Veteriner hekimlikte otovaksin (Özaşı) uygulamaları. Özaşı (otovaksin, otojen aşı, autovaccine) uygulamaları veteriner hekimlikte 13 Haziran 2010 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 5996 sayılı yasa ile bir düzenlemeye kavuşmuş oldu. “Hastadan alınan mikroorganizma kültüründen hazırlanmış aşının aynı hastaya verilmesi” olarak tanımlanan otovaksin 24.12.2011 tarihli, 28152 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan yönetmelik ve 11 Ocak 2013 tarihli, 28525 sayılı yönetmeliklerle veteriner hekimlik yönünden tanımlandı.
Bir çiftlik veya kümesten izole edilen mikroorganizmalar kullanılarak hazırlanan, izole edildiği hayvana veya işletmedeki diğer hayvanlara uygulanan aşıya “otovaksin” adı veriliyor.
Otovaksin “Çiftliğe özel aşı, terzi işi üretilmiş ısmarlama aşı” olarak da tanımlanabilir. İhbarı zorunlu hastalıklar dışında tüm hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici olarak otovaksin üretilebilir. Otovaksinleri sadece “Veteriner Biyolojik Ürün Üretimi” için izin alan laboratuvarlar üretebilir. Ülkemizde şu ana kadar en çok ihtiyaç duyulan otovaksin mastitis (meme yangısı) aşısı olmuştur. Bu durum tabii ki tesadüf değildir. Bilinen 240 adet mastitis yapan mikroorganizma vardır. Otovaksin için yapılan saflaştırmalarda, piyasada satılmakta olan ticari aşıların içinde bulunmayan mastitis etkenleri de ortaya çıkmıştır.
Otovaksin için işletmeden sağlanan örnekler Veteriner Araştırma Enstitüleri veya Veteriner Fakültelerinin ilgili birimleri tarafından saflaştırılmakta ve veteriner aşı üretim laboratuvarına verilmektedir. Mikroorganizmaların saflaştırılması 1-2 hafta, aşı üretimi ise 3-4 hafta sürmekte. Bu durumda aşının uygulamaya hazır hale gelmesi 4-6 hafta kadar zaman almaktadır.
Otovaksin uygulamalarını Veteriner Hekimler yapabilir. Piyasada mevcut ruhsatlı aşısı olmayan, ya da mevcut aşılardan istenen sonuçların elde edilemediği hastalıklarda otovaksin iyi bir çözümdür. Ayrıca; koruyucu ve tedavi edici özellikleri, antibiyotiklerle birlikte kullanılabilme olanağı otovaksinlere geniş kullanım alanı sağlar.
Otovaksin mikroorganizmanın saflaştırılıp tanımlandığı işletmede ve komşu işletmelerde de kullanılabilir. Otovaksin üretiminin sığır, koyun, keçi, kedi, köpek, balık ve kanatlılar için yapılması mümkündür. Bilinen mikroorganizmaların hepsine karşı, örneğin solunum, sindirim yolu enfeksiyonu yapan mikroorganizmalara, rahim ve meme yangısına sebep olan mikroorganzimalara, gözde yangıya sebep olan ve sineklerle bulaşan Moraxella isimli etkene, küçükbaşlarda çıban veya cırtlak adı verilen kazeöz lenfadenitis etkenine karşı otovaksinler hazırlanabilir. Yönetmeliğe göre otovaksinlere 12 ay raf ömrü verilmektedir.
Viral etkenlerden en çok papillomatosis (siğil) hastalığı için otovaksinlerden yararlanılmaktadır. Deri papillomaları için otovaksin hazırlanması geçmiş yıllarda dünyada çok uygulama alanı bulmuştur.
Otovaksin yönteminden yararlanabilmek için yapılması gereken, hastalık çıkan hayvan veya sürüden doku ya da akıntı alıp ilgili laboratuvara göndermektir.
Yasal düzenlemeye kavuşan otovaksin hazırlanma yöntemleriyle veteriner hekimlik gayet geniş bir koruma ve tedavi imkanına sahip olmuştur.