Tavuklarda Enfeksiyöz Bronşitis, çok bulaşıcı bir tavuk hastalığıdır.
Tavuklarda Bronşitis etkeni avian enfeksiyöz bronşitis virusudur. Corona viruslar grubundandır. Yirmiden fazla serotipi vardır. Suşlar serum nötralizasyon testi ile ayırt edilebilir.
Duyarlı Hayvanlar olarak yalnız tavuklar duyarlıdır. Hastalık gençlerde daha şiddetli seyreder.
Hastalığın Bulaşma Yolları
Hasta hayvanlardan sağlamlara solunum yolu ile bulaşır. Bulaşık kümeslerde virüsün altlık ve diğer malzemede dört hafta kadar kaldığı tespit olunmuştur.
Hastalığı atlatanlar, elli gün kadar bir süre portördürler.
Enfeksiyöz Bronşitis Klinik Belirtileri
Civcivlerde, öksürme, hırıltılı nefes alma, göz ve burun akıntısı vardır. Hayvanların üşüdükleri ve bir araya toplandıkları görülür.
Ergin tavuklarda, yumurta verimi hızlı bir şekilde düşer. Yumurta kabuğu kalitesi bozulur. Anormal solunum sesleri ve öksürme görülür. Bazı vakalarda göz ve burun akıntısı da vardır.
Otopsi Bulguları
Civcivlerde, trachea, burun boşlukları ve sinuslarda seröz, kataral veya kazeöz bir eksudat bulunur. Hava keseleri donuklaşır ve üzerinde bazen sarı bir eksudat vardır. Trachea’nın alt kısmında ve bronşlarda kazeöz birikintiler görülebilir. Böbrekler bazen oldukça büyümüş ve üzerlerinde ürik asit kristalleri oluşmuştur.
Yetişkinlerde, karın boşluğunda yumurta follikülü patlamış ve yumurta sarısı dağılmış olabilir. Ancak bu bulgu diğer bazı enfeksiyonlarda da görülür. Yumurtalık kısalmıştır.
Bazı vakalarda böbrekler şiş ve solgundur. Tubüller ve üreterler ürik asit ile dolu ve gergindir.
Teşhis Nasıl Yapılır?
Diğer belirtiler ile birlikte üremi tablosunun görülmesi teşhise yardımcı olur. Diğer hastalıklar ile karıştırmamak için laboratuvar yöntemleri ile kesin teşhis yapılmalıdır.
Şüpheli hayvanın trachea, akciğer ve böbreklerinden hazırlanan SIVI, 8-9 günlük civciv embriosuna inoküle edilir (Corio allantais’e). Pozitif vakalarda bir süre sonra emrio’nun cüce kaldığı, büzüldüğü ve öldüğü gözlenir. Bu uygulamada kullanılan embriyolu yumurtalar, IB aşısı yapılmamış damızlıklardan alınmalıdır. Teşhis için gerektiğinde, serum neutralizasyon, fluoresant antikor, agarjel diffusion testleri yapılır. İzole edilen virus elektronmikroskop ile görülebilir.
Enfeksiyöz Bronşitis Tedavisi
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Hastalığın tedavisi yoktur. Kümes ısısının biraz artırılması önerilebilir. Sekonder hastalıklara karşı antibiyotik uygulaması yararlı olur.
Korunma
Kümeste çevre koşulları iyi olmalıdır. Hijyen kurallarına uyulmalıdır. Sorunlu bölgelerde sürülerin hastalığa karşı gereği gibi aşılanmaları gerekir.
Enfeksiyöz Bronşitis ‘e Karşı Aşı Uygulaması
Az ya da çok hastalık tehlikesinin olduğu bölgelerde ve Veteriner Hekim tavsiyesine göre yapılmalıdır.
Canlı enfeksiyöz bronşitis aşıları genel olarak 4 ayrı suş ile bunların variyantlarından ve serotiplerinden üretilmektedir. En yaygın suş, Massachusetts’tir. Bunun embriolu yumurtada yapılan pasajları ile H-120, H52 suşları elde edilmiştir. Bu canlı aşılar göz-burun damla, gaga daldırma, içme suyu ve spray yöntemleri ile uygulanabilir. Gerek görüldüğü takdirde, broilerlerde 1-7 günler arasında IB-H 120 spray ile ve 3. haftada aynı suş aşı içme suyu ile verilebilir.
Yumurtacı ve damızlık sürülerde 3. haftada içme suyu yöntemi ile IB-H 120, 16. haftada yine içme suyu ile IB-H 120 verilmesi şeklinde uygulanabilir. İkinci aşı olarak enjektable inaktif IB aşısı da kullanılabilir. Burada dikkat edilmesi gerekli olan husus IB-H 52 suşu aşının, aşısız sürüler için sorun olabileceği, bazen de uygulandığı sürülerde aşı reaksiyonlarına yol açtığıdır. Antikor seviyesi yeterli düzeylerde sağlanan sürülere IB-H 52 uygulanması daha uygun olacaktır. Bir başka aşılama seçeneği ise 3 ve 8. haftalarda IB-H 120 aşısını içme suyu ile vermek, üçüncü bir aşı yapıp yapmamaya sürünün antikor düzeyine göre karar vermek şeklindedir.
Aşı üretimi; IB virus suşları, Newcastle suşları ile ikili ya da IB suşları Newcastle ve EDS virusu suşları ile üçlü kombine olarak da yapılmaktadır.
Kaynakça: Tavuk Yetiştiriciliği, Prof. Dr. F. Tahir Aksoy, Şahin Matbaası, 168-170.