Venezuella at ensefaliti, atların ve insanın sivrisinekle bulaşan bir infeksiyon hastalığıdır. VAE iki değişik form gösterir: atlardaki epizootik form ve sürüngenlerin konak olduğu enzootik form.
İnsan ve atlar enzootik Venezuella at ensefaliti ile rastlantısal olarak temasa gelir, epizootik şekil ile direkt ilişki bahis konusu değildir.
Etiyolojisi
Venezuella at ensefaliti etkeni, VAE virusu olup Togoviridae ailesinden bir alphavirustur.
Dört alt tip (VAE orijinal, Florida, Mucambo ve Pixuna), VAE kompleksini oluştururlar. VAE orijinal alttipi, epizooti ve enzooti oluşturur. Venezuella at ensefaliti ve DAE arasında kısmen çapraz bağışıklık vardır.
Bulunduğu Canlılar ve Coğrafya Bölgeleri
VAE virusu, Orta ve Güney Amerika’da ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerinde bulunur. Enzootik şeklin görüldüğü yerlerde VAE epizootileri görülür. Bununla beraber virusun epizootik tipi, salgınlar arasındaki zamanda hiç izole edilmemiştir.
Enzootik VAE coğrafya bölgelerine bağlı olarak değişik küçük kemiricilerin yer aldığı enfeksiyon zincirleri ile yaşamını sürdürür; zincirde Culex sivrisinekleri vardır.
Venezuella At Ensefaliti Hastalığının Bulaşması
Epizootik VAE için atlar virusun çoğalmasını sağlayarak başrol oynarlarsa da insan, köpek, domuz, kedi, sığır, keçi, yarasa ve kuşlar da salgın sırasında infekte olabilirler ve bunlarda da viremi oluştuğundan sivrisinek için kaynak olabilirler, Çok çeşitli sivrisinek türleri ve kuşlar özellikle binlerce kilometre uzaklara VAE virusunun epizootik varyantını taşıyabilirler. Epizootik varyant virusun interepidemik dönemdeki rezervuarı belirli değildir.
Epizooti sırasında atlar arasında direkt bulaşma olasıdır; ancak çok önemli değildir.
Atlarda plasentadan bulaşma da gözlenmiştir.
1995 Eylül’ünde Kuzey Venezuella’da Kolombiya’ya kadar uzanan bölgede (La Guajira yarımadası), olağan dışı uzun yağmurlardan sonra, 13.000 kişinin hastalandığı VAE salgını oluşmuştur. Hastaların % 4’ünde kramplar olmuş, letalite % 0.7’yi bulmuştur. Guajira bölgesinde, 70000’den fazla aşısız at ve merkep bulunmaktaydı; bunlar infeksiyon zincirinde yer almışlardır.
Kırılmış santrifüj tüplerinden kaynaklanan laboratuvar infeksiyonları görülmüştür; direkt insandan insana bulaşma bilinmemektedir. Aerosol infeksiyonunda etken olabilecek virulansı artmış bir suş biyolojik silah olarak geliştirilmiştir.
VAE Klinik Tablo
Kuluçka devri, infekte sivrisineğin sokmasından sonra 2-3 gün sürer; yüksek titrede virüs içeren aerosoller ile oluşan enfeksiyonda kısadır ve 24 saat olabilir.
Hastalık hafif ya da ağır solunum yolu hastalığı belirtileriyle seyreder; frontal baş ağrısı, kas ağrıları ve yüksek ateş vardır. Hastalık erişkinlerde, çocuklara göre daha hafif seyreder. Az rastlanan ensefalit tablosu en sık çocuklarda görülür; ensefalit oranı büyüklerde % 4, çocuklarda % 0.4’dür.
Ensefalitli hastada çoğu kez ateş bifazik olup ensefalit ikinci yükselmede ortaya çıkar; belirtileri, refleks anomalileri, spastik felçler, konvulziyon ve komadır. BOS bulguları önemsizdir; hafif pleositoz gözlenir. Kalıcı yıkım (paralizi, epilepsi, tremor, duygusal değişmeler), çocuk ve erişkinlerde gözlenir. Ensefalit gelişen hastalarda letalite %20 iken 5 yaşın altındaki çocuklarda %35’dir.
Doğal koşullarda 150 kadar hayvan türü VAE virüsü ile enfekte olabilir. Evcil hayvanların çoğunda enfeksiyon subklinik kalır. Köpek ve domuzlar hastalık belirtileri gösterebilirler Epizootik Venezuella at ensefaliti virusu ile infekte köpeklerde hastalık öldürücü olabilir.
