Şişkin baş hastalığı (swollen head syndrome), tavukların göz etrafının ve başın şişmesi, gözlerinden akıntı gelmesi, başın yana veya geriye doğru bükülmesi, iştahsızlık, yumurta veriminde düşme ile karakterize olan bulaşıcı viral hastalığıdır. Hindilerde de infeksiyon oluşabilir.
Etken; SHS’nin etkeni Myxoviridae grubundan RNA karakterinde genetik materyal taşıyan TRT (Turkey Rhinotracheitis) virüsüdür. Pneumovirus olarak da adlandırılmaktadır. Hemoglitinasyon (HA) yeteneği olmayan Virüs hindi embriyosunda, tavukların tracheal halka kültürlerinde ve vero cellline’lerde üreyebilmektedir. Virüsün siliostatik bir özelliği vardır.
Bulaşma; Virüs, hayvanlara solunum sisteminden bulaşmakta ve damlacık infeksiyonu meydana getirmektedir. Virüs soluk borusu epitel hücrelerinde fazlaca ürer ve burun akıntıları ve tıksırıkla etrafa saçılır.
Klinik Belirtiler
Hastalık genç hayvanlarda iştahsızlık, durgunluk, gözlerden akıntının gelmesi, yüzün şişmesi, başın geriye ve yana doğru bükülmesi (%1-5) ve erginlerde yumurta veriminde düşme (%5-30) ile belli olur. Stres altındaki hayvanlarda ve bakteriyel komplikasyonlarda ölümler %10’a çıkabilir. Yüzün şişmesinde bazı bakterilerin (E.coli, Pasteurella ve diğer bakteriler) rolü oldukça fazladır. Beyinde oluşan sekonder infeksiyonlar sinirsel bozukluklara da yol açar.
Nekropsi
Palatinumda ve üst solunum yollarında toplu iğne başı büyüklüğünde kanamalar, göz etrafında ve yüzde ödemler sonu şişmeler görülür. İç organlarda herhangi bir bozukluğa rastlanmaz.
Teşhis
Klinik ve otopsi bulguları hastalığı teşhiste yeterli değildir. İnfeksiyonun Newcastle, IB, ILT, İnfeksiyöz koryza, vs hastalıklarla klinik benzerliği vardır. Hastalardan alınan serumlarda ELISA ve NT gibi tekniklerle antikorun varlığı saptanır. Virüsün izolasyonu oldukça güçtür. Gerekirse hindi yumurtaları veya vero cellline’ler kullanılabilir. Ayrıca genç hayvanlarda da deneme inokulasyonları yapılabilir.
Tedavi
Antibakteriyal ilaçların kullanılması, yüzün şişmesi ve komplikasyonları büyük ölçüde önlediği gibi ölümleri de azaltır ancak virüs lezyonlarına etkileri azdır. Nüksler yaşanabilir.
Koruma
Bağışıklık sağlamak amacıyla AŞILAMA yapılabilir. İnfekte hayvanlarda antibakteriyal ilaçların kullanılması, yüzün şişmesi ve komplikasyonları büyük ölçüde önlediği gibi ölümleri de azaltır. Ancak, virüslerin oluşturduğu lezyonlara etkileri azdır. Antibiyotik kullanımından 6-8 hafta sonra nüksler olabilir. İnfeksiyonu sürüye sokmamak için koruyucu önlemler alınır. Hayvanları (yumurtacı anaçlar ve broyler) bağışıklamak için canlı ve inaktif aşılar pratikte kullanılmaktadır. Canlı aşılar genellikle içme suyuna katılarak kullanılırlar. İnaktif olan kombine aşılar da (SHS+ND, SHS+ND+IB, SHS+ND÷lB+EDS) pratikte kullanılmaktadır.