Buzağı İshalleri

Buzağı ishalleri ve ilk haftalarda görülen ishallerin sınıflandırılması

Enterit ve ishaller:

Bakterilere, bakterilerin oluşturduğu toksinlere, virüslere, protozoonlara, beslenme hataları ve kimyasal maddelere bağlı olarak barsak çeperinde irritasyonlarla karakterize olarak barsaklarda enflamasyon şekillenmesidir.
Enterit bir hastalık değildir, ancak pek çok hastalığın bir semptomu veya komplikasyonu olarak karşımıza çıkar.

Barsaklarda normalde doğal halde bulunan bakteriler aşağıdaki koşullarda patojen hale dönüşebilirler :
– Stres Durumlarında: Aşılama, iklim değişiklikleri, ani yem değişiklileri, kastrasyon, fiziksel ve çevresel ani değişiklikler …
– Barsak florasındaki ani değişiklikler: E. coli barsaklarda rektum ve kalın bağırsağın doğal bir konakçısıdır. Populasyonunda anormal bir artış şekillenirse ince bağırsağı da işgal edebilir. Bu durumda enterit şekillenebilir.
– Genel Hijyene uyulmaması: Yemlemede ve barınaklarda temizlik kurallarına uyulmaması veya sağlam hayvanların hastalarla bir arada tutulması sonucu enterit şekillenebilir.

Bütün bu sebeplerin irritan etkilerini dilue etmek için organizma; aşırı miktarda sıvı salgılar ve bu etmenlerin atılması için de barsak peristaltiğini arttırır. Bunun sonucu olarak da ishal şekillenir.Enterit sonucunda ;

• Barsaklarda motilite artar.
• Sıvı kaybı artar.
• Emilim azalır.
• Elektrolit ve vitamin kaybı artar.
• İştah azalır.
• Dehidrasyon şekillenir.
• Zayıflık
• Genel durum bozulur.
• Sonuç olarak ölümler ve verim kayıpları şekillenir.

Barsak yangısına ve ishale yol açan pek çok etken vardır;

1- Beslenme hastalıkları
2- Bakteriyel hastalıklar;

• Colibacillosis
• Salmonellosis
• Cl. Perfringes tip B ve C
• Camphylobacter spp.
• Proteus spp
• Pseudomanas spp

3- Paraziter Nedenler ;

• Cryptosporodiosis
• Coccidiosis
• Ascariasis

4- Viruslar ;

• Rotavirus
• Coronavirus
• Bovin viral diarhea virus
• Adenovirus
• Enterovirus… vb.

5- Zehirlenmeler ;

• Arsenik, Flor, Bakır, Tuz, Cıva,
• Molibden, Nitrat, Aflatoksikozis,
• Kurşun, Furazolidon … vb

En çok karşılaşılan etkenlerin bazılarının klinik semptomlarını kısaca özetleyerek ele aldık. Bunlarda;

1- E. coli

• İshal kötü kokan, sulu beyaz renklidir.
• Genelde doğumdan hemen sonrak gün ortaya çıkar.
• Sık defekasyon gözlemlenir.
• Dehidrasyon ve depresyon gözlenir.
• Emme refleksi çok çok az veya yok gibidir.

2- Salmonellozis

• Yoğun depresyon,
• Metabolik asidosis ve dehidrasyon ile seyredebilir.
• Başlangıçta hipertermi görülür sonuna doğru hipotermi ile devam eder.
• İshal kötü kokuludur ve müköz hemorajik fibrinli enteritis tablosu gözlemlenir.
• Pneumoni, omphalitis artritis ve menengitis ile seyredebilir.
• Emme refleksi çok çok az veya yoktur.

3- Rotavirus İshalleri

• Genelde 5-15 günlik dönemde görülür.
• Depresyon ve anoreksi kısmen açık sarı renkli ishal vardır.
• Bazen taze kan damlası olan tablo genellikle kokusuzdur.

