Fare Isırığı (Sodoku) hastalığı, Japonya’da eski zamanlardan beri Sodoku (So=fare veya sıçan, doku=zehir) denilmektedir. Etken, Spirillum minus veya Streptobacillus moniliformis olup fare ısırığı ile bulaşır ve yerel veya sistemik bir hastalık yapar.
Etiyolojik olarak Fare Isırığı (Sodoku) hastalığı etkenleri;
Spirillum (S.) minus çok hareketli, gram negatif, küçük, spiral şekilli bir bakteri olup yapay besiyerlerinde üreyemez.
Streptobacillus (S.) moniliformis gram negatif, sporsuz, pleomorf çomak şeklinde ve kirpik oluşturmaya eğilimli bir bakteri olup kanlı jelozda ürer ve eski kültürlerde kirpik oluşturabilir.
Bulunduğu Canlılar ve Coğrafya Bölgeleri
Fare ısırığı hastalığı tüm dünyada, ancak en çok Japonya, ABD, Doğu Afrika, Avustralya ve Hindistan’da görülür. Ender olarak tam konulan infeksiyon hastalıklarından biridir.
Spirillum minus’un konak hayvanı sıçandır. Ancak etken fare,gelincik, sincap, dağ gelinciği, domuz, kedi ve köpek gibi hayvanlarda da bulunabilir.
Streptobacillus moniliformis sıçan nazofarinksinin normal bakteri florasında bulunur.. Bakteri başka kemiricilerin nozofarinks florasında da saptanmıştır.
Özellikle kanal ve hasat işçileri ve ayrıca deney hayvanları merkezlerinde çalışan ve sıçan, farelerle sıkı temasta olan hayvan bakıcıları hastalık açısından risk altındadırlar.
Hastalığın Bulaşması Nasıl Olur?
Etkenler olan S. minus ve S. moniliformis, çoğu kez fare olmak üzere hayvan ısırığı ile insana bulaşır. Spirillum minus infekte hayvanların salyasında değil, kan ve göz salgısında bulunur. Bakteri, ısıran hayvanın ağız boşluğundaki bir lezyondan kandan dışarı çıkıp veya göz lezyonu sonucu gözyaşı kanalından salyaya geçerek ısırık ile bulaşır. Doğada yaşayan yabanıl fareler ve ev hayvanı (pet) veya deney hayvanı olarak bulundurulan fareler infeksiyon kaynağı olabilirler. Geçmişte kontamine süt ve ayrıca içme suyu gibi başka besinlerin bazen insan için infeksiyon kaynağı olabileceği de gösterilmiştir. Hayvanların bakımı veya kafeslerinin temizlenmesi sırasında en küçük yaralardan bile infeksiyon bulaşabilir.
Fare Isırığı (Sodoku) Hastalığının Klinik Semptomları
Spirillum minus enfeksiyonlarında kuluçka süresi iki-üç haftadır, ancak dört aya kadar uzayabilir. İyileşmiş de olabilen ısırma yerinde ağrılı, ödemli, erguvan rengi bir infiltrasyon ve sonradan ülserleşen vesiküller belirir. Bölgesel lenf düğümleri de şişer. Sıklıkla üç-beş gün süren ateş, üşüme-titreme, baş ağrısı ve genel düşkünlük hali görülür. Ateşsiz geçen üç-yedi günden sonra ateş yeniden yükselir. Ateşli ve ateşsiz devreler birbirini haftalar ve aylarca izlerken hastalığın seyri gittikçe hafifler. Özellikle ısırık yerinin çevresinde makülopapüler veya ürtiker tarzında bir döküntü sıklıkla görülür. Hastalığa eşlik eden belirtiler; baş ağrısı, kol-bacak ağrısı, diyare, kusma, miyaljiler, eklem ağrısı, nöraljiler ve merkez sinir sistemi bozukluklarıdır. Komplikasyon olarak endokardit, miyokardit, hepatit ve meninjit gelişebilir. Hastalık uzun süreli olmakla birlikte, zamanında yapılan tedavi ile prognoz iyidir ve ölüm oranı düşüktür.
