Trikofiti, Trichophyton cinsi dermatofitlerin insan ve hayvanda yaptığı, deri veya derialtı dokusunda iltihaplı lezyonlar ile ortaya çıkan bulaşıcı bir deri hastalığıdır.
Trichophyton Etiyolojisi
Günümüzde bilinen 26 farklı Trichophyton türü vardır. Zoonoz etkeni olanlar: Trichophyton (T.) mentagrophytes, T. verrucosum, T. eguinum, T. quinckeanum ve T. erinacei’dir. Son iki tür T. mentagrophytes’in varyantları olarak da kabul edilmektedir.
Bulunduğu Canlılar ve Coğrafya Bölgeleri
Trikofiti tüm dünyada yaygındır. Farklı zoofilik Trichophyton türleri birçok hayvan türünde görülür.
| Tür | Bulunduğu Hayvanlar (Etkenin kaynağı) | Not |
| Trichophyton mentagrophytes | Fare, goldhamster, kobay, çinçilla, sıçan, tavşan, köpek ve kedi de görülmektedir. Sığır, domuz, koyun ve hayvanat bahçesi hayvanları özellikle maymunda da arada görülmüştür. | T. mentagrophytes var. mentagrophytes (granüler) olarak da adlandırılır. |
| Trichophyton quinckeanum | Fare, kobay, sıçan, tavşan bazen de köpek ve kedide görülmüştür. | T. mentagrophytes var. quinckeanum olarak da adlandırılır veya T. mentagrophytes var. mentagrophytes olarak sınıflandırılır. |
| Trichophyton verrucosum | Sığır, arada koyun ve at ta görülmüştür. | T. verrucosum var verrucosum (sığır) ve T. verrucosum var autotrophicum (koyun) arasında çok fark var |
| Trichophyton erinacei | Kirpi | T. mentagrophytes var erinacei olarak da adlandırılır. |
| Trichophyton equinum | At | |
| Trichophyton simii | Tavuk, maymun | Şimdiye kadar yalnız Hindistan’da görülmüştür. |
| Trichophyton sarkisovii | Deve | Şimdiye kadar insanda görülmedi. |
Ev hayvanları (kobaylar, tavşanlar) ile yakın temasta olan çocuklar, deney hayvanı bakıcıları, çiftçiler, hayvan besleyenler, veteriner hekimler, kürk tüccarları, kasaplar ve avcılar özellikle risk altındadırlar.
Bulaşma Nasıl Olur?
İnsandaki enfeksiyon, vakaların çoğunda, trikofiti bulunan veya Thichophyton türleri ile latent enfeksiyonu olan hayvanlarla doğrudan temas sonrası gelişir. Giysi etekler, ahır direkleri, fırçalar, tahta kıymığı, saman veya serpme materyeli gibi kontamine objeler ile de dolaylı bulaşma olabilir. Sinek, akar, bit, pire veya örümceklerin de trikofitinin yayılması ve bulaşmasında rol oynayabilecekleri unutulmamalıdır.
Trikofiti Hastalık Tablosu
Kuluçka süresi 14 gün ile 4 hafta arasındadır. Hayvan kaynaklı Trichophyton türleri ile enfeksiyonlar, en sık olarak baş bölgesi (boyun, yüz, sakal) ve ekstremiteler (kollar, diz) gibi vücudun açıkta kalan yerlerinde görülür. Etken insanda akut iltihaplı, derine inen lezyonlar yapar; bu lezyonlar yerine göre derin trikofiti, kerion celsi, sykosis, Tinea barbae, tinea capitis olarak adlandırılırlar. Hastalığın seyrinde iltihap belirtileri şiddetlenip ateş, genel hastalık hali, sınırları belirsiz, derialtına kadar ilerleyen, apseli, tek tek ele gelen, ağrılı, düğümümsü-tümöre benzer infiltratlar ve bölgesel lenfadenopati ortaya çıkar. Hastalık yüzeysel püstüllü bir şekilde de seyredebilir; bu şekli, yerine göre, yüzeysel trikofiti, Herpes (tinea) tonsurans, herpes (tinea) circinatus, folliculitis acuminata veya tinea corporis olarak tanımlanır. Bir folikülit şeklinde başlayıp zamanlar lezyonlar artar. Lezyonlar Salt folikülit şeklinde seyredebilirler veya fazla eksüdasyon, kabuklanma ve kepeklenme gösterebilirler. Enfekte saçlar kolaylıkla ve ağrısız olarak çekilip alınabilirler.
