Tavuklarda Enfeksiyöz Bursal Hastalığı (Gumboro Hastalığı, IBD)

Tavuklarda Enfeksiyöz Bursal Hastalığı, tavukların, özellikle genç piliçlerin akut seyirli ve bulaşıcı Bir enfeksiyonudur. Gumboro olarak da isimlendirilir. Son yıllarda gumboro enfeksiyonunun özellikle broiler sürülerinde çok şiddetli seyrettiği gözlenmektedir (Very Virulent Gumboro Disease – VVGD).

Etken: Etken, RNA kökenli, Reoviridae alt grubuna ait bir virüstür.

Duyarlı hayvanlar: Yalnız tavuklar duyarlıdır. En duyarlı oldukları zaman, maternal antikorun azalmasına bağlı olarak, 4 ile 6. haftalar arasıdır.

Gumboro Hastalığında Bulaşma

Bulaşma sindirim yolu ile olur. Bulaşık kümesler hastalık kaynağıdır. Çok hızlı bulaşma olur.

Enfeksiyöz Bursal Hastalığında Klinik Belirtiler

Sürüde hastalık belirtileri ani olarak görülür. Titreme, kararsız yürüme, düşkünlük, iştahsızlık, tüy kabarması ve uyuklama görülür. Enfekte piliçler kloakalarını gagalarlar. Beyaz ve sulu bir ishal vardır. Kloaka etrafındaki tüyler kirlenmiştir. Özellikle yaşı 4-6 haftalar arasında olan piliçlerde enfeksiyon her gün artan ölümlerle başlar. Ölümler 4-5 gün içinde maksimum düzeye ulaşır, sonra tekrar azalır. Morbidite % 100, mortalite % 1-30 arasıdır.

Nekropsi bulguları: Göğüs kaslarının rengi koyulaşmıştır. Bacak ve göğüs kaslarında hastalığa çok özel hemorajik çizgiler görülür. Bağırsakta sümüksü bir içerik bulunur. Böbrekler büyümüştür. Tubulus ve üreterler ürat ile doludur ve gerginleşmiştir. Karaciğer ve dalak büyümüş, üzerlerinde soluk çizgiler oluşmuştur. Bursa fabricius’ta önemli patolojik değişiklikler olur. Hastalığın başlangıcında bu organ normale göre iki, üç misli büyür ve ödemlidir. Açılan organın üzeri jelatinli bir madde ile kaplı gibidir. Enfeksiyonun sonlarına doğru bursa fabricius küçülür ve atrofiye olur. Hasta hayvanlarda kemikler yumuşak şekildedir.

Tavuklarda İnfeksiyöz Bursal Hastalığının Teşhisi Nasıl Yapılır?

Tavukların yaşı, klinik belirtiler ve otopsi bulguları teşhis için önemlidir. Bursa fabricius’un histopatolojik muayenesi teşhisi kolaylaştırır. Kesin teşhis, virüs izolasyonu ile mümkündür.

Tavukların Infectious Bursal Disease Tedavisi

Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.

Sağaltım düşünülemez. Kümes çevre koşullarının iyileştirilmesi ortaya çıkacak zararları azaltacaktır. Sekonder enfeksiyonlara karşı önlem almak gerekebilir.

Hastalıktan Korunma Nasıl Yapılır?

Tavuklarda enfeksiyöz bursal hastalığının etkeni olan virüs dış etkilere karşı oldukça dirençlidir. Bulaşık kümeslerde, Hastalık etkenlerinin, hayvanlardan kümeste kalan tüy ve telek köklerinde 120-130 gün kadar yaşadığı belirlenmiştir. Böyle kümeslerin devreler arası gereği gibi temizlenmesi gerekir. Canlı güvenliği kurallarına uyulmalıdır. Hastalık görülen bölgelerde sürüler aşılanmalıdır.

Enfeksiyöz Bursal Hastalığa Karşı Aşı Uygulaması

Bu hastalığa karşı canlı ye inaktif aşılar mevcuttur. Canlı aşılar, zayıflatılmış (mild), orta şiddette (intermediate) ve güçlü (hot) olabilir. Hastalık tehlikesi bulunmayan bölgelerde canlı aşı kullanılmamalıdır. Bir işletmede hastalık çıkması ya da canlı aşı uygulanması halinde, aşılamaya daha sonraki devrelerde de devam etmek gereği olabilir. Çevrede hastalık rizikosu ortadan kalkar ve devreler arasında gereği gibi temizlik ve dezenfeksiyon yapılırsa, devamlı IBD aşısı Uygulamaya gerek kalmaz. Damızlık sürüler uygun şekillerde aşılanırsa yavrularına, onları bir miktar koruyacak maternal antikorları yumurta ile geçirirler.

