Sütçü sığır işletmelerinde hayvan konforu maddeler halinde ifade etmeye çalışalım.
- Temiz – kuru – rahat ortam.
- Sık sık grup değişikliği yapmayın.
- Yatma yerinin rahatlığını anlamak için diz üstü düşme testi
- Hayvan başına 75 cm yemlik önü mesafesi
- Yemlik boş olmayacak. Sıklıkla yem hayvanların önlerine doğru itilecek.
- Her zaman daha konforlu, daha rahat olması için çaba gösterilecek.
İyi ile yetinmek doğru değildir. Daima daha iyisi olabilir.
- Yatan ve geviş getiren inekler işletmeyi karlı hale getirir.
- Kısıtlayıcı koşulları saptayın ve düzeltin.
Normal inek davranışlarını kısıtlayan herşey strese yol açar.
- Konfor genetik potansiyeli ortaya çıkarır.
- İyi gözlem şarttır.
İnek yatıyor mu?
Geviş getiriyor mu?
- Isı stresi büyük sorundur.
– 1 aydan küçük buzağılar için ideal ortam 10 – 25°C.
– 1 aydan büyük buzağılar için ideal ortam 0 – 22°C.
– Laktasyondaki inekler için ideal ortam -15°C – (+)25°C.
- Sıcak stresi sık soluma ile kendini gösterir. Sıcakta kızgınlık belirtilerinde ve süt veriminde azalma meydana gelir.
Yüksek süt verimli ineklerde sıcak stresi 18°C’den sonra başlar.
- İnekler sıcakta daha az yem tüketirler. O yüzden sıcak stresi altındaki ineklerin yem içeriğini (besin maddelerinin yoğunluğunu) arttırın.
- Barınaklara 2 sıra fan konulması tavsiye edilir. İneklerin yem yedikleri yere ve yattıkları yere.
- Yatmayan ve ayakta duran inekler gözlenmelidir. Sebepsiz yere ayakta dikilen inekler bize zarar verir.
- Fanlar çapının 10 katı aralığıyla dizilmiş olmalı ve pis havayı iterek barınaktan uzaklaştıran fanlar tercih edilmelidir. Barınak içerisindeki havayı döndüren fanlar tavsiye edilmez.
- Sıcak günlerde fanlar yeterli olmaz. Vücudun orta kısmına gelecek şekilde su püskürtmek gerekir. 15 dakikada bir 5 – 15 saniye süreyle işkembe ve karaciğere denk gelecek şekilde vücudun orta kısmına duş yapılmalıdır. Ancak duş süresi ve aralığı belirlenirken hayvanların ayaklarının altında su birikmesi olmamasına dikkat edilmelidir.
- Sıcak stresini önlersek ayak hastalıklarının görülme sıklığı da azalır.
- İnekler gün içinde toplam 14 saat yatmalıdırlar (840 dakika veya daha fazla, örneğin; 1000 dakika). Buna dikkat edilmelidir.
- İneklerin uzun süre sağım için sağımhane önünde beklemeleri stres faktörüdür. Eğer uzun süre sağım odası önünde bekleme söz konusuysa o bölümde de fanlarla serinletme yapılmalıdır.
Bu yönde en çok önerilen ROBOT sağımdır.
- Yatma için önem verilmesi gereken konular: Ense demiri, havalandırma, döşek, diz vurma testi.
Ense demiri çok önde ise inek rahatsız olabilir ve yatmaz. Yatak yeri çok sertse inek beğenmez. Yatak yerleri yapılırken “diz vurma testi” yapılırsa yatak yerinin sert olup olmadığı kolayca anlaşılır. Böyle durumlarda döşek kullanılması veya kum altlığın tercih edilmesi yerinde olacaktır.
- İnekleri iyice gözlemek gerekir. Yatmıyorsa sebebi araştırılmalıdır. İneğin davranışlarını “okumak” ve ona göre düzeltmeler yapmak şarttır.
- Sağım rutini önemlidir. İnekler “sürprizleri” sevmezler. Kibar davranışlardan hoşlanırlar. Hatalı, haşin, sert davranışlar sağımda %10 – 20 oranında daha az süt alınmasına sebep olur.
- Sağım öncesi hazırlık sakince yapılmalı, bu esnada “ön daldırma” uygulanmalı, ön hazırlık süresi 1 dakika’dan az olmamalı, tercihen 1.5 dakika olmalıdır.
- İnekler uzun süre makaslarda kilitli olarak bekletilmemelidir. Bazı çiftlikler suni tohumlama veya muayene – tedavi gibi işlemler için inekleri makasa alıp kilitlemektedirler. Diğer ineklere büyük haksızlık yapılmakta olup inekler bu durumdan sonra oluşan sorunu daha sonraki saatlerde üzerinden atamazlar.
- İnekler yeme ve suya kolayca ulaşabilmelidir. Yaşlı inekler özellikle gençleri ve düveleri itip yemlikte onların önüne geçmeye çalışırlar. Yeterli yemlik önü mesafesi sağlanmalı ve hiçbir hayvanın arkada kalmasına meydan verilmemelidir.
- Su içmek için inek 15 metreden daha fazla yürümek zorunda kalmamalıdır.
- İnekler loş ve serin yerleri tercih ederler. Güneş ışığının doğrudan üzerlerine gelmesinden hoşlanmazlar.
- İneklerin ihtiyaçları ve istekleri gözetilmelidir. Kuru dönemdeki ve geçiş dönemindeki ineklere daha fazla yatma alanı sağlanmalıdır. İleri gebelerin geniş yere ihtiyaçları vardır.
Bu dönemde yapılacak hatalar daha sonra zincirleme kazalara yol açacaktır. Kalabalık, sıkışık kuru dönem padoklarında tutulan ineklerin doğum sonrası daha fazla metabolik hastalıklarla karşılaştıkları bilinmektedir.
- Kalabalık kuru dönem barınağı doğum sonrası süt verim düşüklüğüne yol açar.
- İneklerin hasta olması başlı başına bir “hayvan refahı” sorunudur.
Ayrıca doğum sonrası hastalıkların kuru dönem bakım ve beslemesiyle yakın ilişkili olduğunu hiçbir zaman unutmayalım.
Doğum sonrası ilk 60 günde herhangi bir sağlık sorunu yaşayan ineklerde döl verimi kötü yönde etkilenecektir.
- Doğumdan sonraki ilk 60 gün içinde sadece bir hastalık geçiren ineklerde hiç hastalık geçirmeyen ineklere göre döl tutma oranı %8, birden fazla hastalık geçirenlerde ise %16.7 daha düşük olmaktadır.
- Doğum sonrası ilk 60 günde ineklerin hastalık geçirmeleri çiftlikte büyük zarara yol açar.
- Şimdiye kadar yaptığımız tüm kötü alışkanlıklarımızı terk etmeliyiz. Alışkanlıkları terk etmek kolay değildir. Ama düzeltmeye gayret etmek şarttır.
- Yıllardır ülkemizde yapılmakta olan uygulamalara baktığımızda, bugüne kadar ne yapılıyorsa tam tersini yapmamız gerektiği ortaya çıkıyor. İneklere sağlanan konfor bizim kazancımız ile sonuçlanır.
Sütçü Sığır İşletmelerinde Hayvan Konforu