Raşitizma geviş getiren çiftlik hayvanlarının yavrularında yani kuzu, oğlak ve buzağılarda kemiklerin eğrilmesi ile ortaya çıkan bir bozukluktur. Kemik yumuşaması olarak adlandırabileceğimiz raşitizma uzun kemiklerin yay gibi eğrilmesi, topallık, aksak ve salık yürüyüş, astazi (ayakta duramama), ayağa kalkmakta zorlanma, gelişme bozukluğu gibi belirtilerle karşımıza çıkar. Kemiklerin başı ile gövdesi arasındaki boyun kısmında (metaphyse) şişlikler, kaburgaların göğüs kemiğine birleştiği yerde sıralanan yumrular raşitizmanın tipik belirtisidir.
Raşitizmanın asıl sebebi fosfor noksanlığıdır. Ama raşitizma kombine ve çok faktörlü bir bozukluk olarak ortaya çıkar. Fosfor noksanlığının yanısıra Kalsiyum/Fosfor dengesinin bozukluğu, D3 vitamininin eksikliği de raşitizmanın ortaya çıkmasına yol açar.
Primer (birincil) etkenler bunlar olmakla birlikte, bazı durumlarda sekunder (ikincil) etkenler de raşitizmanın ortaya çıkmasında etkili olabilirler. Örneğin, bakır noksanlığı, aşırı karoten içeren yeşil otların taze alınması, okzalatlı yumrular ya da otlar raşitogenik etki gösterirler.
Yavruların güneş ışığından (UV) yararlanamaması başlıca sorunlar arasında sayılır.
Raşitizmada kalıtsal (genetik olarak) yatkınlık sadece Corriedale ırkı koyunlarda söz konusu olup, diğer ırklarda böyle bir yatkınlık tespit edilememiştir.
Yavrularda raşitizma beyaz kas hastalığı ve enzootik ataksi (bakır eksikliği) ile karıştırılabilir. Fakat beyaz kas hastalığında kullanılan selenyum + E vitamini kombinasyonları ile bakır eksikliği için verilen bakır preparatları raşitizma tedavisinde, tesadüfen bile, yarar sağlamaz.
Raşitizma Koruyucu Hekimlik
Raşitizmadan yavruları korumanın temeli annelerden başlayarak denge ve destek sağlamaktır. Gebe anne adaylarından başlamak suretiyle Kalsiyum/Fosfor dengesi sağlanmış, D vitamini ile takviye edilmiş yemleme yapmak en önemli koruyucu hekimlik hizmetidir. Yavruların güneş ışığından yararlanması mutlaka sağlanmalıdır.
Okzalat içeren yumruların (örneğin; pancar, şeker pancarı, yem şalgamı) aşırı kullanımları, yeşil otların taze olarak aşırı miktarda verilmesi doğru değildir. Yeşil otlar güneşte kurutulduklarında aşırı karotenin D vitamininin kullanımını sınırlama etkisi ortadan kalkar. Okzalat içeren yumruların kendileri ve yaprakları verilecekse yeme kalsiyum (mermer tozu) katılması şarttır.
Kalsiyum/Fosfor dengesi gözetilirse, D vitamini takviyeleri yapılırsa Raşitizmadan yavruları korumuş olacağımız gibi, tedavide de aynı uygulamaları yapabiliriz. Tedavide enjeksiyon şeklinde fosfor ve D vitamini kullanımı başarılı sonuçlar verir. Güneş ışığının yararını ise kesinlikle unutmamalıyız.