4- Cryptosporidium İshalleri

• Paraziter bir ishaldir.
• Genelde 5-25 günlük buzağılarda görülür.
• Yüksek bir bulaşma oranına sahiptir ancak düşük bir ölüm yüzdesine sahiptir.
• İshal genelde sarı renklidir.
• Mukuslu bazen kanlı bir tablo ile karşılaşılabilir.
• Dehidrasyon vardır.

5- Gıdaya Bağlı

• Durgunluk vardır.
• Abdomende genişleme gözlemlenebilir.
• İshal tablosu büyük hacimde ve kötü kokuludur.
• Rengi kahverenkli mukusludur.
• Gelişme geriliği, düzensiz kıl örtüsü

6- Coronavirus

• Genelde 4 – 30 günlük buzağılarda görülür.
• Ancak bütün dönmelerde de gürülebilir.
• Dehidrasyon bulguları rota ve cryptoya göre daha da yüksektir.
• İshal Sarı – Yeşil renktedir.
• Rotavirius ile karşılaştırıldığında daha şidettli barsak harabiyeti ve klinik semptomlar görülür. Maladsorbsiyon sendromuna sebep olur. (Barsak epitelleri dönüşümsüz olarak yıkımlanır. ) Spiral kolondaki hücreleri yıkımlar ve kolitis’e neden olur.

7- Cl. Perfringens Tip C

• 10 günlükten küçük buzağılarda görülür.
• Tip D ve C toksinleri önemlidir.

8- Cl. Perfringens Tip A

• Mukoid tarzda bir diyareye neden olur.

9- Cl. Sordelli

• Hafif yangısal değişiklikler yapabilir.
• Mukuslu ve kanlı ishallere neden olur.

10- Eimeria

• 3-4 haftalıkdan büyük buzağılarda görülür.
• Kötü şartlardaki hayvanlarda daha sık rastlanır.
• Meradaki buzağılarda ise nadiren rastlanır.
• Buzağılarda E. zurni, E bovis, E elipsoidalis, E. aluburunensiz patojen türlerdir.
• Hastalığı atlatan buzağılar taşıyıcı konuma geçerler.

Enteritlerden Korunma:

• Aslında genel temizlik, dezenfeksiyon ve sanitasyon kurallarına uyulduğunda ishal vakıalarının çoğu önlenebilir;
• Hayvanların bulunduğu yerler belli aralıklarla dezenfekte edilmelidir.
• Barınaklara her ziyaretçi alınmamalıdır.
• Hastalıklı hayvanlar ayrılmalıdır.
• Barınaklar kuru havadar ve temiz olmalıdır.
• Buzağılar mutlaka kolostrum almalıdır.
• Rasyon dengeli, düzenli ve kaliteli olmalıdır.
• Mutlaka ve mutlaka aşılar yapılmalı.

Buzağı İshallerinde Tedavi;

• Acizane tavsiyem kesinlikle veteriner hekim muayenesi sonucunda tedavi yapılmalı.
• Mutlak olarak dehidrasyon seviyesine bağlı olarak serum takviyesi. Serum da izotonik serum yanında mutalaka aminoasit ve vitamin içeren komplek serumlarda kullanılmalı. Serum uygulamasında bir diğer konu imkan varsa tek seferde 5-6 lt dolayında vermek yerine belirli aralıklarla serum verilmeli.
• Vitamin, mineral takviyesi.
• Antibiyotik hem oral hem de parenteral uygulanabilir.
• Nonsteroid Antiinflamatuvar mutlaka kullanılmalı.
• Etkene göre ilaç uygulaması yapılmalı mesela Cryptosporidium ishalleri ise paraziter olduğu için ona uygun olan ilacı kullanılmalı.

Son olarak tedaviyi veteriner hekim belirler ve uygun gördüğü düzeyde devam ettirir. Yazımızda belirli hastalıklardan dolayı oluşan ishal nedenleri ele aldık ama bunlar dışında da buzağı ishallerini de meydana getiren etkenler olduğunu unutulmamalıdır.