Aşılama günleri ve kullanılacak canlı aşıların özellikleri belirlenirken; sürü sağlığı, kümes koşulları, bölgede hastalığın seyir şekli ve hayvanların bu hastalığa karşı sahip olduğu bağışıklık seviyesi (IBD antikor titreleri ile ilgili laboratuvar bulguları), civcivlerin alındığı damızlıkların aşı programları göz önünde bulundurulmalıdır.

Damızlık sürüler için IBD aşı programı üç aşı şeklinde ve şu şekilde düzenlenebilir:

• Birinci aşı, canlı (mild) içme suyu ile,
• İkinci aşı canlı (intermediate) içme suyu ile
• üçüncü aşı inaktif, yağlı adjuvanlı, enjeksiyon ile yapılır.

Ticari yumurtacı sürülere iki defa canlı aşının içme suyu ile verilmesi yeterli olabilir.

Geçmişte, aşı yapılmış damızlıklardan elde edilen broiler sürülerinin IBD ye karşı aşılanmasına gerek görülmüyordu. Hastalık virulansının artması karşısında, broiler sürülerine ilk haftalarda, iki defa içme suyu ile aşı yapılması önerilmektedir.

Hastalığın çok şiddetli seyretmesi halinde (VVIBD), tüm civcivler kuluçkahanede inaktif aşı uygulamasından sonra duruma bağlı olarak 7. ve 14. günlerde canlı IBD aşısı içme suyu ile uygulanabilir. Canlı IBD aşıları ile Marek, Newcastle ve IB gibi canlı a uygulamaları arasında daima 7-8 gün kadar bir süre bulunması, istenilen bağışıklığın gereği gibi sağlanması açısından önerilmektedir. Aşı üretiminde IBD suşları, ND ile beraber ikili ya da ND ve IB ile beraber veya ND ve EDS ile beraber üçlü olarak da kullanılabilmektedir (kombine aşılar).

Kaynaklar

1. Akay, Ö., Arda, M. (1979): Newcastle Hastalığı. Tavukçular Derneği, 3.Tavukçuluk Kongresi Kitabı (67-72) Ankara.
2. Aksoy, F.T. (1999): Farelerle Savaş. Çiftlik, sayı 183 (62-63).
3. Aksoy, F. T. (1995): Kuluçkada Dölsüz Yumurtalar ve Horozların Ayak Sağlığı. Çiftlik, Sayı 141 (36-37).
4. Aksoy, F.T. (1989): Yaygın bir üretim uygulamasında ticari broiler piliçlerde tesadüf olunan bir reovirüs infeksiyonu ve onu etkileyen bazı çevresel faktörler. Vet. Hek. Dern. Dergisi 59 (83-93).
5. Arda, M. Minbay, A., Aydın, N., Akay, Ö., İzgür, M. (1990): Kanatlı Hayvan Hastalıkları. A.Ü.Vet.Fak. Ankara.
6. Arda, M. (1986): Tavukların önemli hastalıkları ve korunma yolları. Afyon Yem Sanayii.
7. Aydın, N. (1983): Cocidiosis. Pendik Vet. Kont. Araşt. Enst. Yayın. No: 7, (163-174).
8. Demirözü, K. (1988): Tavukçuluk el kitabı. Kartal Kimya Sanayii ve Ticaret Ltd. Şti. Eğitim Yayını, İstanbul.
9. Gürsoy, N. (1987): Tavukçulukta temel bilgiler ve önemli tavuk hastalıkları. Üsküdar İstanbul.
10. .Heide, Luis van der (1980) Avian leucosis; VV-ALV-J World Poultry, Magazine on production processing and marketing No. 5, Vol 14.
11. Hofstad, M.S. (Editor) (1972): Diseases of poultry. 6 th edn. Ames. lowa, U.S.A. lowa State University Press.
12. İzgür, M (1983): Kanatlılarda Mikoplasma İnfeksiyonları. Pendik Vet.Kont. Araşt. Enst. Yayın. No: 7 (65-71).
13. Minbay, A. (1975): Tavuk hastalıkları ve yetiştiricilikteki önemi. Türkiye Birinci Tavukçuluk Kongresi (139-157). Ankara.
14. Sainsburg, D. (1980): Poultry health and management. Granada publishing Itd.
15. Tahssen, A. Abdul-Aziz, (1998) Field investigation of poulty diseases step by step / post mortem examination ot pouliry . World poultry, No7, Vol. 14.
16. Tavuk Yetiştiriciliği, Prof. Dr. F. Tahir Aksoy, Şahin Matbaası, 206-208.