Sürüye yeni katılacak ve var olan tüm hayvanlar düzenli olarak CAEV, Johne’s Disease, Caseous lymphadenitis, Brucella vb. hastalıklar yönünden rutin olarak kontrol edilmelidir.
Isıl ışlem nasıl yapılmalıdır?
Isıl işlem kolostrumdaki CAE virusunu inaktive edeceğinden anneden yavruya hastalığın geçişini engellemektedir. Herhangi bir anneden alınan kolostrum 56-59 oC’de bir saat bekletildiğinde virus inaktive olmaktadır. Isının doğru ayarlanması önemlidir. Bu amaçla birbiri içine geçmeli iki kap kullanılmalı; ilkinin içine su, ikincisinin içine süt konulmalı ve sütün ısısı bir saat boyunca belirtilen dereceler arasında olmalıdır. Büyük miktarlarda yapılan ısıl işleminden sonra her bir yavru için 0,5Lt’lik porsiyonlar şekilde dondurulabilir. Belirtilenden daha yüksek ısı derecelerinde yapılacak ısıl işlem sütten beklenen faydanın azalmasına sebep olacaktır.
Hastalığın tespiti amacıyla ne sıklıkta test yapılmalıdır?
Yılda iki kez test yapılmalıdır. Testin zamanı özellikle yavrulamadan önceye denk getirilerek, hastalık tespiti durumunda yavrulara geçmemesi için gerekli tedbirler alınabilmelidir. Yeni alınan hayvanlar sürüye katılmazdan önce 30 gün karantinada tutulmalı ve bu sürenin başında ve sonunda iki kez test edilmeli. Aynı şekilde bu hayvanlar biyogüvenlik tedbirleri çerçevesinde Johne’s Disease, Caseous lymphadenitis ve Brucella yönünden test edilmeli. Sağım sırasındaki bulaşmaları engellemek için önce negatif hayvanlar sağılmalı. Önceliği negatif hayvanlara verebilmek için rutin taramaların periyodik olarak yapılması gerekir.
Koruma ve Kontrol
Aşı mevcut değildir.