Kanatlı bağırsak sağlığına mikotoksinlerin etkisi. 2015 Yılında Avrupa’da hasat edilen yem hammaddesi olarak kullanılacak tahıl örneklerinin analizinde kanatlılar için % 20 si yüksek riskli ve % 18 orta riskte olduğu görülmüştür. Hasat edilen yem hammaddelerinin uygun olmayan depolama koşulları sağlık sorunları riskini artırmaktadır.
Mikotoksinlerin gizli tehdit oluşları birçok ülke ve bölgede iyi bilinmektedir.Yemlere toksin bağlayıcı eklenerek hayvanın maruz kalması sınırlandırılmaktadır. Mikotoksinler mahsülün yetişme anında veya hasat sonrası depolanan yem maddelerinde üreyen küflerin metabolitleridir. Yapılan testlerde hammaddelerin birden fazla mikotoksinle kontaminasyonun yaygınlığı görülmüştür. Bir mikotoksin analizi diğerlerini varlığına işaret etmektedir. Birçok küf benzer çevre koşullarında toksik metabolitler üretirler. Hayvan yemleri değişik kaynaklardan temin edilen tahıl kullanılarak formüle edildiğinden çeşitli mikotoksinlerle kontanine olabirler. Çünkü küfler, kimi bitkilere spesifik olabilir.
Mikotoksinler kanatlılarda biribiriyle çelişen semptomlara neden olabilmektedir
Mikotoksinler kimi zaman kanatlılarda biribiriyle çelişen değişik bulgularla ortaya çıkmaktadır.Bunlar üreme sorunlarından yetersiz immuniteye kadar değişmektedir. Birçok mikotoksin prooksidasyon(1) özelliğine sahiptir. Organları etkileyebilir ve temas ettiğinde dokularda hasar oluşturur.
2015 Hasatında toksin kontaminasyonu
Mikotoksin riski yıldan yıla ve bölgeden bölgeye değişmektedir. Son yapılan bir araştırmada; 2015 yılında Avrupa’da üretilen tahıl örnekleri kanatlı hayvan yemlernde risk değerlendirmesi amacıyla incelenmiş ve 38 adet mikotoksin mevcudiyeti saptanmıştır. 2015 yılında, Avrupa’nın bir çok bölgesinde tane olgunlaşma evresinde olan mahsul, özellikle yazın yüksek sıcaklıklardan ve kuraklıktan darbe almıştır. Güney İspanya’daki ekinler çok yüksek sıcaklıklardan etkilenmiştir. İtalya’da tahıl rekoltesi kuraklık nedeni ile düşmüştür. Yüksek sıcaklıklar, düşük yağış Doğu Fransa, Güney Almanya ve Polonya’da sorunlara yol açmıştır. Benzer klimatik koşullar Çek Cumhuriyeti, Kuzey Avusturya, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan’da yetiştirilen mısırın üretiminde de sorunlar yaşatmıştır.
Grafik 1, her mikotoksin grubunun sıklığını, Grafik 2, yemin kontaminasyonuyla ilgili ortalama risk analizi ve Grafik 3, broilerler için yüksek, orta ya da düşük riskli kategoride numunelerin yüzdesini göstermektedir.
Kuzey Avrupa’da bitki yetiştirme dönemi sonuna doğru daha elverişli iklim sayesinde kışlık hububat rekoltesi yüz güldürmüştür. Doğu Avrupa’da ise, yüksek yağış hububat hasadını gecikmiş ve özellikle depolama sırasında, küf hasat sonrası soruna neden olmuştur. Yem maddelerinin testleri ultra performanslı sıvı kromatografisi ve tandem kütle spektrometresi (UPLC-MS / MS) ile yapılmıştır. Sonuçlar yem maddelerinden kaynaklı mikotoksikosis riskini belirlemede kullanılmıştır.
Bu analitik sonuçlar; % 90 dan fazla numunede mikotoksinler pozitif olduğunu göstermektedir. Fumonisinler ve trichothecene B, örneğin Deoxynivalenol (DON), Avrupa 2015 mahsülü örneklerinde en yaygın olanlardır. Yem maddelerinin mikotoksin seviyeleri ortalama olarak daha düşük olmasına rağmen, birden fazla mikotoksinle kontaminasyonu yüksek riskli kabul edilmektedir. Fusarium mikotoksinlerinin kanatlılarda özellikle bağırsaklarda çok değişik olumsuz etkileri olabilmektedir.
Mikotoksinlerin oluşturduğu bağırsak hasarı
Bağırsak sağlığına mikotoksinlerin etkisi, bağırsakların mikotoksine maruz kalması hücre zarlarının oksidatif hasara uğraması ve hücresel protein sentezinin aksamasına neden olabilmektir. Bu durum sindirim sisteminin farklı bölgelerinde lezyonlara yol açabilmektedir. Spesifik bir araştırma Fusarium toksinine maruz kalan bağırsak dokusu hasarına ve yemden yararlanmayı olumsuz etkilemektedir. Sonuçta nekrosis, mide erozyonu, hemoraji ve besinlerin yetersiz sindirilmesine neden olabilir. Bu hasar; FCR artışı, verimde düşme ve ayrıca tam sindirilmemiş yem partiküllü sulu dışkı olarak karşımıza çıkabilir.
