Bağırsak sağlığı için hayvansal katkılar, kanatlı hayvan yemleri büyük ölçüde, bitkisel kökenli maddelere dayanmaktadır. Bununla birlikte proteinler ve yağlar gibi hayvansal maddeler yararlı birer kaynaktır. Bunlar niteliksel ve dengeli bir yem formüle edilmesinde önemli bir rol oynayabilir.
Nitelikli ve dengeli beslenme genellikle coccidiosis ve diğer hastalıkların kontrolünde doğru bir yönetimin temelidir. Civcivlerin sindirim sistemi tam gelişmediğinden (mikrobiyota oluşmadığından) patojenlere açık haldedir. Piliçlerin sağlıklı büyümelerini desteklemek için; yemleriyle lezzetli, konsantre ve sindirilebilir besin maddeleri verilmelidir. Mesela, hayvansal orijinli hemoglobin tozu ve hayvansal yağlar gibi uzun zamandan beri iyi bilinen destek ürünleri olup konsantre yapıları ve yüksek biyolojik değerlilikle takdire şayandır.
Bu beslenme klasikleri yanında, geçmiş yıllarda mukozal peptonlar ve plazma gibi özenle işlenerek beslenme değerleri artırılmış yeni nesil hayvansal proteinler geliştirilmiştir. Bu maddeler genellikle, yeni doğmuş hayvanların ilk döneminde, büyüme ve gelişimin kritik haftalarında yaptıkları katkılarla üretim sürecinde artı değer kazandırmaktadır.
Saf, sindirilebilir protein
Hemoglobin tozu veya alyuvarlar kan fraksiyonu bir ürünüdür. Hemoglobin tozunun protein kalitesi çok yüksek olup, kuru madde bazında % 90 – % 100 protein içermektedir. Amino asit profilinin yaklaşık % 50 esansiyel amino asitlerden oluşur. Hayvansal kökenli maddeler için oldukça tipiktir.
En önemlisi, yanma ve protein kalitesinin bozulmasını engellemek amacıyla hemoglobin kurutulması kontrollü sprey kurutma işlemiyle yapılır. Sindirilebilme çalışmalarında her amino asidin invivo sindirilebilirlik değerlerini % 95 olduğu saptanmıştır. Hayvana sindirilebilirliği yüksek olan protein kaynaklarının verilmesi bağırsakta istenmeyen mikrobiyal kolonizasyonunun engellenmesinde iyi bilinen bir faktördür. Sonuç olarak, yetersiz potasyum / ham protein kalitesi muhtemelen ıslak altlık sorununa yol açar. Oysa hemoglobin tozunda bu tür sorun yaşanmamaktadır.
Broiler rasyonlarında hemoglobin formüle ederken, ilk sınırlayıcı amino asit izolöysindir. Broilerle yapılan farklı çalışmalarda; yeme % 3’ün altında katılan hemoglobin tozun büyümede veya FCR da sınırlama söz konusudur. Diğer bir ifade ile hiçbir etkisi gözlenmemiştir. Diğer çalışmalar (Frugé, 2006), özellikle izolöysin ve belki arjinin için dengeleme yapıldığında, performans artışlar saptanmıştır. Literatür ve günlük uygulamada % 0,5 ve% 1 arasında katılması optimum dozdur (Grafik.1).
Hayvansal ve Bitkisel yağlar
Genelde broiler yemlerinde kullanılan bazı klasik hayvansal ve bitkisel yağlar tablo.1 verilmiştir. Yağ asidi profilleri karşılaştırılmasında hayvansal yağlar, palmiye yağı hariç bitkisel yağlardan daha fazla doymuş yağ asitleri içermektedir. Bu daha yüksek bir erime noktası ve daha düşük bir enerji yoğunluğu demektir. Kanatlı yağı gerek broiler gerekse hindi yemlerinde en tercih edilen ve popüler olanıdır.
Kanatlı yağı mükemmel sindirimi ile karakterize ve soya yağına denk yüksek metabolik enerji (ME) değerine sahiptir. Bu durum, yaklaşık% 20 linoleik asit (C18:2) içeriği ile izah edilebilir. Oldukça yüksek yağ asitleri oleik asit(C18:1) ve palmitik asit (C16:0) iyi bir karkas dolayısıyla et kalitesini korumada katkıda bulunurlar.