Streptobacillus moniliformis enfeksiyonlarında kuluçka süresi 3-5 (1-10) gündür. Ani olarak 40 C’ye kadar çıkan ateş, üşüme-titreme, kusma, baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, artraljiler ve miyaljiler gözlenir. Vakaların %90 ’ından çoğunda özellikle ekstremitelerin ekstansör yüzlerinde ve eklem çevresinde koyu kırmızı morbiliform bir döküntü ortaya çıkar. Döküntü birkaç gün içinde iz bırakmadan geçer. Bundan sonra olguların çoğunda ağrılı artritler ortaya çıkar. Triadı tamamlayan üçüncü semptom (ağız yolundan bulaşmada) anjin olarak görülür; ağır bir disfaji, yaygın kızarıklık ve bölgesel lenfadenopati görüldüğü gibi öksürük, ses kısıklığı, ses değişikliğinin eşlik ettiği ağrılı bir larinjit de görülebilir. Bu faringo-laringeal semptomlar 2-3 hafta sürebilir. Komplikasyon olarak endokardit, pankardit, iç organ apseleri, pnömoni, hepatit, nefrit ve meninjit gelişebilir. Tedavi edilmeyen hastalarda ölüm oranı %10 ’a varabilir.
Spirillum minus infeksiyonları hayvanlarda latent seyreder. Streptobacillus moniliformis kemiricilerin nazofarinks mukozasında saprofit olarak bulunur. Bu bakteri türü hindilerde eklem iltihabı yapabilir.
Hastalığın Tanısı Nasıl Yapılır?
Anamnez (hayvan ısırması) ve klinik tabloya göre ön tanı konulabilirse de infeksiyonun S. minus veya S. moniliformis’e bağlı olduğu saptanamaz. Kesin tanı; etkenin kan (ateş yükseldiği zaman alınan), yara salgısı, yaradan alınan cerahat veya eklem sıvısında saptanması ile konur.
Spirillum minus, kandan yapılan yaş preparatların karanlık alan mikroskopunda incelenmesi veya tespit (fikse) edilen kan yaymalarının (Gram ile boyanmış) mikroskopla incelenmesi ile saplanır. Yaş preparatta etken oldukça kalın, tirbuşon şeklinde, iki veya daha fazla kıvrımlı ve öne doğru ani hareketler yapan bir mikroorganizma şeklinde görülür. Klinik örnekler deney hayvanlarına (beyaz fare. kobay) deri altına veya periton içine verildiğinde 4-10 gün sonra kan veya lenf düğümlerinde etken mikroskopik olarak saptanabilir.
Streptobacillus moniliformis ise kan, eklem sıvısı veya tahriş ile deri döküntüsünden gelen sıvının besiyerinde (örneğin, beyin-kalp infijzyonu) çoğaltılması ile saptanabilir. Kültür pozitif sonuçlandığında, 2-3 günlük inkübasyondan sonra besiyerinin dibinde tüy gibi, kısmen kolayca ufalanan, beyazımsı çöküntü (“puff balls”) görülür.
Ayırıcı Tanı
Veba, tularemi, küberküloz, kedi tırmalama hastalığı, pastörelloz, sifiliz, dönek ateş, bruselloz, leptospiroz ve sıtmadan ayırt edilmelidir.
Sağaltım Nasıl Yapılır?
Sağaltım için mutlaka Veteriner Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Fare veya kemirici ısırmasından sonra yara iyice temizlenmelidir. Tetanoz profilaksisi uygulanmalıdır. Tedavide seçkin ilaç penisilin 7 gün süreyle, daha sonra penisilin ağızdan 7 gün şeklindedir. Seçenekler ise ağızdan tetrasiklin veya doksisiklin ağızdan 10-15 gündür.
Hastalıktan Korunma
İnsanda Fare Isırığı (Sodoku) hastalığının ortaya çıkması birinci derecede fare yoğunluğuna ve hastalığı bulaştırma derecelerine bağlı olduğundan en iyi korunma yöntemi fare savaşıdır.
Deney hayvanları ile çalışırken koruyucu eldiven takılmalıdır.