Mikotoksinerin oluşturduğu başlıca semptomlardan biri sindirim sistemi lezyonlardır (Resim 1). Kanatlının ağızından itibaren mukozal membranların iltihaplanması ve lezyonlar şekillenebilir. Kursak lezyonları tam tahıllı diyetlerin tutma yeteneğini ve özellikle yemin öğütülmesini etkileyebilmektedir. Kursak aktivitesindeki aksamalar hayvanın daha fazla patojenlerin istilasına yol açabilir. Bilindiği üzere kursak patojenlerin bağırsaklara geçmesinde kontrol rolüne sahiptir. Lezyonlar ağrıya yol açar ve yem tüketimini kısıtlıyabileceğinden hayvanın beklenen performansa ulaşmasını engellemiş olacaktır. DON kontamine edilmiş yemle beslenen piliçlerle yapılan çalışmalarda; jejunumun önemli ölçüde hasarlanması glikoz taşıma mekanızmasının bozulmasına, bağırsak duvarı boyunca emilim etkilendiği sonuçuna varılmıştır. Aynı araştırmacılar DON kontamine yemin anlamlı derecede jejunum villilerin boy ve yüzey alanın azaltığını saptamışlardır.
Piliçlerde fusarium toksinleri kontamine yem kullanarak benzer çalışmalar ileum hücrelerinin üremesinde önemli bir azalma olduğunu göstermiştir. Bu hücreler büyüyen piliçlerde bağırsaklarında gelişimi ve yemden maksimum yaralanmak için önemlidir. Hücre çoğalması bütün büyüme dönemi boyunca hayvan üzerinde kayda değer bir etkiye sahip olabilmektedir.
Bağırsak hasarı ve erozyonu Clostridium perfringens ve Salmonella spp. patojen bakterilerin bağırsak dokularını işgal edebilmektedir. Bu gibi patojenlerin yem sindirilmesinde oluşan bir aksama sonuçu çoğalmaları tetiklenilmektedir. Tam sindirilmemiş yemin bağırsağın alt kesimine kadar ulaşması mikotoksinler ilişkili çeşitli problemlere yol açar. Yayımlanmış çalışmalar. Fusarium kontamine yem yedirilen ve Eimeria spp. İle enfekte edilmiş sekiz haftalık piliçlerin nasıl bir tepki vereceğini takip edilmiştir. Bu çalışmalar mikotoksinlerin koksidiyal lezyonların iyileşmesini geçiktidiği ortaya koymuşlardır. Diğer çalışmalarda görüldüğü gibi, toksinlere maruz hayvanların villi boyutunda kayıplardan dolayı jejunum ve ileumda emici yüzey alanı daralmaktadır. Başka araştırmalar DON ile kontamine diyetlerle beslenen piliçlerde nekrotik enteritis vakalarında sıklık gözlenmiş, Clostridium perfringens’e maruz kaldığında sürünün % 20 ila % 47 da subklinik olgu artışı rapor edilmiştir.
Depolamanın etkisi
Yine yayınlanmış bir çalışmaya göre; tahıllarda mikotoksin kontaminasyonun pik yaptığı farklı mevsimlerde lezyonlar ve bağırsak hasarı tablolarınn görünümünü arasında bir uyum olduğu bildirilmiştir. Başlıca tehlike dönemi hasat sonrası aralık ve şubat ayları arasıdır. Tahılın depolanmasıda neme maruz kalma olasılığı, daha sonra küf gelişiminde potansiyel bir artış ve mikotoksin üretimi bunun nedenidir. 2015 yılında görüldüğü gibi kimi Avrupa ülkelerinde yüksek rurubetli hasat sonrası ciddi bir risk oluşmuştur. Bundan dolayı, bağırsak hasarı açısından mikotoksinin asıl etkisi; hazımszılık, yem tükerimi ve yararlanmada yetersizlik, takiben performans kaybı üreticilerce açık bir şekilde görülebilir.
Kanatlı Bağırsak Sağlığına Mikotoksinlerin Etkisi Sonuçlar
Kanatlı bağırsak sağlığına mikotoksinlerin etkisi, bağırsak sağlığı tüm kanatlı hayvan yetiştiricileri, özellikle broiler üreticileri için önemli bir husustur. toksinlerin yol açtığı lezyonlar ağızdan başlayarak sindirim sistemi boyunca görülebilir. Takip eden rahatsızlık yem tüketiminde azalmadır. Oksidatif hasar nedeniyle bağırsak duvarını kaplayan mukozanıni tahriş ve yaralanması sindirimde ciddi sorunlara yol açmaktadır. Ve hastalığa neden olan patojenler için besin elemanın artışına neden olur. Nekrotik enteritis gibi hastalıklara yol açan bu organizmler daha sonra, mide bağırsak sisteminin üst kesimini istila ederek büyük koloniler oluşturmak amaçıyla yeniden çoğalabilmektedirler.
2015 Avrupa’da hasat edilen tahıl yem hammaddesi örneklerinin analizinde kümes hayvanları için % 20’si yüksek ve % 18’si orta riskli olduğunu göstermektedir. Pek çok numune birden fazla kontaminasyon nedeniyle, özellikle immunsupresyonda rol oynayan Fusarium küfleri kümes hayvanları için genel olarak yüksek riskli bulunmuştur. Avrupa’da birçok bölgelde bitki gelişimi ve hasatı esnasında kötü hava koşulları nedeniyle sorunlar yaşanmıştır. Kuraklık ardından yağmurlu havada hasat tahıl kalitesi üzerinde önemli bir etkisi vardır, küf oluşumunu ve mikotoksin üretimini teşvik etmektedir. Bu koşulların etkisi depolama süresinden sonra daha kolay anlaşılabilmektedir. Depolama sırasında mikotoksin üretimi özellikle artar. Düşük yem tüketimi, bağırsakta sindirim ve emilim yetersizliği dolasıyla ekonomik kayıplar halınde ortaya çıkmaktadır. Bu semptomlar umumiyetle hasattan beş ay sonra fark edilir. Bu yüzden Avrupalı üreticiler mahsulün olumsuz mevsimde yetişme yılın sonrada mikotoksin bağlayıcı kullanmalıdırlar.