Tablo.1. Kimi hayvansal ve bitkisel yağların özellileri
| Kanatlı yağı % | Soya yağı % | Kanola yağı % | Palmiye yağı % | |
| C 16:0 palmitic | 19 | 10.5 | 4.5 | 43 |
| C 18:0 Stearic | 6.9 | 4 | 1.5 | 5 |
| C 18:1 Oleic | 33 | 22 | 58 | 38.5 |
| C 18:2 Linolenic | 22 | 54.5 | 20 | 11 |
| C 18:3 Linolenic | 1.9 | 7.5 | 9 | 0.2 |
| Kaynama erimeNoktası C | 29 | -8 | -10 | 43 |
| ME Broiler | 36 | 36 | 37.4 | 30.3 |
Konsantre Protein
Hayvansal protein hidrolizatları, küçük molekül boyutu ile ayırt edilir. Protein hidrolize işlemi sırasında büyük protein moleküllerin bir adımı küçük parçacıklara haline dönüşmesidir. Ham protein içeriği işleme kademelerine bağlı olarak 60-90% arasında değişir. Böylece protein konsantre hale gelir. Düşük molekül ağırlıklı peptitler haline gelen protein konsantresinden günlük civcivlerin metabolize etmeleri sağlanmış olur. Bağırsak bariyer bütünlüğünü korunarak, enterositlerin ve bağırsak villuslarının uygun gelişimi desteklenir.
Tablo. 2 de Madrid Üniversitesi tarafından 2012 yılında yapılan broiler deneme sonuçlarını göstermektedir. Bu çalışmada ilk iki hafta konsantre bir pepton, soya unu, balık unu ile karşılaştırılmıştır. Hayatın ilk 2 haftasında yeme % 3 katılan konsantre protein diğer protein kaynaklarına kıyasla FCR da 3 puan gibi anlamlı azalma saptanmıştır.
Tablo.2. Broiler performansı çalışması (Madrid-2012)
| Soya Unu | Balık Unu | KonsantreProtein | Olasılık | |
| !3 Günlük canlı ağırlık (kg) | 0.378 | 0.385 | 0.387 | NS |
| Yem Tüketimi (kg) | 0.438 | 0.443 | 0.438 | NS |
| FCR | 1.16a | 1.15a | 1.13b | 0.005 |
| Günlük Yem Tüketimi(g/gün) | 20.9 | 29.6 | 29.8 | NS |
| Ölüm (%) | 0.60 | 0.60 | 0.60 | NS |
Hayvan Plazmadan Elde Edilen İmmünoglobünler
Hayvansal katkılar, hayvan plazması büyükbaş hayvan kanından elde edilir. Mezbahada sağlık kontrolü yapılmış hayvanlardan toplanan kan santrifüj edilerek plazma fraksiyonu ayrılmaktadır. Plazma püskürtme kurutma yöntemiyle beyaz kremsi bir toz olarak konsantre edilir. Son derece fonksiyonel bir destek olup, bağırsak sağlığı üzerinde olumlu etkisi vardır. İçeriğinde ki immünoglobülinler (Ig) sayesinde patojenleri bağlanabilmektedir. Etkileri hijyen koşullarının iyi olmadığı durumlarda daha bariz gözlenebilir. Kanatlılarda plazma performansı üzerinde araştırma sınırlı, ancak domuzlara benzer etkiler beklenebilir.
En son Avustralya New England Üniversitesi broiler yemlerine % 0.5 ve % 1 katılan plazma ile yapılan bir deneme yayınlanmıştır. İlk 10 gün boyunca civcivlere % 0, %0.5 ve %1 plazma tozu ihtiva eden yemler verilmiş ve daha sonra tüm gruplarda normal yeme geçirilmiş, toplam 35 gün izlenmiştir. Plazma tozlu yemle beslenen grupların yem dönüşüm oranı (FCR) ilk 10 gün boyunca birkaç puan iyileşmiştir. Daha da önemlisi FCR üzerinde olumlu etkiler 35 gün tam deneme süresi boyunca gözlendi (Grafik. 2). Tüm deneme grupları geri kalan 25 günde aynı ticari yemi yediler.
Bu çalışmada broiler başlangıç yemine sığır plazması % 0.5 oranında katılabileceği de saptanmıştır. 35 Günlük deneme boyunca FCR 10 mila 14 puan iyileşmiştir.
Bağırsak Sağlığı İçin Hayvansal Katkılar Biyolojik Değerlilik
Hayvansal katkılar yeni nesil hayvansal destek ürünleri yüksek biyolojik değere sahip olup çoklu mekanizmalar aracılığıyla genç piliçlerin performansına olumlu katkıları bulunmaktadır. Fonksiyonel hayvansal proteinleri bağırsak sağlığına odaklanarak yem tüketimini artırırlar. Yüksek oranda sindirilebilir proteinde dengeli amino asit profilleri aynı zamanda bağırsak lümeninde pasif bağışıklığı uyarmaktadır.