VAE infeksiyonu en ağır şekliyle, atlarda oluşur; hastalık tablosunun ağırlığı değişkendir. Subklinik ya da hafif vakalar gözlenebilir. Bir çok vakada hastalık fulminan seyreder; genel infeksiyon tablosu, ensefalit oluşur ve hastalık ölümle sonlanabilir ya da iyileşme tam olmaz. Hasta atların yarısında ensefalit yerleşir. Ensefalit belirtileri olmaksızın atlarda ölüm olasıdır.
Venezuella At Ensefaliti Tanısı Nasıl Yapılır?
İnsanda VAE vakalarının %97’si hafif olup karakteristik olmadığından, tanı için girişim yapılmaz; ancak diğer nedenlerle kuşku duyulursa (epizooti veya enzooti bölgelerinde konaklama, atlarda ensefalit vakaları) tanı gerekli olur.
Kan, boğaz çalkantı suyu, doku örnekleri ve BOS’tan kültür yapılabilir. Monoklonal antikorlar ile virus antijeni RT-PCR deneyi yapılarak aranabilir. İzole edilen virusun tiplendirilmesin de aynı deney kullanılır. Gruba özel RT-PCR için oligonükleotid primerleri (nsPl genini tanıyan) Bölümün sonunda verilmiştir. Aynı şekilde VAE virusu için özgül RT-PCR’da Linssen ve ark nın hazırladığı primer de kullanılabilir Bu da Bölüm sonunda yer almaktadır.
Serolojik reaksiyonlardan nötralizasyon deneyi, tipe özel iken hemaglitinasyon-inhibisyon deneyi birçok diğer alfa viruslar ile çapraz reaksiyonlar alındığı için tanıda zorluk yaratır. Serolojik tanı, günümüzde, immun enzimatik yöntemlerin (u-capture ELİSA) kullanılmasına dayanmaktadır.
Ayırıcı Tanı
Ensefalit bulunan vakalarda birçok hastalık, özellikle enterovirus, kabakulak, kızamık, suçiçeği ve arbovirus infeksiyonları ile ayırıcı tanı gerekir. 1999’dan beri Batı Nil virüsü ile ayırıcı tanı önemlidir.
Tedavi
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Hastalığın seyri çoğu kez hafiftir. Özel tedavi yoktur. Ensefalit olan vakalarda, diğer virus ensefalitlerindeki gibi, destek tedavisine başvurulur.
Korunma
İnsanlarda koruyucu amaçla kullanım için, deneysel olarak, formalinle inaktive edilmiş bir aşısı vardır; genelde kullanılmazsa da, ancak virusla temasa gelen laboratuvar çalışanlarını korumada çok etkilidir.
Atlar için, 30 yıldır kullanılmakta olan formalinle inaktive aşılar vardır. Şimdilerde atları yaşam boyu koruyabilen canlı attenüe aşılardan yararlanılmaktadır.
Epizootiler ile savaş için başka yöntemler de vardır: atların yer değiştirmelerinin sınırlandırılması, atların aşılanması ve sivrisinek kontrolü. İnfekte at ve insan viremi döneminde iken sivrisinekler için kaynak olabilecekleri için sivrisinekleri infekte insan ve atlardan uzak tutmak önemlidir.
Kaynaklar
- Brault, A.C., A.M. Powers, E.C. Holmes et al.: Positively charged amino acid substitutions in the E2 envelope glycoprotein are associated with the emergence of Venezulan eguine encephalitis virus. Virol. 76, 1718-1730, 2002.
- Calisher, C.H.: Alphavirus infections (family 70gaviridae). In: Porterfield J.S. (ed.): Exotic viral infections. 1-18. Chapman and Hall Medical, London, New York, Tokyo, 1995.
- Linssen, B., R.M. Kinney, P. Aguilar et al.: Development of reverse transcription-PCR assays specific for detection of eguine encephalitis viruses. J. Clin. Microbiol. 38, 15271535, 2000.
- Meissner, J.D., C.Y. Huang, M. Pfeffer, R.M. Kinney: Seguencing of prototype viruses in the Venezuelan eguine encephalitis antigenic complex. Virus Res. 64, 43-59, 1999.
- Moncayo, A.C., G.M. Medina, Z. Kalvatchev et al.: Genetic diversity and relationships among Venezuelan eguine encephalitis virus field isolates from Colombia and Venezuela. Am. J. Trop. Med. Hyg. 65, 738-746, 2001.
- Rosenbloom, M, J.B. Leikin, S.N. Vogel, Z.A. Chaudry: Biological and chemical agents: a brief synopsis. Am. J. Ther. 9, 5-14, Review, 2002.
- Zoonosen Von Tier zu Mensch Übertragbare Infektionskrankheiten, H. Krauss, 2004, Zoonozlar Hayvandan İnsana Bulaşabilen İnfeksiyon Hastalıkları, Çeviri editörü Prof. Dr. Özdem Anğ, Nobel Tıp Kitabevleri, 18-20, 2011,