Fare favusu etkeni T. quinckeanum ile insan derisinde oluşan lezyonlar trikofitiye özgü olup fare idrarı kokusundadır. Lezyonlarında favus için tipik olan skutulumlar (mantar yastıkları) yoktur; çok sayıda püstül veya daha küçük folliküler apselerle birlikte sarımsı kepeklenme ve kabuklar görülür. Bunların dışında, hayvandan insana bulaşan başka Trichophyton türlerine bağlı lezyonlarda olduğu gibi, lezyonları keskin sınırlıdır.
Hayvanlarda görülen Trichophyton türlerine bağlı hastalık belirtileri; yüzeysel, hafif kepekli lezyonlardan derine inen, granülomatöz, bazen irinli lezyonlara kadar değişir. Deri dışında kıllar ve hatta tırnak, pençe veya toynaklar da tutulabilir. Sığır trikofitisinin (T. verrucosum) görünümü tipik olup en sık baş bölgesinde olmak üzere yuvarlak, madeni para büyüklüğünden avuç içi büyüklüğüne kadar varabilen, kılları dökülmüş, kabuklu lezyonlar görülür. Fare favusu (yoğun skutulum oluşumu, T guinckeanum infeksiyonuna bağlı) ve tavuk favusu (ibikte skutulum oluşumu, etkeni T. gallinace) da tipik klinik tablo gösterirler. Trichophyton türleri hayvanlarda sıklıkla latent enfeksiyon yapar.
Tanı Nasıl Konulur?
Klinikte hastalık belirtileri ile sadece ön tanı konulabilir.
Değişime uğramış kıllar, kabuklar veya kepeklerin ıslak preparat veya %10-20 KOH preparatı yapılarak mikroskopta incelenmesi ile mantar elemanları görülebilir, ancak mikroskobik inceleme trikofiti tanısı için yeterli değildir. Kesin tanı için antibiyotikli Sabouraud-dekstroz-agarda kültür yapılıp etkenin izole edilmesi gereklidir. Kültür ve daha sonra makrokonidyum morfolojisine göre tür identifikasyonu haftalarca sürer. Daha hızlı tanı için PCR kullanılır.
Hayvanlardaki trikofiti tanısında da kültür ile etken saptanır. Sadece sığır trikofitisi, fare ve tavuk favusunda tipik görünüm ile klinik tanıya gidilir.
Ayırıcı Tanı
Klinik belirtilerin ayırıcı tanısında mikrospori, epidermofiti, erythema migrans, psoriasis vulgaris, pityriasis versicolor, seboreik dermatit, alerjik kontakt dermatit ve kandidoz düşünülmelidir.
Trikofiti Tedavisi Nasıl Yapılmalıdır?
Ağızdan griseofulvin, 10-20 mg/kg/ gün veya ağızdan ketokonazol, 200 mg/gün, önerilmektedir; tedavi tam iyileşme elde edilene kadar haftalarca veya aylarca sürer. Ağızdan terbinafin, 250 mg/gün, ve ağızdan itrakonazol, 200 mg/gün, daha uygun ve daha hızlı etki sağlayan ilaçlardır. Ek yerel tedavi için pomat, pudra veya sprey şeklinde imidazol türevi ilaçlar uygundur. Tedavi başarısı mikolojik incelemeler ile kontrol edilir.
Trikofitili hastaların tedavisi sırasında, enfeksiyon kaynağı olarak saptanan hayvanlarda da antimikotikler (ağızdan griseofulvin ve yerel imidazol preparatları) ile sıhhileştirme sağlanmalıdır.
Korunma
Özellikle deride değişiklik gösteren hayvanlar ile temasta hijyenik önlemler alınmalıdır.
Kaynaklar
Kick,G..H.C. Korting: Tinea barbe due te Tric bophyton mentagrophytes related to persik teni child infection. Mycoses 41, 439-41, 1998.
Liu, D..S. Coloe, ). Pedersen et al.: Use of arbitçarily primed polymerase chain reaction t9 differentiate Jrichophyton dermatophytes. FEMS Microbiol. Lett. 136, 147-150, 1996.
Romano, C., L. Massai, C. Gianni et al.: Case reports. Six cases of infection due to Trichophyton verrucosum. Mycoses 44, 334-337, 2001.
Salkin, I.F., A.A. Padhye, M.E. Kemna: A new medium for the presumptive identification of dermatophytes. J. Clin. Microbiol. 35, 2660-2662, 1997.
Weber, A.: Mykozoonosen unter besonderer Berücksichtigung der Rindertrichophytie. Mycoses 43, Suppl. 1, 20-22, 2000.
Weitzman, L. R.C. Summerbeli: The dermatophytes. Clin. Microbiol. Rev. 8, 240-259, 1995.
