Broiler Piliçlerin Yem Çıkarma Sendromu son birkaç yıldır Dünya’nın değişik yerlerinde broilerler de yem çıkarma sorunu olduğu konusunda yayınlar yapılmaktadır. Türkiye de de, 90’Iı yıllardan başlayarak bazı şikayetler vardır.
Etken: Sorunun, birden fazla etmeni bulunduğu kabul edilmektedir. Bir etken olaya zemin hazırlamakta, bunun arkasından gelen ikinci ve üçüncü faktörler sendromu oluşturmaktadır. Reovirüs infeksiyonları (malabsorpsiyon sendromu ile benzerlik dikkat çekicidir), yemde az miktarlarda mikotoksinlerin bulunması, broilerlerin sağlığını zorlayan bazı faktörlerin devamlı olarak ya da bir süre için oluşması bu sendromun şekillenmesine yardımcı olmaktadır.
Modern broiler üretiminde broilerlerin sağlığını zorlayan bazı faktörler aşağıda olduğu gibi özetlenebilir.
- Biyolojik kurallara göre bir canlının verimi ve onun doğal fizyolojik kapasitesi ile morfolojisi ve anatomisi arasında kararlı biyolojik bir denge bulunur (symmorphosis). Herhangi bir Organ fazladan çalışır ise başka organlar da bundan etkilenir ve daha çok çalışır (snergism). Broiler damızlık ve piliçlerde genetik çalışmalar sonucu verim hızla artarken biyolojik dengenin canlının doğal fizyolojik kapasitesi aleyhine bozulduğu söylenebilir.
- Modern üretimde hayvanlar doğal yaşam koşullarından alınmış, kapalı ve kalabalık kümeslere konmuştur. Altlık idaresi iyi yapılmayan, gereği gibi havalandırılıp ısıtılmayan kümeslerde hayvanların büyük stres altında olduğu söylenebilir.
- Broiler yeminde kullanılan ham maddeler ve karma yemin kompozisyonu hızlı bir şekilde değişim göstermiştir. Yemde kullanılan hayvansal proteinler, sentetik amino asitler, yağlar, antibakteriyeller, antikoksidialler, büyütme faktörleri, enzim ve benzeri maddeler canlı için doğal olmayan maddelerdir.
- Son yıllarda yapılan çalışmalar kanatlı bağışıklık sisteminin oldukça baskı altında bulunduğunu göstermektedir. Tavuklara yapılan aşılar çeşit ve sayıca çok fazladır. Hiçbir çiftlik hayvanı bu kadar baskı altında bulunmamaktadır.
Duyarlı Hayvanlar
Bir haftalık ve özellikle 25-30 günlük yaşta bulunan broilerler.
Broiler Piliçlerin Yem Çıkarma Sendromu Belirtileri
Broilerlerde sindirimi engelleyen, ishal ve benzeri sorunlara yol açan birçok hastalık bilinmektedir. Ancak “yem çıkarma sendromu” olarak tanımlanan bozukluk, diğer sindirim sorunlarından farklı olarak, dışkının renginin ve şeklinin bu duruma özel olarak başkalaşması ile kendisini belli eder.
- Dışkının rengi solgun, sarı veya portakal rengindedir.
- Dışkı fazla sulu değil fakat daha yumuşak ve gevşektir.
- Dışkı içerisinde yem taneleri görülebilir.
- Sorunlu kümeste normalden daha fazla yem tüketildiği görülür.
- Post mortem muayenede özellikle ince bağırsaklar dikkat çekmektedir. İnce bağırsakların ve özellikle dudenumun (duodenal loop) duvarının kalınlaştığı ve içerisinde sari görünümlü emilmemiş yem bulunduğu yer yer bazı hiperemik bölgeler olduğu gözlenir.
Korunma
Olayın çözümü, nedenin ve nedenlerin bulunup yok edilmesi ile mümkündür. Burada canlı güvenliğinin (biosecurity ) üç önemli maddesini hatırlamak yerinde olacaktır. Reovirüs infeksiyonlarına karşı aşılama programları uygulanabilir. Yemde miktarlarda da olsa mikotoksinler ve benzeri toksik maddelerin bulunmaması gerekir.
Kaynakça: Tavuk Yetiştiriciliği, Prof. Dr. F. Tahir Aksoy, Şahin Matbaası, 1999, 242-244.