Ergin Sığırlarda görülen ishaller, buzağılarda görülen ishallerden çokça söz ettik. Sebepleri ve koruma yöntemlerini yazdık. Ancak; ergin sığırlarda, özellikle ineklerde görülen ishaller de işletmelerde sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Böyle durumlarda basit bir müdahale ile sonuç alınabildiği oluyor. Fakat bazen uzayan, sonuç alınamayan durumlar da söz konusu.
Ergin sığırlarda ishale sebep olabilecek çok etken var. Yemleme hatalarının yanısıra virüslerin, bakterilerin, mantar ve küf toksinlerinin, iç parazitlerin ve başka etkenlerin ishale sebep olabileceğini biliyoruz.
İneklerdeki ishaller iştah azalmasına, süt veriminin düşmesine, zayıflamaya ve hatta ölüme sebep olabilir. Tedavi masrafları önemli rakamlara ulaşabilir. İshaller kayıplar ve masraflarla birlikte süt sığırcılığı işletmelerinde büyük maliyetlere yol açabilir.
Bazı durumlarda, tedavilerin teşhise dayanmadığı durumlarda, tedavi girişimlerinin zaman ve para kaybı getirdiğini, sonuç alınamayan hallerde hayvanın tedavisinin giderek daha da zorlaştığını gözlüyoruz.
O sebeple ishallerin çeşitli etkenlerden olabileceğini, tedavinin teşhise dayalı olması gerektiğini bilmeliyiz.
Viral etkenler ishal sebebi olup, antibiyotik uygulamaları etken üzerinde tesirsizdir.
Örneğin; Koronavirusun rol aldığı kış ishali, Coryza (MCF), BVD, Torovirus (Bredavirus)’un sebep olduğu ishallerde antibiyotik tedavilerinden sonuç alınamaz.
Sığırların kanlı bağırsak hastalığında küf toksini ve Klostridyumlar birlikte çalıştığı için yine, antibiyotiklerden umulan yararlar elde edilemez.
Ergin sığırlarda sorun oluşturabilecek ishaller arasında salmonellosis ve paratuberkülosis (Johne’s Disease = JD) önemli yer tutar.
İshal başka hastalıklarla birlikte de seyredebilir. Mastitis, metritis (rahim yangısı), peritonitis (karın zarı yangısı) ishal ile kombine olabilir.
Koliform mastitis kötü kokulu bir ishal ile karşımıza çıkabilir.
Koliformların endotoksinleri, Staph. aureus‘un ekzotoksinleri ishale yol açabilir.
İç parazitler ishal sebebi olabilir.
Hatta bazı hastalıklar, bazı vitamin mineral eksiklikleri ishale yatkınlık meydana getirebilir.
Örneğin; metritis (rahim yangısı), salmonella ishalleri için, A vitamini noksanlıkları her türlü ishal için yatkınlık yaratabilir.
Zehirli bitkiler, özellikle arsenik içeren bitkiler, ishale yol açar.
Bazı durumlarda ishale yol açan etkenler kana karışarak (sepsis) hayvanın ölümüne sebep olabilir.
İshaller aniden ortaya çıkan, yani akut veya kronik (süregen) olabilirler.
Örneğin, süreğen (kronik) ishallerde BVD, paratüberküloz, enterotoksemi, subklinik işkembe asidozu, böbrek ve karaciğer hastalıkları, amyloidosis akla getirilmelidir.
İşkembe asidozu, küflenmiş, çürümüş, bozulmuş gıdalar, her türlü mikotoksinler ishal yapar.
Vücudun direnç sistemini bozan, immun sistemi baskılayan tüm sebepler ishaller için yapıcı sebepler arasında yer alır.
Nadir olarak Yersinia enterocolitica etkeni buzağılarda olduğu gibi, immun sistemi zayıflamış olan erginlerde de ishale yol açabilir.
Koruyucu hekimlik
Temiz ve kuru ortam sağlamak, temiz, taze ve bol suya her zaman ulaşım, aşıların ve parazit mücadelelerinin düzenli olarak, aksatılmadan, ihmal edilmeden, eksiksiz olarak yapılması, bozulmuş, küflenmiş, çürümüş yemlerden uzak durmak şarttır.
Görüldüğü gibi ishal basit ve tek etkenli bir hastalık değildir.
İshallerde dışkının rengi, kokusu, dışkılamanın sıklığı ipucu verebilir. Ama; kesin teşhis laboratuvar incelemeleriyle mümkün olur. Özellikle uzayan vakalarda zaman kaybının önlenmesi, teşhise yönelik tedavinin bir an önce yapılabilmesi için laboratuvara başvurmak yerinde olur. Bulaşıcı ve sürüye yayılarak tüm hayvanları tehdit edebilecek etkenler için gerçeği bilmek, ne ile karşı karşıya olduğumuzu öğrenmek şarttır.
