Evcil kuşlarda bağırsak solucanları. Evcil Kuşlarda Nematod (Yuvarlak Bağırsak Solucanları) Enfestinasyonu (Ascaridiasis). Halk arasında “Yuvarlak kurt (solucan)” olarak bilinen bağırsak parazitleri ascaridleri de içine alan nematodları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bunlar silindirik formlu, iki uçları sivri kurtlardır.
Nematodlar sindirim sistemi, solunum sistemi, kalp ve kan damarları, beyin, gözler ve bağ doku dâhil olmak üzere, hemen hemen tüm vücut sistemini etkileyebilirler.
Yuvarlak bağırsak solucanları, muhabbet kuşları, sultan ve macaw (ara) papağanları gibi dış ortamı ve yerde oyalanmayı seven kuşlar arasında yaygın bir parazittir. Yuvarlak solucanların oluşturduğu hastalığa (enfestasyon) “ascariasis” denilmektedir.
Yuvarlak bağırsak solucanları şiddetli enfeksiyonlara ve üzücü olaylara neden olmaktadırlar:
- Gerek yumurta ve larvaları gerekse erişkin parazitler hayvanın yerleştiği doku ve organlarında ciddi lezyonlar oluşturur.
- Besinin değerlendirilmesi, gelişme, üreme gibi fizyolojik faaliyetleri ve sağlığı olumsuz etkilemektedir.
- Parazit yumurtaları bakteriyel ve viral etkenlerin taşınma ve bulaşmasında rol oynarlar.
- Bağırsaklarda bazı hastalık etkenlerinin yerleşmesi tetiklerler.
- Salgıladıkları toksinlerle konak canlının daha da düşkün hale gelmesini sağlamış olurlar.
Parazitin biyolojik döngüsü
Parazitin biyolojik döngüsü ascaridiasisden korunma, kontrol ve savaş açısından kritik bir noktadır.
Kuşlarda bağırsak yuvarlak solucanların yaşam döngüsü direkt olup, tek konaktır. Kuş genellikle kontamine yiyecek, su ve dışkı yemesi ve teması sonucu, parazit yumurtalarını da almış olur.
Bağırsakta olgun parazit ve dış ortamda enfektif dönem olmak üzere başlıca iki popülâsyondur.
Sindirim sisteminde erişkin erkek ve dişi parazitler birlikte yaşarlar (Resim.1). Erkek dişi parazit çiftleşir. Olgun bir dişi ascarid günde yaklaşık 5000 adet kadar yumurta üretir ve yumurtalar dışkı ile vücudu terk eder. Yumurtalar oval şekilde ve albüminli kalın kabukludur. Kuraklığa dayanıklı ve dış ortamda uzun süre canlılıklarını korumaktadırlar (Resim.2).
Bu halleriyle yumurtalar hastalık oluşturma yeteneğine sahip değildirler. Uygun ısı (28 C) ve rutubette gaita içinde yumurtada embriyo oluşmaya başlar. Süreç için 10 gün yeterlidir. Ancak şartlar uygun olmadığında bu süre 14-21 güne kadar uzayabilir. Ve yumurta içinde larva oluşur. Artık hastalık yapma yeteneğine kavuşur (enfektif süreç) ve ısı, ışık, rutubet, kuraklık, dezenfektanlara dayanıklı olup donmadığı sürece, dış ortam-da en az 4- 5 yıl yaşayabilmektedir (Şekil.1).
Kuş tarafından kontamine gıda, su vb. alınan yumurtalar bezli mide veya duedenumda (12 parmak bağırsağı) açılır. Genç larvalar 9 gün kadar duedenum lümeninde yaşar ve mukoza içine girer, kistik form oluşur (doku fazı). 17-18 Gün sonra kistler açılarak genç solucanlar tekrar bağırsak lümenine dönerler. Bu evrede bağırsak mukozası zarar görür ve değişik ölçülerde kanamalar söz konusudur. Parazit 28-30 gün içinde erişkin hale gelir. Parazitler genç kuşlarda 30 gün, erişkinlerde 50 gün içinde cinsel olgunluğa erişirler.
Klinik Bulgular
Hafif enfestasyonda ishal, iştahsızlık ve kilo kaybı gibi sorunlar yaşanabilir. Parazitin toksik metabolitleri hayvanın merkezi sinir sisteminde olumsuz etkileri olabilmektedir. Zamanla felçler veya başta titremeler görülebilir. Bazı kuşlarda kusma veya dışkı miktarında azalma söz konusudur. Genç kuşlarda gelişme geriliğine sebep olabilir. Ağır enfestasyonlarda, solucanlar bağırsağın bir kısmının veya tamamının tıkanıklığına neden olabildiğinden sonuçta kuşun ölümüne yol açmaktadır.
Kuşlarda Bağırsak Solucanları Teşhisi Nasıl Olur?
Boyları 2.5-3.5 cm olan erişkin solucanlar gaitada nadiren görülür. Genellikle bağırsak yuvarlak solucan enfestasyonu kuşun dışkısında parazit yumurtalarının tespit ile teşhis edilir. Eğer ölüm söz konusu ise; otopside erişkin parazitlerin görülmesi ile mümkündür.
Ascaridiasis Tedavisi Nasıl Yapılır?
Ascariasis tedavisinde yaygın olarak; pyrantel pamoate veya pyrantel tartarate, tpiperazine, fenbendazole ya da ivermectin içeren ilaçlar kullanılmaktadır. Şiddetli enfestasyonlarda çoğunlukla destekleyici tedavi ve besin gerekir. Genellikle 10-14 gün sonra tedavinin tekrarlanması tavsiye edilir. Kuşun tedavisi sürerken, hastalığın bulaşma zincirini kırmak ve nüksetmesini önlemek için hayvanın kafesi ve yaşadığı ortamda hijyeni sağlanmalıdır. Dışkı ile bulaşık kafes, yemlik, suluk, tünek, folluk, oyuncak ve tüm malzemeler yıkanıp ve iyice kurulanmalıdır. Parazit yumurtaları hemen hemen tüm dezenfektanlara karşı dayanıklı olmalarına rağmen ekipmanın dezenfekte edilmesi yararlı olacaktır. Nihai olarak buharla temizlik parazit yumurtalarını öldürecektir.
Koruma
Kuşlarda bağırsak solucanları bulaşmasını önlemek için yeni alınacak tüm kuşlara karantina uygulanması ve gaita analizlerinin yapılması gerekir. Eğer hayvanlar dışında tutuluyor ve serbest yetiştiriliyorsa, yerle doğrudan temasları sınırlandırılmalıdır.
İyi bir biyogüvenlik ve sağlık programının düzenli uygulanması, yalnız solucan saldırısından korunmak için değil; hayvanın sağlıklı yaşamı, diğer hastalıklardan korunması açısından da elzemdir. Kuşun yaşadığı ortam kuru ve temiz tutulursa parazit yumurtalarının hayatta kalma olasılığı azalmış olacaktır.
