Yağlı Karaciğer Sendromu, Lipomobilizasyon, Fat Cow Sendromu ve doğum öncesi dönemde Gebelik Toksemisi olarak da adlandırılır. Hastalık daha çok subklinik olarak yağlı karaciğer sendromu ( fatty liver syndrome ) şeklinde seyrettiğiden işletmelerde bu formu büyük ekonomik kayıplara neden olur. Çünkü, üreme performansında düşüş, süt veriminde azalma ve bağışıklığın zayıflaması sonucu postpartum hastalıklara predispozisyon yaratmaktadır. Yüksek süt verimli ineklerin gebelik döneminde aşırı beslenmesi ve doğumdan sonraki dönemde enerji eksikliği sonucu hızlı kilo kaybı ile karakterizedir. Başlıca nedeni yüksek süt verimli ineklerin gebelik döneminde aşırı beslenmesi ve doğumdan sonra enerji eksikliği sonucu hızlı kilo kaybı ve karaciğer yağlanmasıdır. Risk faktörleri olarak; uzun süre kuru dönemde kalma, hareketsizlik, kilolu buzağı doğumu, düzensiz ve kötü manangement sayılabilir. Postpartum dönemde meydana gelen hastalıklar da oluşumu rol oynar. Sütçü ineklerde laktasyonun başında, etçi ırkların ineklerinde gebeliğin son döneminde daha sık, gençlerde ve ikiz gebelik olanlarda daha çok görülür. Etçi ineklerde daha çok Lipomobilizasyon sendromu olarak görülen şekilde morbiditesi %1, ölüm oranı %100 dolayındadır. Yağlı karaciğer sendromunun ise morbiditesi 5 50-90, ölüm oranı %25′ e kadar yükselebilmektedir.
Klinik Semptomlar
Sütçü İneklerde;
- Yüksek BCS ile aşırı yağlanma
- Beraber seyrettiği hastalıkların, özellikle ketozisin tedavisine cevap vermeme, iştahsızlık, süt veriminde azalma
- T, P ve R normal sınırlar içinde, rumen hareketleri zayıf veya kaybolmuş, dışkı genellikle az
- Uzun yatış periyotları yaygın ve ilerlemiş olaylarda ayakta güç durabilme
- Bazı sığırlarda sinirsel belirtiler
- Östrüs siklusunun geçikmesi
- Son dönemde taşikardi ve koma
- Genellikle LDA (Abomasumun Sola Deplasmanı), retensiyo, mastitis gibi hastalıklarla birlikte olabilme ve bunlarlada tam iyileşmeme
- Özellikle dejeneratif sola kayma bulunan hayvanlarda mastitis, metritis gibi septik durumlar
Etçi Sığırlarda;
- Aşırı kilo fazlalığı, gebeliğin son dönemlerinde hareketsiz duramama
- Heyecenlı ve agresif yapı gösterme, tökezleyerek yürüme, kolayca düşme
- Tam bir iştahsızlık, depresyon, taşikrdi, kuru-sert dışkı, son dönemde sarı renkli ishal
- Hızlı soluma, ekspirasyonda hırıltı, bol miktarda ve berrak burun akıntısı
- Son dönemde yerde yatar durumda
Ayırıcı Tanı
Ketozis , Abomasumun Sola Deplasmanı (LDA), Downer Cow Sendromu, Vagus İndigesyonu, Abomasum Konstipasyonu, Kronik Perinotitis bu hastalıklardan ilgili hastalığı spesifik bulgusunun olmaması ile veya birlikte seyrettiği ketozis, LDA gibi hastalıklardan laboratuar bulgularının değerlendirilmesi ve karaciğer biyopsisi yapılarak ayrılır.
Sağaltım
Sağaltım için mutlaka Veteriner Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Tam olarak etkili bir sağaltım zordur. Amaç karaciğer yağlanmasını ve ketozisi düzeltmektir. Yoğun sıvı-elektrolit sağaltımı yapılmalı,
- Enerji açığı için %5-10 ‘luk desktroz 100-200 mg/kg saat hesabı ile
- Sonra özellikle %5 dekstroza lt’de 40 mEq KCL eklenmesi veya dengeli elektrolit solusyonu, rumene 10-30 lt dengeli elektrolit solusyonu
- 5-10 lt taze rumen içeriği, B vitamin kompleksi verilmelidir
- Eğer iyileşme gözlenmiyorsa NED düzelene kadar G2K sağım süresi birer dakika kısaltarak süt üretimini azaltılabilir.
- Bunun genellikle 4-7 gün gerekbilir. Bu sürede de mastitis kontrolü yapılmalıdır.
- Lipotropik amaçla her 4 saatte bir 25 g kolin klorid %10 luk solusyon halinde sc yolla uygulanır. Aynı amaçla günde 40-50 g po methionin verilebilir.
- Karaciğeri oksidasyondan korumak için 50 mg Se ve 680 IU E vitamini im verilebilir
- Karaciğerde ki yapı ve dokulardaki lipolizisi azaltmak için günde 6-12 g niasin önerilmektedir.
- Kolerektik ilaçlar yarlı olabilir
- Karaciğerdeki trigliseridi azaltmak için deksamethason veya prednisolone (200 mg/gün im) dikkatli kullanılmalı, çünkü enfeksiyon hastalıklara karşı duyarlılığın artması
- Günde 1 lt ye varan propilen glikol içirilmesi
- Hayvanların önlerine taze yem, temiz su ve yalama taşları bulunmalı, bol atlık olmalı ve gezinecekleri geniş alanda barındırılmalıdır.
Korunma
Gebe inekler doğuma 6-8 hafta kala kuruya alınmalı ve bu sürenin 4-5 haftasında günlük konstra yem miktarı 1.5-2 kg olmalıdır. Vücut Kondisyon Skoru (BSC) kuru dönem başında 3.5 hedeflenmelidir. Kuru dönemin son 3 haftasında ise konsantre yem miktarı yavaş yavaş artırılarak C.A ın %1 ine çıkarılmalıdır. Çünkü gebeliğin son dönemlerinde günlük kuru madde alımı %20 azalmaktadır. Rasyonda kaba yem oranı %40 olmalıdır. Rasyonun protein oranı %12-14 olmalıdır. Kuru dönemde ineklerin hareket etmesi sağlanmalıdır.
Laktasyonun başında günlük rasyon %5-10 artırılabilecek miktarda verilmeli, yemlikler boş tutulmayarak hayvan yeme teşvik edilmelidir. Rasyonda %18-19 protein olmalıdır.
Ketozisin profilaksisindeki önlenmler alınmalıdır. Puerperal hastalıklar erken dönemde sağaltılmalıdır. Doğumdan sonra 10 gün günde 350-500 ml, hatta 1000ml propilen glikol PO ve hatta doğumdan önce 1-2 hafta ve sonraki 4-5 haftaya kadar kullanılabilir. L-karnitin ve methionin kullanılabilir.
Kuru dönemdekilerede niasin katılması önerilmektedir.