Tedaviye Dirençli Tip 2 Ketozis. Değerli platform üyeleri birkaç gün önceki bir yazımda ketozis ‘in tedavisi hakkında bir yazı yazmıştım. Birçok meslektaşlarımız bazı ketozisleri iyileştirmekte zorlandıklarını ve bunların nedenlerini sordular. O nedenle bugünkü yazımızın konusu tedaviye dirençli tip 2 ketosis oldu.
İneklerde ketozis özellikle yüksek süt verimli ineklerde laktasyonun sıklıkla 2-6. haftasında, negatif enerji dengesine bağlı kan glikoz seviyesinin düşmesi, karaciğer glikojen ve glikoz rezervlerinin tükenmesi, karaciğerde yağ dejenerasyonu sonucunda kan, idrar, süt ve solunum havasında keton cisimlerinin birikmesiyle karakterize bir metabolik hastalıktır. Genellikle ketozis süt verimi yüksek ve aşırı yağlı ineklerde (vücut kondüsyon skoru 5’li değerlendirmeye göre 3,5’in üzerinde olan ineklerde) şekillenir.
Ketozisli ineklerde süt verimi (ketozisli ineklerin günlük süt verimi 1-10 litre kadar) ve fertilite düşer ile abomazum deplasmanı riski artar, bu nedenle hastalık işletmelerde önemli ekonomik kayba neden olur.
Ketozis, süt veriminin en yüksek olduğu dönemlerde (sıklıkla doğumdan sonra birkaç gün ile 2 aya kadarki dönemde) şekillenir. Özellikle doğumdan sonraki 3 haftalık dönem, subklinik ketozis bakımından kritiktir.
Tip I ketozis, spontan ketozis veya beslenme yetersizliğine bağlı ketozis olarak tanımlanmaktadır. Bu tip ketozis enerji ihtiyacının en fazla olduğu doğumu izleyen 3-6. haftalar arasında şekillenir. Bu dönemde süt verimi pik düzeye ulaştığından enerji ihtiyacı oldukça artmaktadır. Tip I ketozis’li ineklerde glikoz yapımında kullanılan propiyonat ve aminositlerden glikoz sentezlenir, fakat glikoz sentezi minumum fakat kan keton cisimcikleri konsantrasyonu yüksektir.
Tip 2 ketosis, genellikle kuru dönemde fazla miktarda kuru madde tüketen ve bu nedenle aşırı yağlanmış ineklerde şekillenir. Tip 2 ketosisli ineklerde kan insülin ve glikoz konsantrasyonu yüksektir, fakat insülin direnci vardır. Özellikle insülin direnci, laktasyonun pik döneminde (enerji ihtiyacının fazla olduğu) ciddi enerji krizine yol açmaktadır. Genellikle aşırı yağlanmış ineklerde bu durumla karşılaşma şansı oldukça fazladır.
Ayrıca tip 2 ketosis gelişmiş ineklerde lipolizis sonucunda karaciğerde aşırı miktarda yağ birikir, kan keton cisimcikleri konsantrasyonu artar ve inek iştahsızdır. Tip II ketozisli ineklerde, tip I’e oranla kan keton cisimcikleri konsantrasyonu düşüktür ve tedavi prognozu kötüdür. Ayrıca tip II ketozis ’li ineklerde immunsupresyona bağlı retentio secundinarum, abomazum deplasmanı, pnömoni, metritis ve mastitis gibi vücut savunma sistemine bağlı hastalıklar daha sık şekillenir.
Tip 2 ketosis Tedavisi
Tip 2 ketosis tedavisi biraz inatçıdır. Çünkü insülin direnç vardır. Bu tip ketozis’in tedavisi için damar içi 500 ml %50’lik dektroz, ağızdan 3-5 gün 250-400 ml kadar propilen glikol, metiyonin-L-carnitin solüsyonu ve günlük uzun etkili bir insulinden 150-200 IU ve vitamin B12 ile fosfor kas içi verilmelidir. Bu tedavi 2-3 gün tekrarlanmalıdır. %50’lik dektroz hiperozmotiktir, perivasküler dokuya verilirse nekroz yapar. Propilen glikolün yüksek dozları merkezi sinir sistemini deprese eder.
Prof.Dr. Ayhan BAŞTAN
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi